“This was his life…”
16 Μαΐου 2010… Μία από τις πιο αποφράδες ημέρες στην ιστορία του heavy metal, αφού ένας από τους μεγαλύτερους κι επιδραστικότερους τραγουδιστές όλων των εποχών, ο Ronnie James Dio, έφυγε από τη ζωή χτυπημένος από τον καρκίνο. Το Rock Hard κι ο Σάκης Φράγκος, πριν λίγες μέρες, είχαν την ευκαιρία να μιλήσουν με την χήρα του και manager του, Wendy Dio, σε μία συνέντευξη που κράτησε πάνω από 45’, συζητώντας –μέσα σε μία φορτισμένη συναισθηματικά ατμόσφαιρα- για οτιδήποτε έχει να κάνει με τη ζωή του Dio, αλλά και αυτά που ακολούθησαν τον θάνατό του. Ότι θέλετε να διαβάσετε είναι εδώ: Ολόγραμμα, BLACK SABBATH, Ritchie Blackmore, φιλανθρωπίες, tribute άλμπουμ… Είτε είστε αντίθετοι με το ολόγραμμα, είτε το υποστηρίζετε, πάρτε τον χρόνο σας να διαβάσετε τις παρακάτω σειρές, που νομίζουμε ότι είναι διαφωτιστικές.
Καλημέρα!!! Πως θα θέλατε να σας αποκαλώ; Είναι πραγματικά κάτι που με απασχολεί εδώ και ώρα!!!
Ω, σε παρακαλώ. Απλά να με λες Wendy!
Ήθελα πολύ καιρό να μιλήσουμε… Ξέρεις, εκτός από το πόσο αγαπούσα τον Ronnie James Dio ως μουσικό και άνθρωπο, υπάρχει μία μεγάλη σύμπτωση, αφού πέθανε την ίδια μέρα με τον πεθερό μου, έστω και σε διαφορετική χρονιά…
Ελπίζω εκεί ψηλά να περνάνε καλά και οι δυο τους…
Σίγουρα, θα περνάνε καλύτερα από εμάς κι ελπίζω να έχουμε πολλά ακόμα χρόνια μπροστά μας, μέχρι να διαπιστώσουμε αν περνάνε καλύτερα ή χειρότερα!
(γέλια) Ακριβώς!!! Κι εγώ το εύχομαι!
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν… Παντρεύτηκες με τον Dio το 1978 και ξεκίνησες να τον μανατζάρεις από τότε…
Όχι, εγώ ξεκίνησα να τον μανατζάρω απ’ όταν ξεκίνησε τους DIO, το 1983. Όταν ήταν στους RAINBOW, manager του ήταν ο Bruce Payne και στην πρώτη περίοδό του στους BLACK SABBATH, ο Sandy Pearlman.
Εκείνα τα χρόνια, οι μόνες γυναίκες που μπορώ να θυμηθώ, οι οποίες ήταν και managers στη rock μουσική, ήσασταν εσύ και η Sharon Arden που αργότερα έγινε κυρία Osbourne. Ίσως και η σύζυγος του Geezer Butler επίσης… Πόσο δύσκολο ήταν να σε αποδεχθούν σ’ έναν κόσμο που κατακλυζόταν από άντρες;
Ήταν και δύσκολο και εύκολο. Δηλαδή υπήρχαν περιπτώσεις που ήταν δύσκολο να με αποδεχθούν, αλλά και περιπτώσεις που είχα έξτρα βοήθεια. Γενικότερα όμως ήταν δύσκολο να με αποδεχτούν, αφού συνέχεια άκουγα «είναι απλά η γυναίκα του και δεν ξέρει τι κάνει». Πάντα το background μου ήταν στη μουσική. Ακόμα από την περίοδο που αποφοίτησα από το κολέγιο, δούλεψα στην Decca Records, μετά δούλεψα σε booking agencies και σε δικηγορικά γραφεία που είχαν σχέση με τη μουσική. Οπότε, είχα αποκτήσει μία καλή εμπειρία από την μουσική βιομηχανία.
Όντας γυναίκα του, αλλά κι έχοντας συνεργαστεί μαζί του και σε επαγγελματικό επίπεδο για πάρα πολλά χρόνια, ποιο πιστεύεις ότι ήταν εκείνο το στοιχείο που έκανε τον Ronnie James Dio, μύθο; Ήταν η φωνή και η καριέρα του ή το γεγονός ότι ήταν ένας πολύ καλός άνθρωπος;
Νομίζω ότι ήταν ένας συνδυασμός των τριών. Έμεινε σταθερός στις απόψεις του και δεν άλλαξε ποτέ, παρότι οι μόδες της μουσικής έρχονταν και έφευγαν. Δούλεψε πάρα πολύ σκληρά, είχε πάρα πολύ ταλέντο, ήταν όμως κι ένας υπέροχος άνθρωπος. Θα έλεγα, ένα διαφορετικό είδος ανθρώπου. Άκουγε πάντα τους ανθρώπους, πάντα ενδιαφερόταν για το τι είχαν να πουν. Νομίζω ότι έσπασε το καλούπι όταν πέθανε…
Θα μου επιτρέψεις να πω, ότι ο Ronnie James Dio, ήταν ένας από τους ελάχιστους καλλιτέχνες, που έκαναν καριέρα, εν μέρει ΚΑΙ επειδή ήταν πολύ καλοί άνθρωποι. Ήταν μία πατρική φιγούρα, ακόμα κι όταν ήταν νέος, στα 30 του…
Ακριβώς αυτό. Ξέρεις γιατί; Επειδή πάντα ενδιαφερόταν για τους ανθρώπους, τους προέτρεπε να σκέφτονται θετικά και να ακολουθούν τα όνειρά τους. Ποτέ δεν ξεχνούσε τους οπαδούς του και πάντα αναγνώριζε ότι εκείνοι τον έκαναν αυτό που ήταν.
Πέρα από το προσωπικό επίπεδο και την ασθένειά του, ποια θεωρείς ότι ήταν η πιο δύσκολη στιγμή στην καριέρα του ως μουσικός;
Είχαμε κάποιες πραγματικά δύσκολες στιγμές. Δύσκολη ήταν η στιγμή, όταν ήταν στους RAINBOW και ήθελαν να τραγουδήσει πιο εμπορικά τραγούδια, ενώ εκείνος δεν ήθελε, διότι θεωρούσε ότι αυτό ήταν ξεπούλημα, οπότε και απολύθηκε. Εκείνα τα χρόνια, ζούσαμε στο Connecticut, σ’ ένα μεγάλο σπίτι, μ’ ένα πολύ ωραίο αυτοκίνητο, που ήταν πληρωμένα, αλλά δεν είχαμε καθόλου χρήματα. Επιστρέψαμε στην California και ήταν πολύ δύσκολο να φτιάξει κάποιο καινούργιο σχήμα και για να επιβιώσουμε, είχα πάρει κάποια χρήματα από τη γιαγιά μου… Δούλευε με δύο άλλα γκρουπ, όταν δέχτηκε το τηλεφώνημα από τους BLACK SABBATH. Ήταν πολύ στεναχωρημένος εκείνη την περίοδο, επειδή δεν είχε και manager, αφού εκείνος ήθελε να συνεχίσει να δουλεύει με τον Ritchie Blackmore.
Ποια ήταν η περίοδος που είπες ότι «τώρα ο Ronnie είναι ένας καθιερωμένος καλλιτέχνης και πλέον έχουμε και τα απαραίτητα χρήματα για να ζήσουμε άνετα»;
(γέλια) Όταν ο Ronnie μπήκε στους BLACK SABBATH, ήταν ίσο μέλος με τους υπόλοιπους κι έβγαλε κάποια χρήματα, αλλά κάναμε προσεχτική διαχείριση, βάζαμε χρήματα στην άκρη, αγοράσαμε ένα σπίτι, κτλ. Δεν τον ενδιέφεραν όμως καθόλου τα υλικά αγαθά, το μόνο που τον ένοιαζε ήταν οι φίλοι του και να απολαμβάνει τη ζωή, παρακολουθώντας αθλητικά και παίζοντας με τα ζώα. Να φανταστείς ότι αν δεν φρόντιζα εγώ, δεν θα είχε ούτε αυτοκίνητο.
Μου είπες προηγουμένως τον λόγο για τον οποίο έφυγε από τους RAINBOW. Μπορείς να μου πεις τη δική σου εκδοχή γιατί έφυγε από τους BLACK SABBATH; Αυτό που είναι ευρύτερα γνωστό, είναι η περίφημη υπόθεση με τη μίξη στο “Live evil”…
Αυτό δεν είναι αλήθεια… Εκείνη την περίοδο στους BLACK SABBATH, έπαιρναν πολλά ναρκωτικά και πίστευαν ότι κάποιος έκανε πράγματα που δεν τα έπαιρναν χαμπάρι. Όλη η υπόθεση ήταν μία τεράστια παρεξήγηση. Ο Ronnie και ο Vinnie Appice πήγαιναν νωρίς το πρωί στο στούντιο και ασχολούνταν με τη μίξη, ενώ το απόγευμα πήγαιναν οι υπόλοιποι στο στούντιο, δεν τους άρεσε και την άλλαζαν! Αυτά κάνουν τα πολλά ναρκωτικά…
Ποια θεωρείς εσύ ότι ήταν η πιο επιτυχημένη περίοδος στην σόλο καριέρα των DIO;
Χμμμ… Είναι δύσκολο να σου πω. Μάλλον θα έλεγα την περίοδο του “Holy diver”. Ξοδέψαμε πάρα πολλά χρήματα για να έχουμε αυτό το stage show που είχαμε, πολύ ενέργεια για να μαζέψουμε τους μουσικούς και ότι είχε να κάνει με το άλμπουμ, ο Ronnie είχε υπογράψει ένα συμβόλαιο ως σόλο καλλιτέχνης και η εταιρία δεν είχε καταβάλλει ιδιαίτερη προσπάθεια να το προωθήσει και παρόλα αυτά, η επιτυχία που είχε, ήταν απίστευτα συναρπαστική.
Θα ήθελα να μου απαντήσεις σε μία μόνιμη απορία που έχω όλα αυτά τα χρόνια. Πάμε την περίοδο που έφυγε ο Craig Goldy από το συγκρότημα κι έπρεπε ο Dio να πάρει καινούργιο κιθαρίστα για το “Lock up the wolves”. Την ίδια περίοδο, πάνω-κάτω, ο Ozzy Osbourne, είχε επιλέξει έναν νεαρό, όμορφο και άγνωστο κιθαρίστα για το “No rest for the wicked”, τον Zakk Wylde. Μήπως, ο Ronnie είχε στο μυαλό του να κάνει κάτι παρόμοιο επιλέγοντας τον Rowan Robertson;
Όχι, όχι, σε καμία περίπτωση. Ο Ronnie ήθελε έναν άγνωστο κιθαρίστα και βάλαμε μία αγγελία, στην οποία δεν αναφέραμε ότι επρόκειτο για τους DIO, απλά ότι ψάχναμε έναν που να παίζει hard rock κιθάρα. Έφτασαν εκατοντάδες κασέτες, τις ακούσαμε όλες και ο ίδιος επέλεξε τον Rowan. Εγώ του είπα ότι δεν γίνεται να συμβεί αυτό, αφού το παιδί ήταν μόλις 17 χρονών και τον παρότρυνα να κοιτάξει κάποιον άλλο. Επέμενε όμως, ότι εκείνος ήταν ο κιθαρίστας που ήθελε, παρότι ήταν ένα παιδί… Όταν μπήκε στο αεροπλάνο από την Αγγλία για να έρθει, από κοντά έμοιαζε ακόμα μικρότερος!!! Ήταν μία πολύ δύσκολη επιλογή, αλλά χαίρομαι που ακόμα και σήμερα είμαστε φίλοι με τον Rowan και μάλιστα θα παίξει στο φετινό “Ride for Ronnie”, με το γκρουπ του, τους DC4.
Προτού πάμε στο σήμερα, θα ήθελα να μου πεις την επαγγελματική σου γνώμη, ως manager, έχοντας δουλέψει με τους ακόλουθους καλλιτέχνες, ποια είναι η γνώμη σου για τον Tony Iommi, τον Ritchie Blackmore, τον Vivian Campbell και τον Jimmy Bain.
Για τον Tony Iommi, πρέπει να πω ότι είναι ένας πολύ καλός φίλος και χαίρομαι πάρα πολύ που είναι σε πολύ καλό στάδιο με τον καρκίνο που είχε. Για τον Jimmy Bain, λυπάμαι πολύ που πέθανε ο καημένος… Ήταν πάντα αγαπητός κι ένας από τους καλύτερους φίλους του Ronnie. Με τον Vivian Campbell δεν έχω ιδέα τι κάνει, δεν του έχω μιλήσει, δεν έχω καμία επαφή μαζί του. Σε ότι αφορά τον Ritchie Blackmore, δεν έχουμε καμία επαφή απ’ όταν έφυγε ο Dio από τους RAINBOW, βλέπω όμως ότι επανασυνέδεσε τους RAINBOW, που πιστεύω ότι είναι φανταστικό. Είναι ένας απίστευτος κιθαρίστας, αλλά δεν έχω καμία επαφή μαζί του εδώ και πολλά χρόνια.
Για πάμε τώρα στο ολόγραμμα… Κάνω σχεδόν 25 χρόνια αυτή τη δουλειά και ομολογώ ότι δεν θυμάμαι να έχω ξανασυναντήσει ένα θέμα που να έχει σηκώσει τόση συζήτηση και τόση διαμάχη, όσο αυτό…
(γέλια) Έχεις δίκιο… Πολλή κουβέντα… Πρέπει να το δούμε όμως με αυτόν τον τρόπο: Κοίτα. Όταν βγήκε το CD, κανείς δεν το ήθελε επειδή όλοι ήθελαν την κασέτα. Το CD όμως βγήκε, επειδή προχωρά η τεχνολογία. Θεωρώ ότι όπως ο Ronnie ήταν πρωτοποριακός στη μουσική, γιατί να μην είναι και στην τεχνολογία; Πολλοί καλλιτέχνες μεγαλώνουν ηλικιακά, πεθαίνουν ή είναι έτοιμοι να αποσυρθούν και βασικά, πες μου ένα νέο συγκρότημα που υπάρχει αυτή τη στιγμή στη μουσική και θα το θυμάται ο κόσμος σε 30 χρόνια. Καταλαβαίνεις τη λογική μου; Ο Ronnie πάντα είχε πάθος με την τεχνολογία. Αν θυμάσαι την περιοδεία του “Sacred heart”, εκεί είχαμε κάνει το πρώτο ολόγραμμα, όπου είχαμε μία προβολή του κεφαλιού του Ronnie, σχεδόν 35 χρόνια πριν! Το ολόγραμμα, όταν το κάνεις σωστά, είναι κάτι ΠΑΡΑ πολύ ακριβό. Η Eyellusion με πλησίασε 4-5 χρόνια πριν και μου παρουσίασε την ιδέα του ολογράμματος. Στην αρχή ήμουν διστακτική, αλλά όσο μου μιλούσαν γι’ αυτό, σκεφτόμουν «γιατί να μην το δοκιμάσουμε να δούμε τι θα συμβεί»… Έπρεπε όμως να είναι καλό. Πολύ καλό. Πειραματιστήκαμε και παρουσιάσαμε την πρώτη εκδοχή του ολογράμματος στο Wacken Open Air το 2016 και μετά κάναμε και μερικές συναυλίες στην Ευρώπη με αυτό το ολόγραμμα. Δεν ήμουν όμως ικανοποιημένη. Ένιωθα πως δεν ήταν αρκετά καλό για τον Ronnie. Αυτό που έχουμε κάνει τώρα, όμως, θεωρώ ότι είναι τέλειο και θα κάνει το ντεμπούτο του στις 31 Μαΐου στην Florida και θα κάνουμε μερικές συναυλίες στην Αμερική για να δούμε πως θα πάει. Όταν ήμουν στην Ευρώπη και γίνονταν αυτές οι συναυλίες, οι οπαδοί έκλαιγαν και με ευχαριστούσαν που έκανα τον Ronnie να επιστρέψει. Αυτό γίνεται για να κρατήσουμε την μουσική και την ανάμνησή του ζωντανές, αλλά και για τους ανθρώπους που ήθελαν να τον ξαναδούν επί σκηνής ή δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να τον δουν ζωντανά! Έχει γίνει με αγάπη και στη σκηνή είναι τα μέλη της μπάντας που τον συνόδευαν τα τελευταία 17 χρόνια, με την προσθήκη δύο τραγουδιστών, επειδή ο Ronnie δεν είναι πάντα στη σκηνή. Κανείς δεν μπορεί να τον αντικαταστήσει, αλλά θέλω να συνεχίσει να υπάρχει η μουσική του και γι’ αυτό επέλεξα δύο τραγουδιστές που δεν ακούγονται σαν αυτόν. Τον Tim “Ripper” Owens και τον Oni Logan, δύο τραγουδιστές που δεν μοιάζουν καθόλου με τον Ronnie, αλλά ερμηνεύουν τα τραγούδια με τον δικό τους τρόπο και αποτίνουν φόρο τιμής στον Ronnie. Αυτό κάνουμε και να δούμε τι θα συμβεί!
Πολύ ωραία. Κάλυψες όλα τα θέματα που ήθελα να συζητήσουμε, μόνο που θα πρέπει να μπούμε σε βάθος πλέον, αφού πρόκειται για ένα θέμα που έχει φανατικούς διαφωνούντες και σίγουρα πολλούς υποστηρικτές. Εγώ, εκ των προτέρων, θα πρέπει να σου πω ότι είμαι από την πλευρά των ανθρώπων που δεν τους αρέσει η ιδέα του ολογράμματος, θέλω όμως πάρα πολύ να ακούσω και την δική σου άποψη και τους λόγους πίσω από αυτό, ώστε να μου λυθούν όλες οι απορίες. Δεν κατηγορώ κανέναν, ίσως από περιέργεια και μόνο να ήθελα να το δω κι εγώ για να κρίνω το τελικό αποτέλεσμα, δεν ξέρω…
Αυτό που λέω είναι ότι όλοι έχουν δικαίωμα να έχουν την άποψή τους, αλλά πιστεύω ότι προτού το κριτικάρεις, πρέπει να το δεις κιόλας. Τώρα το κάνουν κι άλλοι. Υπάρχει η Zappa Band που παίρνει τρομερές κριτικές και ο κόσμος χειροκροτεί όρθιος όπου παίζουν…
Πάμε όμως με τη σειρά, γιατί θέλω να σου κάνω τις αντίστοιχες ερωτήσεις (γέλια). Κατ’ αρχήν διάβασα –αν δεν κάνω λάθος από τον Tim “Ripper” Owens- ότι το ολόγραμμα στοίχησε 2 εκατομμύρια δολάρια. Είναι αλήθεια;
Ναι, είναι αλήθεια, επειδή χρησιμοποιήσαμε τους καλύτερους γι’ αυτήν τη δουλειά. Φαντάσου ότι έχουν κάνει την ταινία “Avatar”. Η δουλειά γίνεται όπως στα καρτούν. Κάθε καρέ πρέπει να σχεδιαστεί στην εντέλεια κι αυτό, όπως καταλαβαίνεις, είναι πολύ ακριβό. Είναι εκπληκτικό να παρακολουθήσεις πως φτιάχνεται, χρησιμοποιώντας 300 κάμερες…
Ανεξάρτητα αν συμφωνεί ή όχι κάποιος με αυτήν την ιδέα του ολογράμματος, πρέπει να διευκρινίσουμε μερικά πράγματα οπωσδήποτε. Ο Dio, αλλά κι εσύ προσωπικά, όλα αυτά τα χρόνια, έχετε αποδείξει τις κοινωνικές σας ευαισθησίες με διάφορες φιλανθρωπίες. Μήπως θα ήταν πρέπον, κάποια από τα χρήματα αυτής της περιοδείας να δίνονταν για φιλανθρωπικούς σκοπούς ή μήπως είναι τόσο ακριβή που δεν περισσεύουν χρήματα για τέτοιου είδους σκοπούς;
Εννοείται αυτό που είπες στο τέλος. Η περιοδεία είναι τόσο μα τόσο ακριβή, που όταν τελειώνει, εγώ δεν βάζω ούτε ένα σεντ στην τσέπη μου. Πρόσεξε και κάτι: Τα χρήματα που βγαίνουν από την περιοδεία, χρησιμοποιούνται για τα λεωφορεία, τα φορτηγά, το συγκρότημα που παίζει, τα ξενοδοχεία… Και ακόμα δεν έχω αναφέρει το ολόγραμμα! Κρατάω τα πράγματα χωριστά. Αυτή είναι η περιοδεία με το ολόγραμμα που γίνεται για να φέρει πίσω τον Ronnie, όχι για να βγάλει κέρδος. Στις φιλανθρωπίες που κάνω, όλα τα ποσά, πάνε σ’ αυτόν τον σκοπό. Στο Ride for Ronnie, 100%. Στο Celebrity Bowling, 100% σε φιλανθρωπίες. Θέλω να κρατάω τα πράγματα χωριστά, σε σχέση με ποια events αφορούν φιλανθρωπία. Δεν μπορώ να δίνω όλα τα χρήματα σε φιλανθρωπίες, δεν έχουν μείνει άλλωστε άλλα χρήματα (γέλια).
ΟΚ, δεν είναι κακό να βγάζεις κι εσύ χρήματα, όπως και να έχει (γέλια).
Ξέρεις, Σάκη, κοιτούσα τις προάλλες τους αριθμούς της περιοδείας και φαίνεται ότι το budget έχει ξεφύγει ήδη, δηλαδή είμαστε πάνω από τον προϋπολογισμό, έχοντας στο μυαλό να πληρώσουμε τους μουσικούς και να μην έχουμε κάνει ακόμα απόσβεση στα 2 εκατομμύρια που έχουμε δώσει για το ολόγραμμα… Ευτυχώς έχω μερικούς πολύ καλούς επενδυτές που βοηθάνε πάρα πολύ το εγχείρημα, δικούς μου, της εταιρίας, ακόμα και του Todd Singerman, του manager των MOTORHEAD, που έχουν επενδύσει όχι μόνο χρήμα αλλά και χρόνο για το ολόγραμμα.
Ποια είναι λοιπόν η ανταπόκριση που έχεις από τον κόσμο και τι έχεις να πεις σε όσους σε κατηγορούν ότι βεβηλώνεις τη μνήμη του Ronnie James Dio με αυτήν την περιοδεία του ολογράμματος;
Ο καθένας δικαιούται να έχει την άποψή του. Εγώ πιστεύω, ότι αν ζούσε ο Ronnie, θα ήθελε να το κάνει αυτό, επειδή όπως είπα, τον γνωρίζω καλύτερα από οποιονδήποτε και σίγουρα πολύ περισσότερο από πολλούς που διατυπώνουν απόψεις εκεί έξω. Γνωρίζω πόσο ήθελε να πειραματιστεί με την τεχνολογία και είμαι σίγουρη πως θα ήταν πολύ χαρούμενος να έκανε κάτι τέτοιο, άσε που γνωρίζω ότι πάντα ήθελε να κάνει ένα ολόγραμμα, επειδή το είχαμε ήδη προσπαθήσει! Επικριτές και πνεύματα αντιλογίας υπάρχουν συνέχεια και δεν με πειράζει καθόλου. Λένε για μένα και για όλον τον κόσμο άσχημα λόγια, αυτό κάνουν συνέχεια γιατί δεν έχουν κάτι άλλο να κάνουν από το να μιλάνε άσχημα για τους άλλους. Αυτό που λέω συνέχεια είναι αντί να λένε κακίες για τον κόσμο, να πάνε να κάνουν κάτι καλό για τον συνάνθρωπό τους. Θα τους βοηθήσει πολύ περισσότερο. Όλοι αυτοί που μιλάνε, πόσα καλά πράγματα έχουν κάνει στη ζωή τους; Πόσες φιλανθρωπίες; Πόσα χρήματα και χρόνο έχουν επενδύσει για να δημιουργήσουν κάτι θετικό στη ζωή τους; Δεν είδες τι συνέβη μέχρι και στην κηδεία του Ronnie, που ήρθαν Βαπτιστές για να κάνουν φασαρία; Οι οπαδοί του Ronnie ήθελαν να τους επιτεθούν, αλλά τους παρότρυνα απλά να γυρίσουν και το άλλο μάγουλο. Δεν πρέπει να γινόμαστε όπως αυτοί οι τοξικοί άνθρωποι. Πρέπει να είμαστε καλοί. Αν αντιδράσεις σ’ αυτούς τους ανθρώπους, εξυπηρετείς ακριβώς τον σκοπό τους. Αυτή είμαι, αυτό κάνω, γνωρίζω πολύ καλά ποιος και τι ήταν ο Ronnie και τι θα ήθελε να κάνει, αλλά ο καθένας μπορεί να έχει την άποψή του και να ζει τη ζωή του, ελεύθερα.
Όπως έχουμε δει από την περίφημη VHS κασέτα, από τη συναυλία στο Spectrum, έχετε χρησιμοποιήσει για το ολόγραμμα πολλά πράγματα από την Sacred Heart Tour. Πιστεύεις ότι εκείνη η περιοδεία ήταν η πιο θεαματική που είχατε κάνει;
Ω, ναι! Ήταν σίγουρα η πιο θεαματική. Εκείνη τη χρονιά, είχαμε κερδίσει το “Stage Set of the Year”, πάνω κι από τον Michael Jackson στο περιοδικό Performance. Είχαμε δράκους ύψους πάνω από πέντε μέτρα, είχαμε τεράστιες γέφυρες, ιππότες από laser… Ένα σωρό πράγματα. Θα πρέπει να σου πω ότι και τότε, αυτή η παραγωγή μας είχε κοστίσει ΠΑΡΑ πολλά χρήματα. Πρέπει να είχαμε μαζί μας γύρω στις 12 νταλίκες που κουβαλούσαν το υλικό μας και μιλάμε για 35 χρόνια πίσω!!! Κοίτα τώρα τι γίνεται με το ολόγραμμα. Δεν μιλάμε για πρόσωπα, αλλά για τα εφέ. Μπορείς να έχεις φωτιά χωρίς να χρειάζεσαι πυροσβεστική, επιθεωρητή ασφαλείας, φορτηγά για να κουβαλάνε τα laser κι όλα αυτά, επειδή απλά δεν είναι αληθινή, αλλά φαίνεται για αληθινή!!! Η περιοδεία με το ολόγραμμα, δεν είναι μόνο ο Ronnie με την μπάντα τους, αλλά γίνονται τόσα πολλά πράγματα, με special effects, απείρως περισσότερα από την περιοδεία για το “Sacred heart”, υπάρχουν πράγματα από το “Heaven and hell”, υπάρχουν δράκοι, αρουραίοι, φωτιές, τόσα πολλά πράγματα.
Δηλαδή έχετε προσπαθήσει να το κάνετε interactive…
Ακριβώς αυτό.
Μιλώντας ως manager κι ως άνθρωπος που ασχολείται με τη μουσική βιομηχανία, πιστεύεις ότι αυτές οι περιοδείες με τα ολογράμματα του Ronnie, του Frank Zappa, του Roy Orbison, του Buddy Holly, θα επηρεάσουν την μουσική βιομηχανία; Εννοώ ότι είναι ωραίο για νεότερους ανθρώπους που δεν έχουν δει ποτέ αυτούς τους καλλιτέχνες να παίζουν live, να παρακολουθούν το ολόγραμμά τους, αλλά γιατί να ζει κανείς με τις αναμνήσεις και να μη δώσουμε ευκαιρίες σε νεότερα συγκροτήματα και να δούμε αν θα τις αρπάξουν στην τελική;
Και πού είναι αυτά τα καινούργια συγκροτήματα; Στις μέρες μας, υπάρχουν μεγάλες προσδοκίες, όλοι περιμένουν πολλά από τα συγκροτήματα. Είναι εύκολο να γίνεις γνωστός στις μέρες μας, εξαιτίας των social media και όλων των εργαλείων που παρέχονται στους καλλιτέχνες. Αυτά τα πράγματα δεν υπήρχαν στα παλιότερα συγκροτήματα και το μόνο που τους έμενε να κάνουν, είναι να περιοδεύουν ασταμάτητα. Δεν υπήρχε σχεδόν καμία υποστήριξη και ότι κατάφερναν, το κατάφερναν επειδή δούλευαν πολύ σκληρά. Πιστεύεις ότι υπάρχουν πολλά συγκροτήματα τώρα εκεί έξω που δουλεύουν σκληρά για να φτάσουν ψηλά; Τους ενδιαφέρει μόνο η άμεση αναγνώριση. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει κάποιο συγκρότημα στις μέρες μας, που να ακούς σε 30 χρόνια από τώρα.
Άρα λοιπόν, η λύση είναι να ζούμε με τις αναμνήσεις των παλαιότερων συγκροτημάτων;
Όχι φυσικά, αλλά περιμένω και από τα νέα συγκροτήματα να δω κάτι καλό. Οι τελευταίες καλές μπάντες που έχουν βγει, είναι οι METALLICA και οι TOOL. Αλλά τι άλλο έρχεται; Να βγει κάποιο συγκρότημα και να δημιουργήσει κάτι φρέσκο, κάτι καινούργιο, να κάνει κάτι σαν αυτό που έκαναν οι BEATLES και διέλυσαν τον κόσμο. Πάρε τον Rob Halford ή τους IRON MAIDEN. Δεν έκαναν επιτυχία από τη μία μέρα στην άλλη. Δούλεψαν ΠΟΛΥ σκληρά για να φτάσουν εκεί που έφτασαν και γι’ αυτόν τον λόγο θα τους θυμούνται όσα χρόνια κι αν περάσουν.
Αλήθεια, πιστεύεις ότι θα ξεχάσει κανείς τον Ronnie, ύστερα από τέτοια κληρονομιά που έχει αφήσει;
Πιστεύω πως όχι. Τουλάχιστον όσο ζω, θα προσπαθώ γι’ αυτό. Δεν ξέρω τι θα συμβεί αφότου πεθάνω…
Αν με ρωτάς, ο Dio, ο Frank Zappa, οι METALLICA, ο Rob Halford, οι IRON MAIDEN, δεν χρειάζονται κάτι για να διατηρήσει το όνομά τους ζωντανό. Έχουν γράψει την ιστορία τους με χρυσά γράμματα…
Δεν έχει να κάνει με τη διατήρηση της ιστορίας τους και της κληρονομιάς τους που ήδη έχει γραφτεί. Είναι πολλά μικρότερα παιδιά, που δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να δουν τον Ronnie ή τον Frank Zappa επί σκηνής και τώρα μπορούν να το κάνουν. Αν δεν θέλουν να το δουν, δεν χρειάζεται να πάνε. Υπάρχει όμως και πολύς κόσμος που θέλει να το δει αυτό.
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα που έχουν όσοι είναι αντίθετοι με το ολόγραμμα, έχει να κάνει με το ότι, το βασικό στοιχείο που είχε ο Dio και σε μάγευε, ήταν το πνεύμα του, η ψυχή, τα vibes του, η αύρα του. Το ολόγραμμα είναι άψυχο κι αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για έναν καλλιτέχνη που λατρεύτηκε από χιλιάδες κόσμου για την ψυχή του. Τι πιστεύεις ότι μπορεί να γίνει για να επιτύχετε το καλύτερο αποτέλεσμα σ’ αυτόν τον τομέα, από τη στιγμή που δεν μπορείς να αντικαταστήσεις τα vibes ενός ζωντανού ανθρώπου μέσα από ένα ολόγραμμα;
Το μόνο που έχω να πω είναι «έλα να το δεις και θα κλάψεις». Δεν μπορείς να είσαι επικριτικός χωρίς να έχεις δει κάτι. Έλα να το δεις και μπορείς να πεις οτιδήποτε θέλεις ύστερα. Εγώ δεν «δικάζω» ανθρώπους για κάτι που δεν έχω δει, επειδή δεν είναι δίκαιο. Αν το δεις, μπορείς να έχεις οποιαδήποτε άποψη, γιατί πως γνωρίζεις ότι το ολόγραμμα δεν έχει ψυχή;
Με ποια κριτήρια επιλέχθηκαν οι μουσικοί που συνοδεύουν το ολόγραμμα στην περιοδεία Dio Returns; Ήδη μου είπες για τον Tim “Ripper” Owens και τον Oni Logan…
Κοίτα, ο “Ripper” ήταν προστατευόμενος του Ronnie. Ο Ronnie πίστευε ότι μπορούσε να κάνει οτιδήποτε με τη φωνή του αν δουλευόταν με τον κατάλληλο τρόπο και ήταν η μοναδική περίπτωση που ουσιαστικά μου επέβαλλε να τον μανατζάρω, λέγοντάς μου ότι θα ήμουν ηλίθια αν δεν τον αναλάμβανα. Είναι λοιπόν πολύ καλός μας φίλος. Ο Oni Logan ήταν ανέκαθεν φίλος με τον Ronnie. Όσο τον θυμάμαι. Ήταν οπαδός του κι έγινε πολύ καλός φίλος του και μέρος της οικογένειάς μας ουσιαστικά. Δεν τους επιλέξαμε επειδή είχαν διαφορετικές φωνές, μόνο, αλλά κι επειδή ήταν πολύ στενοί φίλοι με τον Ronnie. Όλοι οι υπόλοιποι μουσικοί, με την εξαίρεση του μπασίστα Bjorn Englen, έπαιζαν μαζί του για 17 χρόνια. Είχαμε τον Craig Goldy, τον Simon Wright, τον Scott Warren και πήραμε τον Bjorn, ο οποίος ήταν φίλος. Όλοι τους φυσικά πληρώνονται, αλλά τα λεφτά δεν είναι πολλά. Πραγματικά θα μπορούσαν να κάνουν κάτι άλλο και να πληρώνονται καλύτερα, το κάνουν όμως επειδή τους αρέσει η ιδέα και θέλουν να τιμήσουν τον Ronnie.
Πως βλέπεις αυτήν την αντιδικία ανάμεσα στους LAST IN LINE και τους DIO DISCIPLES; Ο καθένας υποστηρίζει ότι είναι κατά κάποιο τρόπο η επίσημη “tribute” μπάντα στους DIO…
Δεν με απασχολεί καθόλου, είτε λέγεται LAST IN LINE, είτε DIO DISCIPLES, είτε DIO RETURNS. Το μόνο που με νοιάζει είναι ότι με αυτόν τον τρόπο η μουσική του Dio, είναι εκεί, ζωντανή. Στο Ride for Ronnie, έχουμε μία γυναικεία μπάντα που παίζει διασκευές των DIO και ονομάζεται DIA. Υπάρχουν tribute μπάντες παντού, ακούγεται παντού η μουσική του και είμαι πολύ χαρούμενη γι’ αυτό.
Μιλώντας για tribute, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε το “This is your life”, ένα tribute άλμπουμ που το οργάνωσες, έκανες την παραγωγή…
…και όλα τα χρήματα από τις πωλήσεις πήγαιναν και πηγαίνουν σε φιλανθρωπίες.
Βρίσκω ότι είναι από τα καλύτερα tribute άλμπουμ που έχουν κυκλοφορήσει, όχι μόνο κρίνοντας από τα ονόματα που έχουν συμμετάσχει, αλλά και από την ποιότητα των διασκευών…
Είναι απίστευτο το αποτέλεσμα… Αυτό που έκαναν οι METALLICA με το “Kill the king”, είναι ασύλληπτο. Το έκαναν δικό τους τραγούδι και είναι σαν να θέλεις να κάνεις moshpit ακούγοντάς το!!! Να πω για τους SCORPIONS; Φανταστικοί! Όλοι έκαναν φανταστική δουλειά, δεν θέλω να αδικήσω κάποιον. Όλοι το έκαναν με μεγάλη αγάπη. Είχα αυτήν την ιδέα και το πρώτο τηλέφωνο που πήρα, ήταν ο Glenn Hughes, επειδή ήταν ο καλύτερος φίλος του Ronnie και ήταν θετικός. Μετά πήρα τον Rob Halford που αμέσως μου είπε «ναι». Και ύστερα άρχισαν να καλούν εμένα!!! Οι METALLICA με πήραν τηλέφωνο και με ρωτούσαν με αγωνία αν προλάβαιναν να πάρουν μέρος και μάλιστα επειδή δεν μπορούσαν να διαλέξουν ένα κομμάτι, ήθελαν να διασκευάσουν τέσσερα!!! Όλο αυτό που συνέβη ήταν απίστευτο. Ήταν φοβερή τιμή για τον Ronnie και θα ήθελα να ήταν εδώ να έβλεπε πόσοι ήθελαν να τον τιμήσουν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το άλμπουμ πήρε κι ένα Grammy, βέβαια!
Είμαι βέβαιος ότι από εκεί πάνω, βλέπει όλα αυτά που γίνονται…
Είναι ένα από τα πράγματα που θα ήθελα να ζούσε για να τα δει να γίνονται, αλλά κι εγώ είμαι βέβαιη ότι έχει δει την τιμή που του έκαναν οι καλλιτέχνες και ο κόσμος.
Ακόμα νιώθω έκπληξη από το γεγονός ότι ένα συγκρότημα σαν τους METALLICA, δεν μπήκε απλά στη διαδικασία να συμμετέχει σ’ ένα ακόμα tribute άλμπουμ, παίζοντας τη δική τους εκδοχή ενός τραγουδιού, αλλά μπήκε στο στούντιο κι έκανε ένα medley με τέσσερα τραγούδια, καταθέτοντας την ψυχή της…
Ήταν εκπληκτικό αυτό που έκαναν, πάρα πολύ τιμητικό και το έκαναν να ακούγεται σαν να είναι δικό τους τραγούδι.
Αυτό είναι το μεγάλο ατού του δίσκου. Οι καλλιτέχνες έλαβαν μέρος για να τιμήσουν τον Ronnie κι έδωσαν την ψυχή τους, δεν το έκαναν επειδή απλά έπρεπε…
Όλοι το έκαναν από υπέρτατη αγάπη… Και συνεχίζει και πουλάει καλά μέχρι και σήμερα και όλα τα χρήματα πηγαίνουν σε φιλανθρωπίες. Τη στιγμή που μιλάμε, μπορεί να έχει φτάσει το ποσό στο μισό εκατομμύριο!!!
Πως τα πηγαίνει το “Stand up and shout cancer fund”;
Πολύ καλά. Στις 5 Μαΐου γίνεται (σ.σ. τη στιγμή που διαβάζετε αυτές τις γραμμές έχει ήδη γίνει, δηλαδή) το Ride for Ronnie κι έχουμε πολλούς χορηγούς, όπως τη Harley Davidson. Θα ξεκινήσουν από το Glendale περίπου 350 μηχανές και θα είμαι κι εγώ μαζί τους, φυσικά ως συνοδηγός (γέλια). Καταλήγουμε σ’ ένα πάρκο όπου θα παίζουν συγκροτήματα, θα υπάρχουν περίπτερα, μπύρα και κρασί και κάθε χρόνο συγκεντρώνουμε περίπου 50.000 δολάρια για το Stand up and shout cancer fund. Τον Οκτώβριο ή Νοέμβριο κάθε χρόνο, κάνουμε το Celebrity Bowling, που πάντα είναι sold out σχεδόν ένα μήνα πριν. Παίζουν bowling ο Jack Black, ο Tom Morello, ο Doug Aldrich και πολλοί άλλοι και συγκεντρώνουμε άλλες 50.000 δολάρια και από εκεί. Του χρόνου, είναι η δέκατη επέτειος του θανάτου του κι ετοιμάζουμε κάτι πολύ μεγάλο. Δεν είμαι σίγουρη ακόμα τι θα κάνουμε ακριβώς, αλλά θα είναι κάτι πολύ μεγάλο, σίγουρα.
Μετά τον θάνατο του Ronnie, έγιναν πολλές τιμητικές κινήσεις, όπως το άγαλμά του στη Βουλγαρία, πολλά tribute άλμπουμ και αμέτρητες άλλες κινήσεις. Κατά τη γνώμη σου, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να τιμήσει κάποιος τη μνήμη του;
Φυσικά και το άγαλμα είναι κάτι πολύ σπουδαίο. Δεν σου κρύβω ότι αυτή τη στιγμή δουλεύω για να πάρει ένα αστέρι στο Hollywood, στο Walk of Fame. Ο κόσμος τον τιμά συνέχεια, κάτι που είναι υπέροχο και πήρε και Grammy. Μακάρι να ήταν εκεί να το παραλάμβανε ο ίδιος, θα ήταν φοβερό… Θα το εκτιμούσε βαθύτατα, είμαι σίγουρη. Θα ήταν ωραίο να υπήρχε άγαλμά του στο Los Angeles, αλλά ξέρεις κάτι; Είμαι βέβαιη ότι δεν θα τον ένοιαζε τον ίδιο καθόλου. Το μόνο που τον ενδιέφερε είναι οι οπαδοί του, που ήθελε να τον νοιάζονται και να τους αρέσει οι μουσική του.
Νομίζω ότι η μεγαλύτερη τιμή που γίνεται στον Ronnie James Dio, είναι η αγάπη που δείχνουν οι οπαδοί του όχι μόνο μετά τον θάνατό του, αλλά και όσο ήταν εν ζωή…
Αυτό ακριβώς… Σχεδόν δέκα χρόνια από τον θάνατό του, έχουμε 2,5 εκατομμύρια οπαδούς στην σελίδα του στο Facebook. Θα προσπαθήσω να το κρατήσω αυτό ζωντανό, όσο είναι δυνατόν. Πάντα φρόντιζε τους οπαδούς του και πάντα έβρισκε χρόνο για εκείνους. Στεκόταν ακόμα και μέσα στη βροχή να υπογράψει αυτόγραφα, μέχρι να φύγει και ο τελευταίος άνθρωπος.
Υπάρχουν καθόλου ακυκλοφόρητα κομμάτια που μπορεί να δουν το φως της δημοσιότητας κάποια στιγμή;
Νομίζω ότι υπάρχουν κάποια. Ο Doug Aldrich δούλευε με τον Ronnie πάνω σε κάποιο τραγούδι πριν τον θάνατό του. Να σου πω την αλήθεια, είμαι σίγουρη ότι στον υπολογιστή του υπάρχει αρκετό υλικό, αλλά δεν το έχω κοιτάξει ακόμα, επειδή είναι λίγο σκληρό για εμένα. Υπάρχει ακόμα ένα ντοκιμαντέρ κι ένα βιβλίο για τη ζωή του που είναι στα σκαριά. Ιδιαίτερα το βιβλίο, το είχε ξεκινήσει και πάντα έλεγα ότι θα το τελειώσω, αλλά κάθε φορά που το έπιανα, ήταν πολύ δύσκολο να συνεχίσω. Πλέον συνεργάζομαι με τον Mick Wall, που έχει γράψει πολλά βιβλία, ώστε να το τελειώσουμε κάποια στιγμή. Τις αμέσως επόμενες ημέρες κιόλας, θα ξεκινήσω να δουλεύω πάνω στο ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Dio, αφού έχω βρει τον παραγωγό και τους ανθρώπους που μου αρέσουν για να βγει όπως θεωρώ ότι πρέπει. Όλα αυτά θα βγουν στα επόμενα ένα-δύο χρόνια, χωρίς να υπολογίζω τι υπάρχει στον υπολογιστή του, τον οποίο όπως σου είπα, δεν έχω αγγίξει από την ημέρα που πέθανε και γνωρίζω ότι είχε υλικό που δούλευε.
Ευχαριστώ πάρα πολύ γι’ αυτήν την ειλικρινή κουβέντα. Νιώθω ότι χρειαζόταν να ακουστεί και η δική σου γνώμη σχετικά με αυτά τα ζητήματα, παρότι, όπως σου εξήγησα και στην αρχή, η όλη φάση του ολογράμματος με βρίσκει εντελώς αντίθετο. Πρέπει όμως ο κόσμος να μάθει και τι συμβαίνει πίσω από τις κουρτίνες…
Ναι, αν έρθει ο κόσμος να δει το show και του αρέσει, αυτό είναι σπουδαίο. Αν το δει και δεν του αρέσει, είναι πάλι εντάξει. Και μπορούν να έχουν την άποψή τους. Όλο αυτό έχει γίνει με πολύ μεγάλη αγάπη και σε καμία περίπτωση για να βγουν πολλά λεφτά, από τη στιγμή που έχουμε ξοδέψει τόσα για να φτιαχτεί. Δεν με νοιάζει κι ας μου λένε ότι πάω να ανοίξω χρυσωρυχείο κι ότι βγάζω εκατομμύρια δολάρια απ’ αυτήν την ιστορία. Μπορούν να λένε ότι θέλουν, εγώ όμως ξέρω ποια είμαι. Ξέρω ότι είμαι καλός άνθρωπος και δεν θέλω να βλάψω άλλους και προσπαθώ να κάνω το καλό και για τους άλλους. Μακάρι κι άλλοι να έκαναν περισσότερο καλό στους συνανθρώπους τους. Χρειάζεται να σωθούν περισσότερα ζώα, να κάνουμε περισσότερο εθελοντισμό για όσους το χρειάζονται. Ο ίδιος ο Ronnie έκανε τόσες πολλές φιλανθρωπίες που ο κόσμος δεν το ήξερε. Ασχολούνταν με τα παιδιά που έχουν αυτισμό, με παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά, με τη διάσωση ζώων και τόσα πολλά πράγματα για τα οποία ποτέ δεν είχε μιλήσει κι εγώ προσπαθώ να συνεχίσω τη δουλειά που εκείνος έκανε.
Ευχαριστώ για τον χρόνο που διέθεσες για το ελληνικό Rock Hard. Να ξέρεις ότι ο Ronnie James Dio έχει τον καθολικό σεβασμό της συντακτικής μας ομάδας αλλά και των Ελλήνων οπαδών…
Θυμάμαι ότι πάντα μου έλεγε πόσο ωραία περνούσε όταν έπαιζε στην Ελλάδα και ότι ήταν φανταστική εμπειρία. Μακάρι να ήταν ζωντανός να μπορούσαμε να έρθουμε στην ωραία χώρα σου…
Σάκης Φράγκος (με βοήθεια από τον Ντίνο Γανίτη, τον Φραγκίσκο Σαμοΐλη και τον Θάνο Κολοκυθά)
