ΜΠΑΝΤΑ: BLACK SABBATH
ΟΝΟΜΑ ΑΛΜΠΟΥΜ: “TYR”
ΕΤΟΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: 1990
ΕΤΑΙΡΕΙΑ: I.R.S Records
ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Tony Iommi – Cozy Powell
ΣΥΝΘΕΣΗ ΜΠΑΝΤΑΣ:
Tony Iommi – κιθάρες
Tony Martin – φωνητικά
Neil Murray – μπάσο
Cozy Powell – τύμπανα
Geoff Nicholls – πλήκτρα
BLACK SABBATH και Tony Martin. Λες και ευθυγραμμίστηκαν οι πλανήτες, λες και τα άστρα μπήκαν σε τέτοια σειρά και τοποθετήθηκαν σε τέτοιο σημείο στο γαλαξιακό στερέωμα, ώστε όλα μαζί να ρίξουν την ενέργειά τους σε τέσσερεις δίσκους και να τους κάνουν αριστουργηματικούς. “The eternal idol”, “Headless Cross”, “TYR”, “Cross purposes”. Για αυτούς πρόκειται αγαπητέ αναγνώστη και όχι, το “Forbidden” δεν λογίζεται και δεν μπορεί να ακολουθήσει τα προαναφερθέντα έπη. Ένα καταπληκτικό σερί λοιπόν, από κάθε άποψη. Albums που αγαπήθηκαν πολύ από το κοινό, ετεροχρονισμένα βέβαια είναι η αλήθεια, καθώς όταν κυκλοφόρησαν στην εποχή τους είχαν να αντιμετωπίσουν τους διάφορους «ινστρούχτορες» της «κακιάς ώρας» οι οποίοι θεωρούσαν τελευταία άξια αναφοράς κυκλοφορία το “Mob rules”. Μην μιλήσω για τους κολλημένους χίππηδες οπαδούς του Ozzy, οι οποίοι ως τις μέρες μας έχουν το ακαταλόγιστο… αυτοί έτσι κι αλλιώς ποτέ δεν θα παραδεχτούν κάποια πράγματα.
Λένε πως η εμπορική επιτυχία πρέπει να συμβαδίζει με την ποιότητα, αλλά και το αντίστροφο, έτσι δεν είναι; Σε αντιδιαστολή με το ποιοτικότατο αποτέλεσμα, οι πωλήσεις και γενικά το εμπορικό status της μπάντας κυμαίνονταν σε χαμηλά επίπεδα εκείνα τα χρόνια. Οι περιοδείες μίκρυναν, τα venues που υποδέχονταν το group, το ίδιο. Μόνη φωτεινή εξαίρεση η Ιαπωνία και ο σχεδόν ένας μήνας που η μπάντα πέρασε στην ΕΣΣΔ, το 1989. Μπορείς να φανταστείς περιοδεία των BLACK SABBATH να ακυρώνεται μετά από εννέα (!) shows; Έγινε και αυτό, στις Η.Π.Α. Ο χρόνος όμως, εκτός από πανδαμάτωρ, είναι και αλάνθαστος κριτής. Βοήθησε, υποστήριξε και ανέδειξε την προαναφερθείσα τετράδα και το κυριότερο, απέδωσε στον μεγάλο Tony Martin τα εύσημα που αναλογούν στην «θεόρατη» φωνή του. Έστω και μετά από πολύ καιρό. Έστω και αν έπρεπε να έρθει η επόμενη ή η μεθεπόμενη γενιά ακροατών.
Σήμερα που το “TYR” γίνεται τριάντα ετών, θα μιλήσουμε για αυτό και θα προσπαθήσουμε να αποδώσουμε «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ». Αλλά για να καταλάβουμε πως δημιουργήθηκε, πρέπει να πιάσουμε το νήμα από το 1989 και το “Headless Cross”. Σε εκείνον τον δίσκο οι BLACK SABBATH είχαν παρουσιάσει την, ως εκείνη την στιγμή, επικότερη και ταυτόχρονα πιο «μυστικιστική/σατανική» πλευρά τους. Για πρώτη φορά, οι στίχοι τους πραγματεύονταν occult θέματα εξ ολοκλήρου και όχι αποσπασματικά, όπως συνέβαινε στο παρελθόν, ενώ η μουσική είχε να ακουστεί τόσο επιβλητική από την εποχή του “Heaven and Hell”. Δεν ήταν όμως μόνο η μουσική που μας χάρισε εκείνο το μικρό «ταξίδι στον χρόνο» μα και κάποιες μικρές, ασήμαντες για κάποιους λεπτομέρειες, που η σημασία τους «βάραινε» και «βαραίνει» για όλους εμάς που λατρέψαμε την περίοδο 1980-1982. Όπως το “princes and kings” μέσω του οποίου θυμηθήκαμε, νοσταλγικά ίσως, το “kings and queens” του Ronnie James Dio. Εδώ λοιπόν είναι που διαφέρει το “TYR” από τους προκατόχους του. Αν πρέπει να διαλέξουμε έναν (1) δίσκο με τον Martin στα φωνητικά που να έχει, ας πούμε, δικό του χαρακτήρα, είναι αυτός. Οι (μουσικές) αναφορές σε προηγούμενες φάσεις του group ελαχιστοποιήθηκαν, η θεματολογία άλλαξε ξανά και ο κόσμος γνώρισε ένα νέο, «φρέσκο πρόσωπο» ενός group το οποίο έμπαινε στην τρίτη (!) δεκαετία της ζωής του.
«Δεν θέλαμε να συνεχιστεί αυτή η σατανική, μαύρη οπτική στους στίχους», έγραψε στην αυτοβιογραφία του το 2012 ο Iommi. «Έτσι, είπαμε στον Tony (σ.σ: Martin) να γράψει στίχους σχετικά με την σκανδιναβική μυθολογία και τους σκανδιναβικούς θεούς». Δεν έγινε ακριβώς έτσι, το “TYR” δεν μπορεί να θεωρηθεί ένα concept album, ωστόσο η αλλαγή συνετελέσθη. Η μπάντα «σαλπάρισε» προς «μουσικά πελάγη» στα οποία δεν μας είχε συνηθίσει ως εκείνη την στιγμή, υπήρξε πλέρια αυτοπεποίθηση, απόλυτη ελευθερία κινήσεων (χμ…) και πίστη στις έτσι κι αλλιώς μεγάλες της δυνατότητες. Το σημαντικότερο δε, είναι πως τα «φαντάσματα» περασμένων εποχών (ξανά «χμ»…) έδειχναν να έχουν εξαφανιστεί για τα καλά πια.
Ως προς αυτό, μεγάλο μερίδιο ευθύνης έφερε το νέο line – up, ένα από τα λαμπρότερα που συναντήσαμε ποτέ. Το «hired gun πολυτελείας», ο Ουαλλός jazz-fusion μπασίστας Laurence Cottle αποχωρεί και στην θέση του έρχεται και τυπικά ο «πολύς» Neil Murray, ο οποίος είχε πάρει μέρος στο tour του “Headless Cross” και είχε δώσει ήδη τα «διαπιστευτήριά» του. Με μια πραγματικά απαστράπτουσα, all-star σύνθεση (Iommi/Martin/Murray/Powell/Nicholls) και με κυριότερο «όπλο» την σπάνια ικανότητα του Tony Iommi να προσαρμόζει την συνθετική του αντίληψη ανάλογα με τους συνεργάτες που έχει δίπλα του ως ένας ιδιότυπος χαμαιλέων, η περίοδος Φεβρουαρίου – Ιουνίου στα πάμφθηνα Woodcray Studios του Berkshire «εγκυμόνησε» πράγματα σπουδαία. Με μια φράση, αν ο «Ακέφαλος Σταυρός» ήταν «βουτηγμένος» στο Σκότος, εδώ γίνεται μια ηθελημένη προσπάθεια να «τραβηχτούμε» προς το Φως.
“The horizon breaks, where a figure stands, close your eyes and pray it’s a vision of god’s command!”
Tyr…ο θεός του πολέμου, το σκανδιναβικό αντίστοιχο του δικού μας Άρη, ο γενναιότερος όλων των βορείων θεών, αυτός που θυσίασε το χέρι του για να δεθεί ο λύκος Fenris. Ακούγοντας τον δίσκο, θαρρείς πως έδωσε τα «φώτα» και τις «ευλογίες» του σε αυτό εδώ το αριστούργημα. Έπος και μεγαλοπρέπεια σε μια κυκλοφορία βγαλμένη από τα καλύτερά μας όνειρα. Η ακουστική εισαγωγή του “Anno Mundi” φέρει ένα «δάνειο» από την αντίστοιχη του “Children of the sea” και ίσως στην αρχή μπερδέψει τον ακροατή, δίνοντάς του την εντύπωση «πισωγυρίσματος». Στην πραγματικότητα, το “TYR” είναι ο πιο «κλασσικομεταλλάδικος» δίσκος στην πολυετή ιστορία των BLACK SABBATH, σχεδόν (να τονιστεί παρακαλώ το «σχεδόν», υπάρχει λόγος) «φιλτραρισμένος» από τα όποια doom στοιχεία του παρελθόντος. Ο Geoff Nicholls πρώτη φορά έχει τόσο πρωταγωνιστικό ρόλο, η μπάντα όταν δεν «σπάει» τους «δεσμούς» με το παρελθόν φτάνει το πολύ μέχρι τις παρυφές της Dio εποχής και μόνο, και εννοείται η όλη ατμόσφαιρα δεν θυμίζει σε τίποτα τα 70s, ακόμη και το “Born again”. Το σαρωτικό “The lawmaker”, ένα γρήγορο power-ίζον κομμάτι από αυτά που δεν θα περιμέναμε να ακούσουμε ποτέ από τους Sabbath, με τον Powell να βροντά και να αστράφτει, είναι το πιο ατράνταχτο επιχείρημα.
Ψάχνεις αδύναμη ή μέτρια στιγμή; Ούτε για δείγμα. Το ενδοσκοπικό “Jerusalem”, που μας θυμίζει τον αγώνα που κάνει ο καθένας μας καθώς προσπαθεί να βρει την “Ιερουσαλήμ” του σε τούτο τον κόσμο, είναι άριστο. Οι Βρετανοί την δική τους φαίνεται πως το 1990 την είχαν βρει… Το doom (να το) έπος “The Sabbath stones”, ένα “καταραμένο” άσμα, με υπέροχα ακουστικά breaks, βαρβάτα riffs, καταπληκτικά φωνητικά από τον Martin και τρομερό drumming από τον Cozy, φιγουράρει στα ανώτερα δείγματα συνθετικής ευφυίας του master Iommi. Το ύψιστο “Odin’s court”/“Valhalla”, μαζί με την οργανική εισαγωγή “The battle of Tyr”, δεν χρειάζεται περαιτέρω συστάσεις. Το “Heaven in black” που μιλά για τους λάθος χειρισμούς του Τσάρου οι οποίοι οδήγησαν στην Οκτωβριανή Επανάσταση, επίσης υψηλό το επίπεδό του… Υποκειμενικά όμως, την (αξιολογότατη, δεν αντιλέγω) power ballad “Feels good to me” εξακολουθώ και την θεωρώ «ξεκάρφωτη» με το όλο κλίμα του δίσκου. Ψιλά γράμματα βέβαια αυτά, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς πως και οι ίδιοι οι δημιουργοί της την θεώρησαν εξαρχής κάτι το ξεχωριστό που απλά έπρεπε να παίξει τον ρόλο του single. Η παραγωγή, ξανά προϊόν της συνεργασίας Iommi-Powell, από άλλους υμνήθηκε και από άλλους δέχτηκε ισχυρή κριτική. Ακούγονταν, λέει, πιο μπροστά τα τύμπανα του Cozy. “For God’s sake” που λένε και στα χωριά, μιλάμε για τον Cozy Powell. Αν δεν βγει αυτός μπροστά, ποιος θα βγει;
Τελικά, τριάντα χρόνια μετά, το “TYR”, άφθαρτο και λαμπερό σαν αδαμάντινο κόσμημα, απέθαντο σαν τα μεγαλουργήματα των σπουδαίων πολιτισμών, δεν έχει ανάγκη ύμνων, αφιερωμάτων και επαίνων, άσχετα αν εμείς οφείλουμε να το μνημονεύουμε. Το μόνο που χρειάζεται, είναι να έχει ο καθένας μας σωστό αισθητήριο και να διακρίνει αμέσως την ποιότητα στην μουσική. Το ίδιο, γεμίζει τους δημιουργούς του υπερηφάνεια και στολίζει με την παρουσία του κάθε ενημερωμένη δισκοθήκη.
Did you know that:
– οι ρούνοι με τους οποίους έχει γραφτεί το “TYR” υπάρχουν στην διάσημη πέτρα του Rök, στην Σουηδία; Τα ονόματά τους είναι Tiwaz, Algiz και Raido αντίστοιχα και ανήκουν στο ρουνικό αλφάβητο Futhark, το αρχαιότερο όλων.
– το μόνο τραγούδι του δίσκου που έμεινε στο set της μπάντας και μετά την περιοδεία του άλμπουμ ήταν το “Anno Mundi”;
– το “Jerusalem” το συναντάμε επανηχογραφημένο στο προσωπικό άλμπουμ του Tony Martin “Back where I belong” (1992);
– σύμφωνα με τον frontman των Viking metallers TYR, Heri Joensen, το λογότυπο της μπάντας είναι επηρεασμένο από το λογότυπο του “TYR”;
– οι Geezer Butler, Ian Gillan και Brian May εμφανίστηκαν στην σκηνή μαζί με τους BLACK SABBATH κατά την ευρωπαϊκή τους περιοδεία;
Δημήτρης Τσέλλος
