Μέσα στη χρονιά έπιασα τον εαυτό μου αναρωτιέται πολλές φορές για την εξέλιξης της σκληρής μουσικής στη δεκαετία αυτή. Βασικότερη αιτία ήταν η παρουσία συγκροτημάτων με σαφή αναφορά στο παρελθόν και αρκετά μεγάλη απήχηση όπως οι GHOST. Προσέγγισα με όσο το δυνατόν καλοπροαίρετη στάση αυτήν την τάση, αν και αποστρέφομαι τη ρετρολογνεία όσο δεν πάει. Αφού τους είδα και live, έβγαλα κάποια ασφαλή συμπεράσματα, τα οποία επιβεβαιώθηκαν, βλέποντας και τις λίστες των υπόλοιπων παιδιών στο περιοδικό σήμερα.
Καταρχήν θεωρώ πως πρέπει να ξεκαθαρίσω τη στάση μου απέναντι στις λίστες, χωρίς αυτό να σημαίνει πως είναι και η ορθή οπτική απέναντι σ’αυτές. Οι λίστες για εμένα δεν είναι παρά μια ανασκόπηση της χρονιάς όσον αφορά τα ακούσματα που μας κέντρισαν το ενδιαφέρον περισσότερο. Δεν θα μπορούσα σε καμμία περίπτωση ας πούμε εγώ να έχω στα ακούσματα μου πολλά hard n’ heavy albums όταν δεν παρακολουθώ αυτή τη σκηνή. Το ίδιο ισχύει για όλους μας και εκεί θεωρώ πως έχει την πρώτη αξία της μια λίστα. Διαβάζω τις επιλογές του έτους από τους hard rockάδες του περιοδικού για να «ανιχνεύσω» τι κινείται, αντίστοιχα από τους progsters και πάει λέγοντας. Προσωπικά δε δίνω καμμία σημασία σε συζητήσεις καφενείου του τύπου «τί έβαλες για καλύτερο της χρονιάς». Ο λόγος; Προφανής! Δεν νομίζω πως έχει κάποια μεγαλύτερη βαρύτητα η δική μου τοποθέτηση για το δίσκο της χρονιάς έναντι οποιουδήποτε παρακολουθεί αυτή τη μουσική. Και εδώ είναι η δεύτερη αξία αυτής της διαδικασίας που λέγεται «δίσκοι της χρονιάς»! Ποιος μπορεί πραγματικά να κάνει μια λίστα αντιπροσωπευτική μιας χρονιάς;
Θυμάμαι εαυτόν στα 90s να μπαίνω στη διαδικασία στο τέλος της χρονιάς να ξαναψάχνω τους δίσκους που μου άρεσαν. Πάντοτε στο τέλος είχα τη μεγάλη χαρά να ανακαλύπτω ότι πάρα πολλοί μου είχαν ξεφύγει! Πως το ανακάλυπτα; Μα φυσικά από τις επιλογές των περιοδικών, μιας και η αλληλεπίδραση από φίλους είχε ένα όριο! Και ποιο ήταν αυτό; Μα φυσικά τα χρήματα που εμπόδιζαν οποιονδήποτε ήθελε να ακούσει όλους τους δίσκους της χρονιάς! Έτσι φτάναμε στο σημείο να μου ισχυρίζεται «συνάδελφος» μου συντάκτης εκείνη την εποχή ότι «κανείς δε σου λέει πριν ξεκινήσεις να παρακολουθείς αυτή τη σκηνή, ότι πρέπει να είσαι πλούσιος». Ακόμα θυμάμαι πόσο άσχημα ένιωσα, αναλογιζόμενος το πάθος που είχαν πολλοί άνθρωποι γύρω μου και δεν είχαν φυσικά τα χρήματα για να το προσεγγίσουν. Αυτό ακριβώς το γεγονός είχε αμβλυνθεί μέσα μου, εμπλεκόμενος με τα περιοδικά. Όντας σε ένα περιοδικά είχε συνεχώς μια αλληλεπίδραση με ανθρώπους που είχαν ναι μεν πάθος για μια σκηνή, ΑΛΛΑ είχαν και την πρόσβαση ΧΩΡΙΣ ΕΞΟΔΑ! Τα promos έδιναν το δικαίωμα σε όλους να ακούνε κάθε μήνα όλες τις κυκλοφορίες που ήταν διαθέσιμες, γεγονός ανεκτίμητο σίγουρα! Στην offline, λοιπόν, εποχή οι λίστες είχαν την εξής ουσιαστική αξία: Οι άνθρωποι εκείνοι προτείνανε στον κόσμο να ακούσει κάποια albums, τα οποία ξεχώριζαν. Δεν ήταν καθόλου τυχαίο το γεγονός, ότι οι δίσκοι της χρονιάς που προέκυπταν τελικά, έφτιαχναν έναν μύθο γύρω από έναν δίσκο! Αλήθεια σήμερα συμβαίνει κάτι αντίστοιχο; Ποια είναι σήμερα η αξία μιας αντίστοιχης λίστας δίσκων;
Μήπως εκείνοι οι “τυχεροί” πορωμένοι, κατέληγαν να την “ψωνίζουνε”, μιας και οι επιλογές τους είχαν δημοσιότητα;
Μήπως κι εκείνοι που έχουν ως αγαπημένο τους σπορ να τους επικρίνουνε γι’αυτό το γεγονός, να προβάλλουν τη δική τους λίστα στα forums, στο facebook και στα συναφή δίκτυα αυτοπροβολής τους;
Μήπως το αναγνωστικό κοινό τροφοδοτούσε αυτό το “ψώνισμα” τους, δίνοντας υπεραξία στις επιλογές τους και ταυτίζοντας την αναγνωρισιμότητα ενός νέου σχήματος με εκείνον που επέλεξε να το προβάλει μέσω μιας τέτοιας λίστας;
Μήπως τελικά τότε δόθηκε σημασία στο ποιος “σπρώχνει” ένα νέο album και δημιουργήθηκαν “μαγαζιά”, που πόνταραν την αξία τους στην απήχηση που είχαν στον κόσμο, έχοντας προσωπικό του οποίου η αξία κρινόταν στο κατά πόσον μπορούσε να κάνει “μεγάλη” μια μπάντα;
Μήπως χάθηκε εκείνη την εποχή η δυνατότητα στο ακροατήριο να αποκτήσει κριτική ικανότητα και παρασυρόταν από τις εμμονες του εκάστοτε συντάκτη στην καλύτερη ή στις προσωπικές γνωριμίες στη χειρότερη;
Θυμάμαι ακόμα με τι χαρά υποδέχτηκα το 2003, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι ο ήχος της καινούριας δεκαετίας είχε μόλις έρθει τη χρονιά που έφευγε! Το “Remission” των MASTODON και το “Oceanic” των ISIS με υποχρέωνε να αποφύγω τις προσωπικές μου προτιμήσεις και να αφουγκραστώ αυτό το νέο που ερχόταν και θα αποδεικνυόταν κυρίαρχο ρεύμα στα 00s. Αλήθεια μπορεί κανείς αναφερθεί στο 2001 χωρίς να υπερθεματίσει ότι στιγματίστηκε από το “Iowa” των SLIPKNOT; Ακόμα και σήμερα πιστεύω πως είναι το “Reign in blood” των 00s και είναι κολοσσιαίο! Αντίστοιχα το 2006 δεν στιγματίστηκε από το “Monotheist” των CELTIC FROST; To 2005 από το “From mars to Sirius” των GOJIRA; Και βάζω «πρόσφατες» ημερομηνίες, γιατί αν πάμε στα 80s και τα 90s για κάθε χρονιά είχαμε σειρά από δίσκους που στιγμάτισαν μια χρονιά! Αλήθεια το 2012 μπορεί να πει κανείς ότι στιγματίστηκε από την κυκλοφορία ενός δίσκου; Αν ναι, ποιος είναι αυτός;
Κάπου εδώ αρχίζει η σκέψη μου και επανατοποθετείται, θέτοντας εκ νέου τα ίδια ερωτήματα: Η σκηνή αυτή τη στιγμή που κινείται; Ποιες είναι οι τάσεις; Τελείωσε και η τρίτη χρονιά αυτής της δεκαετίας και κανείς δίσκος έστω και με καινοφανή στοιχεία δεν ξεχώρισε. Έτσι έχουμε στη συγκεντρωτική λίστα του Rock Hard, μπάντες που όλες μα όλες έχουν ένα καθιερωμένο στυλ! Η μήπως περιμένατε κάτι διαφορετικό και ανανεωτικό ακόμα και από μπάντες με πιο «μοντέρνο» στυλ, όταν διανύουν ήδη τη δεύτερη δεκαετία δισκογραφικής παρουσίας; Εκτός κι αν είστε από τους «καμένους» που ακόμα ταλαιπωρείτε τον DEVIN TOWNSEND με requests του τύπου: «Τι καλό μας έχεις Devin για φέτος»;
Κι εδώ θεωρώ αναγκαίο να δούμε πως σκεφτόμασταν προ Internet και πως τώρα, για να επιβεβαιώσω χρόνιες ανησυχίες μου όσον αφορά την εξέλιξη της σκληρής μουσικής. Αν έβαζε κάποιος το 1990 ως δίσκο της χρονιάς το “Spiritual healing” πώς θα αντιδρούσατε; Αν το 1985 κάποιος υπερθεμάτιζε την κυκλοφορία ενός album σαν το “Energetic disassembly” των WATCHTOWER; Πώς θα σας φαινόταν αν το 1995 επέμενε κάποιος ότι δίσκος της χρονιάς δεν είναι το “Domination” των εδραιωμένων MORBID ANGEL, αλλά το “Slaughter of the soul” των AT THE GATES; Αλήθεια αξίζει να πει κανείς δίσκο της χρονιάς του 1996 το “The Gallery”; Μπορεί κανείς να παραμερίσει το χαμό που έγινε στο underground το 1993 με το “Thy mighty contract” των ROTTING CHRIST και το “Jilemnicky okkultista” των MASTER’S HAMMER; Αν μέσα σας το ναι είναι επιβεβλημένο ως απάντηση, τότε ίσως αντιληφθείτε την αναγκαιότητας της ανάδειξης δίσκων που είχαν κάτι καινούριο να προσφέρουν στη σκηνή. Αν παρατηρήσετε αυτοί οι δίσκοι που στιγμάτισαν την εκάστοτε χρονιά, έγιναν από σχήματα που ήταν ακόμα στην αρχή τους! Και είχε αυτό μεγάλη αξία, γιατί στα πρώτα τους βήματα έψαχναν την ταυτότητας τους και σχηματοποιούσαν τη γενική τους εικόνα! Ελάχιστα από αυτά στην πορεία κατάφεραν να επαναπροσδιοριστούν και να ξαναπασχολήσουν τους πάντες! Αλήθεια μπορεί να πει κανείς το ίδιο για το πρόσφατο album των ΑΝΑΤΗΕΜΑ, παραλληλίζοντάς το με την αποθεωτική στάση που τήρησαν οι πάντες 14 χρόνια πριν για τη μετάλλαξη τους στο “Alternative 4”;
Κάπου εδώ, λοιπόν, προκύπτει το συμπέρασμα ότι δεν αναδεικνύονται νέα σχήματα με ήχο που να «φρεσκάρει» τη σκηνή και να ανανεώσει το ενδιαφέρον. Εκεί που οι οπαδοί του κλασικού ήχου λάτρευαν στα early 80s τους MAIDEN και τους PRIEST, πιάστηκαν στα late 80s να λατρεύουν τους HELLOWEEN και τους QUEENSRYCHE και στα early/mid 90s να παρασύρονται από τη δίνη του power/progressive των DREAM THEATER και των FATES WARNING. Σε αυτή την εξελικτική διαδικασία υπήρχαν συνεχώς νέοι «ήρωες», που ανανέωναν το ενδιαφέρον και αφαιρούσαν το δικαίωμα από τους παλιούς να κερδίζουν τα φώτα της δημοσιότητας χωρίς να το αξίζουν! Αλήθεια ποιος μπορεί να ξεχάσει ότι στα early/mid 90s η μεγάλη αμερικάνικη thrash σκηνή είχε εξαφανιστεί από προσώπου γης; Και γιατί ένας νεαρός τότε να ασχοληθεί μαζί τους όταν το death metal μεσουρανούσε δίνοντας δίσκους που έκαναν τους πάντες να παραμιλάνε; Γιατί κάποιος ακροατής της ακραίας σκηνής να ασχοληθεί το 1998 με το νέο δίσκο των DEICIDE όταν το death metal πάλευε με τα αδιέξοδα του και το black metal ήταν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος; Μήπως τελικά το να παρακολουθούμε τις εξελίξεις είναι και η μόνη μας διέξοδος από τον οπαδισμό και τη στείρα ανάγνωση λιστών;
«Δεν είναι στραβός ο γυαλός, αλλά στραβά αρμενίζουμε», κάτι που πολύ φοβάμαι πως στην παρούσα φάση δεν ισχύει. Αν θεωρήσουμε τη σκηνή ως γυαλό, τότε μάλλον η σκηνή έχει μεταβληθεί σε κάτι πολύ στραβό. Αν δεν το βλέπετε, τότε παραγνωρίζετε το γεγονός ότι στην τρέχουσα δεκαετία δεν έχουμε μια τάση που να οδηγεί τα νέα σχήματα σε μια κατεύθυνση! Δε γινόταν να είσαι νέος μουσικός στην ακραία σκηνή το 1989 και να πας να παίξεις καθαρόαιμο thrash του 83-84! Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα – η σκηνή δηλαδή – σε οδηγούσε από μόνη της προς πιο τεχνικό thrash (VOIVOD, CORONER) αν ήθελες να παίξεις thrash ή να πας με το ρεύμα της «ανανέωσης» με το death metal. Σήμερα δε συμβαίνει το ίδιο και ως ένα βαθμό οφείλεται στο γεγονός ότι πλέον δεν υπάρχει η «σκυταλοδρομία» στα είδη της μουσικής αυτής! Είναι, όμως, καθοριστικό;
Αν είναι καθοριστικό, τότε πολύ φοβάμαι ότι διανύουμε τα τελευταία χρόνια ακρόασης πραγματικά καλών δίσκων. Γιατί, ναι, αυτά τα albums που φιγουράρουν στις πρώτες θέσεις των λιστών όλων σας είναι και δίσκοι που αξίζουν πολλά. Φαντάζεστε, όμως, τι θα γίνει όταν φύγουν από τη μέση οι KREATOR, οι ACCEPT και τα υπόλοιπα σχήματα που θεωρείτε ότι έβγαλαν καλό δίσκο φέτος; Τι μένει;
Σ’αυτό το ερώτημα έχουμε την ευθύνη που στραβά αρμενίζουμε στην online εποχή. Φοβάμαι πως πληρώνουμε την αμαρτία του να δίνουμε μεγάλη σημασία στο τι μας αρέσει και να παύουμε να ασχολούμαστε με το τι συμβαίνει στη σκηνή που – υποτίθεται – ότι είμαστε ταγμένοι! Δε γίνεται να είσαι ακραίος το 1987 και να μην έχεις ακούσει το “Scream bloody gore” των DEATH ή το “A blaze in the northern sky” των DARKTHRONE το χειμώνα του 1991/92. Δε γίνεται να ακούς hard n heavy και να μην εχεις ακούσει το 1988 το “Operation mindcrime” των QUEENSRYCHE και το 1992 το “Images and words” των DREAM THEATER. Σήμερα κάνουμε κάτι αντίστοιχο; Αν όχι, γιατί; Δεν υπάρχουν αντίστοιχοι δίσκοι θα πουν οι περισσότεροι! Γιατί όμως;
Αν στην offline εποχή έπρεπε να είσαι πλούσιος για να παρακολουθείς από κοντά μια σκηνή, στην online εποχή το μόνο που χρειαζόταν ήταν απλώς να έχεις χρόνο! Πολύ χρόνο διαθέσιμο για να κατεβάσεις και να ακούσεις ό,τι υπήρχε διαθέσιμο! Στην πράξη, όμως, ο κόσμος κατέβαζε και ξανακατέβαζε και άκουγε! Γιατί, λοιπόν, δεν αναδείχτηκαν αντίστοιχοι δίσκοι αφού υπήρχε πλέον η προσβασιμότητα;
Όταν σας δοθεί ένας δίσκος που δεν είναι κοντά στα ακούσματα σας τι κάνετε; Τον αφήνετε στην άκρη χωρίς να τον «καταλάβετε» ή προσπαθείτε να τον «ανακαλύψετε»; Αν ανήκετε στην πρώτη κατηγορία, τότε ανήκετε σε εκείνους που αρέσκονται να βάζουν στον απολογισμό της κάθε χρονιάς τους δίσκους που ήταν κατά κάποιο προετοιμασμένοι, βάσει των πρότερων ακουσμάτων τους! Έτσι ο οποιοσδήποτε νέος ήχος που προτεινόταν, δεν ήταν παρά κάτι που στο μέλλον ίσως και να σας απασχολούσε με όψιμο τρόπο! Αυτή η συνομοταξία αρέσκεται στο να ασχολείται με ένα συγκρότημα ετεροχρονισμένα και να έχει όψιμη αντιμετώπιση σε κάθε νέα κυκλοφορία του. Είναι οι οπαδοί που «μπήκαν» στους DIMMU BORGIR με το “Enthroned darkness triumphant” και το θεωρούσαν κορυφαίο, αφορίζοντας όλα τα προηγούμενα τους.
Αν ανήκετε στην άλλη κατηγορία που αναζητεί ο,τιδήποτε καινούριο για να το «ανακαλύψει», τότε ξέρετε την αξία της αφομοίωσης του ύφους ενός σχήματος σε μια περίοδο της πορείας του. Ένας οπαδός των THE GATHERING το 1998 βρέθηκε ενώπιον ενός 100λεπτου album, που απείχε χιλιόμετρα από την ατμοσφαιρική metal ηχητική των “Mandylion” και “Nighttime birds”. Αποτέλεσμα; Ο δίσκος αυτός αποθεώθηκε από τα media και η ίδια η μπάντα το θεωρεί ακόμα και σήμερα ως το magnum opus της! Όταν, όμως, κυκλοφόρησε υπήρχαν άνθρωποι που το προσέγγισαν με ποιητική νοοτροπία, που αποδείκνυε ότι δεν το είχαν αφομοιώσει! Και η αφομοίωση σε κάτι που δεν είμαστε εξοικειωμένοι μόνο με έναν τρόπο: Με πολλαπλές ακροάσεις! Συμβαίνει σήμερα κάτι τέτοιο;
Σκεφτείτε τι ρόλο πλέον παίζει στη ζωή σας η μουσική και – κυρίως – πως ακούτε μουσική! Οι περισσότεροι ακούμε μέσω υπολογιστών, γεγονός που εξηγεί σχεδόν τα πάντα! Για να αφομοιώσεις κάτι με το οποίο δεν είσαι εξοικειωμένος απαιτείται αφοσίωση! Πόσοι από εσάς όταν ακούτε μουσική δεν κάνετε απολύτως τίποτα; Τον «παλιό» καιρό η ακρόαση ενός δίσκου ήταν ιεροτελεστία και η ακρόαση ήταν άρρηκτα συνδεδεμένοι με την προσήλωση σε ό,τι έβγαινε από τα ηχεία! Πλέον ακούμε κάτι σαν συνοδεία με τις «δουλειές» που κάνουμε στον υπολογιστή! Εκεί θαρρώ πως κρύβεται η πηγή αυτής της δραστικής αλλαγή…
Επιλέξαμε να υποκαταστήσουμε τη μουσική ως ένα συνοδευτικό στοιχείο των εργασιών μας στον υπολογιστή, αδιαφορώντας για το αν αυτό που ακούμε απαιτεί προσήλωση για την αφομοίωση του. Έτσι αφαιρέσαμε την ανάγκη της ανάδειξης νέων «ηρώων» που θα ανανεώνουν τη σκηνή, γιατί απλά προσεγγίσαμε ο,τιδήποτε βάσει των παγιωμένων ακουσμάτων μας. Με αυτόν τον πολύ απλό τρόπο, πνίξαμε οποιοδήποτε δικαίωμα έχουν οι νέοι καλλιτέχνες να κεντρίσουν το ενδιαφέρον μας με κάτι που να μη θυμίζει κάτι έντονα.
Επειδή, ακριβώς, στη νέα κατάσταση, τα νέα group αναζητούν με μανία να γίνουν γνωστά, αξιοποιώντας στο έπακρο τα social media, μπαίνουν στη διαδικασία να γίνουν αρεστά σε ένα ακροατήριο ανάλογο. Είναι ένα ακροατήριο που δε θέλει να «ψάξει» τον ήχο που έχει μια μπάντα, γιατί έχει επιλέξει να μη δίνει χρόνο για να αφομοιώσει τα, όποια, νεωτεριστικά ή καινοφανή στοιχεία έχει! Καθόλου τυχαία, λοιπόν, και οι τάσεις τείνουν απλώς να αναβιώσουν κάτι από το παρελθόν, που να είναι ευκολοχώνευτο!
Για μένα, λοιπόν, οι λίστες παραμένουν ως αφορμή για ψάξιμο δίσκων που δεν έπεσαν στην προσοχή μου ή τους προσπέρασα μετά από λίγες ακροάσεις. Θαρρώ πως αυτή είναι η μοναδική τους αξία, που ακυρώνει το όποιο «μεγαλείο» μπορεί να δίνει κάποιος σήμερα για τις προσωπικές του επιλογές! Μην ξεχνάμε πως πλέον η σκηνή δεν χαρακτηρίζεται από την ανάγκη της ανανέωσης! Θα προτιμούσα λοιπόν να έβαζα έναν νέο δίσκο στην πρώτη θέση για να τον προτείνω όπως έκανα με το “Teratologie” των ETHS πριν 5 χρόνια! Και να γιατί ήταν μεγάλη απογοήτευση, γιατί τον περίμενα πως και πως! Γιατί να είναι του Steve Harris; Περίμενε κανείς τίποτα φέτος από αυτόν για να απογοητευτεί; Αν είναι να πυροδοτείται συζήτηση από τις λίστες τότε έχει κάποια αξία, αλλά η πραγματική της κρύβεται στην πρόταση που κρύβεται από τον καθένα μας, που τη δημοσιοποιεί μέσω ενός περιοδικού!
Αλήθεια δε θα σεβόσασταν σήμερα μέχρι τέλους και ετεροχρονισμένα εκείνον που θα έβαζε στην πρώτη θέση το 1989 το “Nothingface” των VOIVOD, το “Vulgar display of power” των PANTERA το 1992, το “Tears laid in earth” των 3rd AND THE MORTAL το 1994, το “Times of grace” των NEUROSIS το 1999 ή το “Si monumentum requires circumspice” των DEATHSPELL OMEGA το 2004; Αν ναι, τότε ξανασκεφθείτε το γιατί και ίσως βρείτε πολλά από τα ερωτήματα αυτού του κειμένου ως αναγκαία για την εποικοδομητική ενασχόληση σας με τις λίστες και τις προσεγγίσεις ως μια καλή αφορμή για να επαναπροσδιοριστείτε απέναντι στη σκηνή που είστε ταγμένοι να παρακολουθείτε. Διαφορετικά παρασυρθείτε από το δίπολο “μ’αρέσει, δε μ’αρέσει” και προετοιμαστείτε για τη μόνη καταστροφή που φαντάζει σίγουρη με αυτήν εξέλιξη: του αγαπημένου σας μουσικού ιδιώματος όποιο κι αν είναι αυτό – μην περιμένετε να καταστραφεί νωρίτερα ο κόσμος ό,τι κι αν λένε!
Μήπως, λοιπόν, έχουμε υποβιβάσει τους εαυτούς μας από παρατηρητές μιας σκηνής σε απαιτητικούς πελάτες;
Καλές γιορτές σε όλους!
Λευτέρης Τσουρέας
ΥΓ: Ακόμα δεν μπορώ να χωνέψω ότι δεν κατάφερε κανένα νέο σχήμα να μπει στις επιλογές μου για το 2012…κι ας ακουσα έστω και τώρα την επιλογή της Ελενας Βασιλάκη για δίσκο της χρονιάς, καθώς έγραφα το κείμενο αυτό! Μήπως είμαι κι εγώ θύμα της ακρόασης νέων δίσκων κάνοντας δουλειές στον υπολογιστή ή ό,τι άκουγα μου φαινόταν πολύ κοντά σε ό,τι έχω ξανακούσει;
