Στην πορεία του χρόνου έχουν χυθεί τόνοι από μελάνι για το θέμα της εμπορικότητας στη μουσική. Λεφτάλικα έφτασαν να πουν οι ευφάνταστοι στη χώρα μας για τους METALLICA την εποχή που έκοψαν τα μαλλιά τους και τους είπαν και κοντομάλλικα. Τελικά τι ισχύει;
Καταρχήν να συνειδητοποιήσουμε τι σημαίνει εμπορικό. Εμπορικό είναι να πουλάς πολλούς δίσκους; Αν ναι, τότε εμπορικοί είναι μόνο όσοι δίνουν εκατομμύρια αντίτυπα. Αυτός ο ισχυρισμός καταρρίπτεται όταν βλέπουμε κινήσεις από μικρά συγκροτήματα να «πιάσουν την καλή», παίρνοντας στοιχεία από μπάντες που την εποχή τους είναι στα πάνω τους. Και πώς φαίνεται αυτό;
Κακά τα ψέματα όλες μα όλες οι μπάντες θέλουν να είναι πετυχημένες. Το θεμιτό είναι να είσαι επιτυχημένος με όσα κάνεις και να είσαι ακέραιος απέναντι στις καταβολές σου και στους οπαδούς που σε έφεραν στο σημείο που είσαι σήμερα. Τι συμβαίνει όμως όταν πετυχαίνεις να γίνεις μεγάλο όνομα και να έχεις απομακρυνθεί από τον αρχικό σου ήχο; Μήπως εκεί έκανες κάποιο άλμα που σου επέτρεψε να είσαι στο σημείο που είσαι σήμερα;
Παραδείγματα θα βρείτε πάρα πολλά σε όλο το φάσμα της μουσικής. Από τους DIMMU BORGIR που άλλαξαν ριζικά ήχο στο “Enthroned darkness triumphant”, μπαίνοντας από τα αλώνια της Cacophonus στα σαλόνια της Nuclear Blast μέχρι τους ARCH ENEMY, που επένδυσαν πάνω στην Angela Gersow, αυτές οι επιλογές αποδείχτηκαν καίριες για την άνοδο της δημοτικότητας του group.
Μέγιστο σημείο εμπορικότητας είναι θαρρώ η παρουσία των γυναικών. Φτάσαμε στα 00s να έχουμε κατηγορία female fronted, που ανεξάρτητα από τη μουσική που έπαιζαν οι μπάντες, ήταν όλες τσουβαλιασμένες στην ίδια κατηγορία. Έτσι οι ARCH ENEMY ήταν στην ίδια κατηγορία με τους LACUNA COIL, τους NIGHTWISH και τους WITHIN TEMPTATION. Όσες μπάντες ακολουθούσαν δικό τους μοναχικό μονοπάτι απλώς αγνοούνταν. Δείτε που βρέθηκαν οι εκπληκτικοί MADDER MORTEM και οι AVA INFERI τι απήχηση έχουν σήμερα, αν και έχουν και εκείνες γυναίκα πίσω από το μικρόφωνο. Ναι αλλά τι γυναίκα… άλλο είναι να έχεις τη Simone Simmons των EPICA και άλλο να έχεις την Anneke van Giesbergen. Η πρώτη ξέρει να πλασάρει τον εαυτό της κυρίως ως γυναίκα, ενώ η δεύτερη όσο ήταν στους THE GATHERING δεν έδινε ποτέ δικαιώματα για να τη δουν διαφορετικά πέρα από μια άριστη τραγουδίστρια. Άρα, λοιπόν, μήπως έχουμε εμείς ως κοινό τεράστιο μερίδιο ευθύνης για όσα συμβαίνουν στα αγαπημένα μας συγκροτήματα;
Η απάντηση θαρρώ πως είναι καταπέλτης, αν αναλογιστούμε πως συμπεριφερόμαστε σαν οπαδοί απέναντι στις αλλαγές που κάνουν τα group που λατρεύουμε. Αναλογιστείτε πως αντιδράτε όταν ένας αγαπημένος σας καλλιτέχνης κάνει το κομμάτι του. Αν είστε στην κατηγορία που λέει «θέλω οι MAIDEN να βγάζουν δίσκους όπως οι SAXON», τότε μάλλον χάνετε το πιο σημαντικό κομμάτι της ιστορίας που λέγεται «παρακολουθώ ένα συγκρότημα στην πορεία του στο χρόνο». Δεν αφήνεστε στο ταξίδι που σας έχουν καλέσει μαζί τους οι DEATH και περιμένετε διακαώς επιστροφή στις ρίζες τον καιρό που ο Chuck έβγαζε το “Symbolic”. Και δυστυχώς ο χρόνος θα σας επιστρέψει σε εκείνη την εποχή και θα νομίζετε ότι τη ζήσατε μόνο και μόνο γιατί χρονικά είσασταν παρόντες, αλλά χωρίς ουσιαστικά να το βιώνετε. Μένει λοιπόν να καταλάβουμε ένα απλό πράγμα: Ο καλλιτέχνης είναι και πρέπει να είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει. Πότε όμως δεν κάνει ό,τι θέλει;
Κλασικά θα πείτε φταίνε οι εταιρίες και πολλές φορές ισχύει αυτό. Όσες μπάντες μπήκαν σε συμβόλαιο με τη Noise στα 80s βλαστήμησαν την ώρα και τη στιγμή που το έκαναν. Οι KREATOR δεν είχαν λεφτά ούτε για χορδές και οι CELTIC FROST κόντεψαν να μην κυκλοφορήσουν το “Into the pandemonium”, γιατί η γερμανική εταιρία απαιτούσε να ακούγονται όπως οι EXODUS! Αποτέλεσμα ήταν να βγει το album και να πουλήσει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο και το συγκρότημα παρ’όλα αυτά να διαλυθεί! Και μετά ο Warrior τους συνέχισε παίζοντας καθαρά σε εμπορικά μονοπάτια και πάτωσε με το “Cold lake”, που το αποκάλεσαν εύσχημα σαν «ένα ζόμπι στην γκαρνταρόμπα των MOTLEY CRUE»! Μήπως, λοιπόν, η έννοια της εμπορικότητας δεν είναι κάτι δεδομένο, αλλά μεταμορφώνεται ανάλογα με την κατάσταση για την οποία συζητάμε;
Μέλημα της εκάστοτε εταιρίας είναι να βγάζει δίσκους που να πουλάνε, για να μην «μπαίνει μέσα» η εταιρία. Στα μάτια των οπαδών αυτό δεν είναι κατανοητό και ζητάνε πράγματα που είναι απλώς ανεδαφικά. Δε γίνεται να κρατηθεί ο κολοσσός των METALLICA χωρίς να κάνει συναυλίες συνεχώς, αφού στουντιακά έχουν σταματήσει να είναι υπερδραστήριοι από τα mid 90s που είχαν ετοιμάσει άφθονο υλικό για δύο διπλούς δίσκους. Είναι λοιπόν εμπορικοί οι METALLICA και οι IRON MAIDEN;
Η απάντηση δεν υπάρχει ούτε στο ναι, ούτε στο όχι και ούτε στο περίπου. Η απάντηση κρύβεται στο γεγονός ότι όλες μα όλες οι μπάντες στον πλανήτη μουσική θέλουν να ζήσουν από αυτό που κάνουν. Και μπάντες τέτοιου βεληνεκούς δεν ζουν απλώς, αλλά συντηρούν πλειάδα συνεργατών, γεγονός που έχει καταστήσει την οντότητα τους σε επιχείρηση. Δείτε το καθαρά: Ο Ulrich όταν υπερασπιζόταν τις θέσεις του την εποχή του Napster πριν 12 χρόνια επέμενε στο γεγονός ότι αν συνεχιστεί αυτή η αλόγιστη χρήση του downloading θα πάψουν να υπάρχουν μεγάλες παραγωγές. Σκεφτείτε αντίστοιχα για τους METALLICA. Αν ξαφνικά ο κόσμος που ενδιαφερόταν να τους δει ήταν πολύ λίγος θα έπαιζαν μπροστά σε τόσο πολύ κόσμο με τόσο μεγάλο stage show; Δε θα ήταν οι συναυλίες τους περιορισμένες όπως είναι για παράδειγμα των SAXON ή των MOTORHEAD; Αρα μιλάμε καθαρά για μπάντες – επιχειρήσεις, έτσι δεν είναι; Μήπως όμως τελικά όλες οι μπάντες είναι επιχειρήσεις;
Θα μου επιτρέψετε να ισχυριστώ για τους MAIDEN ότι δεν ήταν τυχαία η επιλογή τους στα mid 00s να ξεκινήσουν περιοδείες με παλιό υλικό, δίνοντας και DVDs με υλικό εκείνης της εποχής. Πίσω από το φαινόμενο IRON MAIDEN κρύβεται ένας ιδιοφυής manager, ο Rod Smallwood. Ήταν εκείνος που βλέποντας ότι με το “The X-Factor” θα παίζουν σε μικρούς χώρους, τους έβαλε στη διαδικασία να ξαναπαίξουν σε μεγάλους χώρους με το “Best of the beast”. Πολύ έξυπνα τους άφησε να κάνουν το κομμάτι τους με την επανασύνδεση τους με το Bruce Dickinson, αλλά βλέποντας ότι απομακρύνονται από τον «κλασικό» τους ήχο με το “Dance of death”, επινόησε τις περιοδείες μόνο με παλιό υλικό, οι οποίες έκαναν και κάνουν ακόμα πάταγο. Έτσι οι MAIDEN από τη μια σαν καλλιτέχνες κάνουν το κομμάτι τους, φτάνοντας στο σημείο να παρουσιάσουν ολόκληρο το “A matter of life and death” album στην περιοδεία προώθησής του και από την άλλη δε χάνουν την επαφή τους με το πανίσχυρο fanbase τους. Και έτσι κατάφεραν και οι δίσκοι αυτοί να έχουν εμπορική απήχηση, αν και ηχητικά απέχουν χιλιόμετρα από όσα παρουσιάζουν στις ρετρολάγνες περιοδείες τους. Καθόλου τυχαία υπάρχει γκρίνια στις περιοδείες προώθησης του νέου τους album, γιατί οι «παλιοί» πάνε λανθασμένα να ακούσουν κυρίως τα παλιά, παραβλέποντας το γεγονός ότι είναι περιοδεία προώθησης νέου δίσκου. Και φυσικά οι MAIDEN δεν είχαν ποτέ πίεση από κανέναν για το πότε θα κυκλοφορήσουν νέο υλικό. Έμπαιναν στο studio συστηματικά στα early 80s και μετά σταδιακά κάνοντας εκτεταμένες περιοδείες. Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο πολλές φορές αποβαίνει ευεργετική και η πίεση….
Μιλώντας με τους CORONER στη Θεσσαλονίκη όταν είχαν έρθει, με αποστόμωσε ο Marky όταν μου είπε ότι «αν δεν μας πίεζε η Noise ίσως και να είχαμε μείνει μόνο στο δεύτερο δίσκο». Ευτυχώς που τους πίεζαν και έβγαλαν τα επόμενα τρομερά album τους, αλλά από την άλλη τους άφησαν ξεκρέμαστους και άφραγκους. Κι εκείνοι διέλυσαν για καθαρά καλλιτεχνικούς λόγους, ενώ ο Chuck αποφάσισε να διαλύσει τους DEATH το 1996 γιατί δεν έβλεπε ενδιαφέρον από τις εταιρίες και γενικότερα ήταν απογοητευμένος από το σύνολο της μουσικής βιομηχανίας. Επανήλθε όταν η Nuclear Blast δέχτηκε να κυκλοφορήσει το δίσκο του ως CONTROL DENIED, αλλά με όρο του να κυκλοφορήσει πρώτα ένα δίσκο των DEATH. Και κάπως έτσι βγήκε το “The sound of perseverance” με καινούριο line up. Καθόλου τυχαία μέχρι και να φύγει από κοντά μας, ετοίμαζε υλικό για καινούριο CONTROL DENIED album και όχι για DEATH.
Όταν, λοιπόν, ένα συγκρότημα είναι περισσότερο μια επιχείρηση, οι αποφάσεις που παίρνονται είναι βασισμένοι κυρίως με λογιστικούς όρους. Απέχει πάρα πολύ από την απόφαση των CELTIC FROST να παίξουν έξω από ένα club πάνω στην καρότσα ενός φορτηγού, ως αντίδραση για το ακριβό εισιτήριο που είχε μια συναυλία που θα έδιναν. Είναι οι όροι που έκαναν τον Dave Lombardo να βγει από τα ρούχα του και να αποδειχτεί ότι πίσω από το όνομα ενός group παίζονται πάρα πολλά, που κανείς δε θέλει να αποδεχτεί ως αληθή. Το βλέπουμε λοιπόν τώρα με τους SLAYER. Όταν έφυγε ο Lombardo το 1992, ήταν πολλοί που είπανε ότι θα είναι τελείως διαφορετικοί χωρίς αυτόν και πλέον δε θα τους παρακολουθούν τόσο στενά. Τώρα τι θα πουν που έφυγε από κοντά μας και ο Jeff Hanneman; Πλέον θα μιλάμε για μια μπάντα “Tom and Kerry” και όχι για SLAYER. Γιατί δεν τους διαλύουν θα πείτε;
Η απάντηση είναι απλή: Οι SLAYER είχαν πάντα σαν άνθρωπο που έχει τον τελευταίο λόγο για όλα τον Kerry King. Κι αυτό συμβαίνει γιατί αυτός δημιούργησε αυτή τη μπάντα και είναι εκείνος ο κύριος υπεύθυνος για την ηχητική τους κατεύθυνση από το 1994 μέχρι και σήμερα. Γιατί λοιπόν να τους διαλύσει; Άλλωστε οι ίδιοι έλεγαν πως στους SLAYER δεν είμαστε αναγκαστικά φίλοι και το έλεγαν στις καλές εποχές. Έλεγαν ότι όταν τελείωναν την περιοδεία, πήγαινε ο καθένας σπίτι του και δεν έκαναν παρέα πέρα από τις στιγμές που περνούσαν μαζί στις περιοδείες και στο στούντιο. Πως λοιπόν να εκπλαγεί κανείς από τέτοιες αποφάσεις; Αφού το λέγανε από μόνοι τους ότι ουσιαστικά οι SLAYER είναι για εμάς μια δουλειά και δεν είμαστε «κολλητάρια» για να λέμε ότι αν φύγει κάποιος θα πάψουν να υπάρχουν οι SLAYER. Κι έτσι όπως το πάει ο καραφλός είναι ικανός να τους συνεχίσει ακόμα και με άλλο frontman πέρα από τον Tom Araya!
Όπως και να έχει, οφείλουμε άπαντες να συνειδητοποιήσουμε ότι από ένα επίπεδο και πάνω, το οικονομικό μέρος παίζει τεράστιο ρόλο στην πορεία μιας μπάντας. Και το επίπεδο αυτό ορίζεται στο χρονικό σημείο που παύουν τα μέλη του group να βιοπορίζονται από «κανονικές» δουλειές. Άπαξ και αυτοσυντηρούνται από τη μουσική που παίζουν, τότε οι συμβιβασμοί είναι επιβεβλημένοι και θεμιτοί, όπως κάνουν όλοι όσοι βιοπορίζονται δουλεύοντας, ανεξάρτητα από το αντικείμενο της εργασίας που επιτελούν. Εδώ, όμως, το πρόβλημα είναι πως ό,τι κάνουν έχει αντίκτυπο στην καθημερινότητα τους αλλά και στο πως τους βλέπει ο κόσμος. Γιατί το κοινό που τους παρακολουθεί, αν πάψει να το κάνει τότε θα αναγκαστούν να επιστρέψουν στις κανονικές τους δουλειές για να επιβιώσουν. Κι εκεί οι συμβιβασμοί παύουν και βγαίνει ένα πλήρως απελευθερωμένο καλλιτεχνικό στίγμα. Η περίπτωση των Ολλανδών THE GATHERING στην πορεία του χρόνου, θαρρώ πως είναι το καλύτερο παράδειγμα αυτής της πορείας ανάμεσα στο «ζω από τη μουσική» και «ζω για να παίζω τη μουσική που θέλω». Δεν έπαψαν ποτέ να κάνουν αυτό που θέλουν, ακόμα κι όταν τα εμπόδια και οι συνθήκες ήταν εναντίον τους. Εσείς ποια αντίστοιχα παραδείγματα έχετε;
Λευτέρης Τσουρέας
