ΟΝΟΜΑ ΑΛΜΠΟΥΜ: “Left hand path” – ENTOMBED
ΕΤΟΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: 1990
ΕΤΑΙΡΕΙΑ: Earache Records
ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Tomas Skogsberg
ΣΥΝΘΕΣΗ ΜΠΑΝΤΑΣ:
Φωνητικά – Lars Goran Petrov
Kιθάρα/Μπάσo – Ulf Cederlund
Κιθάρα – Alex Hellid
Τύμπανα/Mπάσο – Nicke Andersson
Στον Ευρωπαϊκό βορρά η κατάσταση όσον αφορά το death metal σιγόβραζε και περίμενε τη στιγμή να εκραγεί και να δημιουργήσει την πύρινη λαίλαπα που για την επόμενη τετραετία σχεδόν, παρέσυρε τα πάντα στο διάβα της. Η δύναμη του Αμερικάνικου death metal δεν είχε αφήσει ασυγκίνητους τους Σουηδούς, οι οποίοι αν και άκρως μπολιασμένοι στο punk/crust, εξαιτίας και της μεγάλης παράδοσης της χώρας τους, έβρισκαν πλέον μια νέα μουσική τάση η οποία άρχισε να γίνεται εθισμός και όλοι ήθελαν να εκφραστούν μέσω αυτής. Το tape trading ξεκίνησε και εξαπλώθηκε με απίστευτους ρυθμούς και η μπάντα που πρωτοέβαλε τα θεμέλια για τη γέννηση του μετέπειτα γνωστού ως Σουηδικού death metal ήταν οι NIHILIST. Κεντρικό πρόσωπο όχι μόνο της μπάντας αλλά και όλης της εξέλιξης του ήχου στη Σουηδία ήταν ο ντράμερ Nicke Andersson. Αυτό που έκαναν οι NIHILIST ήταν να πατήσουν πάνω στην επιτυχία των BATHORY οι οποίοι άνοιξαν τα σύνορα της Σουηδίας για τον ακραίο ήχο (όπως είχαν κάνει για το μη ακραίο ήχο αντίστοιχα οι EUROPE, YNGWIE MALMSTEEN και CANDLEMASS πρωτύτερα) και να φτιάξουν κάτι δικό τους. Ο Nicke έχοντας το κλειδί της μπάντας τότε, είχε μαζί του τον κιθαρίστα Alex Hellid, ενώ στη συνέχεια το line-up συμπληρώθηκε από τον κιθαρίστα Leif “Leffe” Cuzner.
Στη συνέχεια προστέθηκε στο συγκρότημα ο Lars Goran Petrov στα φωνητικά, τότε… ντράμερ των MORBID, η μπάντα στην οποία τραγουδούσε ο Per Yngve Ohlin, μετέπειτα γνωστότερος ως Dead όταν μπήκε στους MAYHEM (o Θεός ας έχει συγχωρέσει την πειραγμένη του ψυχή). Όλα τα παραπάνω λαμβάνουν χώρο το σωτήριο έτος 1987, όπου έχει ήδη κάνει ένα μικρό πέρασμα από τη μπάντα ο κιθαρίστας Ulf “Uffe” Cederlund (και τελικά μονιμοποιήθηκε το 1989), ενώ το 1988 μπήκε στη μπάντα και ο μπασίστας Johnny Hedlund. Oι NIHILIST πρόλαβαν να ηχογραφήσουν τα –θρυλικά πια – demo “Premature autopsy” (1988), “Only shreds remain” (1989) και “Drowned” (1989 επίσης), φυτεύοντας τη σπορά για να τους μιμηθούν δεκάδες συγκροτήματα στη Σουηδία, θέλοντας να κάνουν το ίδιο. Καθαρά για λόγους οικονομίας δεν αναφέρονται, υπόσχομαι ότι θα γίνει αναλυτικότατο αφιέρωμα σε όλη την (πραγματικά) ακραία Σουηδική σκηνή όπου θα υμνηθούν όλοι οι ήρωες της Στοκχόλμης και θα (κατά)δικαστούν όλοι οι θαμώνες του Γκέ(ι)τεμποργκ και των περιχώρων που σπίλωσαν τον ιερό ήχο που εγκαθίδρυσαν οι NIHLIST. Επιστρέφοντας στις τάξεις του συγκροτήματος, η κατάσταση μεταξύ του Andersson και του Hedlund είχε γίνει τεταμένη και ο ένας δεν άντεχε τον άλλο, έτσι εν μια νυκτί ξαφνικά, οι NIHILIST διέλυσαν αιφνίδια μέσα σε ερωτηματικά.
Ο Andersson παραδέχτηκε ότι αφού δεν μπορούσε να μπει σε διαδικασία να διώχνει μέλη, θα έφτιαχνε νέα μπάντα με τα άτομα που ο ίδιος ήθελε. Έτσι οι NIHILIST μετονομάστηκαν σε ENTOMBED, ενώ με τη σειρά του ο Hedlund «απάντησε» σχηματίζοντας τους UNLEASHED, με το ημερολόγιο τώρα να δείχνει 1989 και στις δύο αυτές περιπτώσεις. Οι ENTOMBED δε θα χάσουν καθόλου χρόνο και θα ηχογραφήσουν το ακόμα πιο θρυλικό demo “But life goes on” μέσα στο 1989 (αυτό κάνει τρία τα demo μέσα στη χρονιά μαζί με τα 2 των NIHILIST) με το line-up να αποτελείται από τους Andersson, Petrov, Cederlund και στη συνέχεια έβαλαν πλώρη για να ηχογραφήσουν τον Δεκέμβριο του 1989 το παρθενικό τους άλμπουμ και κορωνίδα όλου του Σουηδικού ακραίου ήχου. Στον ιερό ναό που ονομάζεται Sunlight Studio, οι ENTOMBED με τη βοήθεια του –μελλοντικού- γκουρού του ήχου Tomas Skogsberg ηχογράφησαν το “Left hand path”, το οποίο και κυκλοφόρησε στις 4 Ιουνίου του 1990. Να σημειωθεί εδώ ότι ήδη το συγκρότημα είχε προβεί σε συμφωνία με την Earache Records, o Digby Pearson, αφεντικό της εταιρείας, ήταν άκρως εντυπωσιασμένος ήδη από τις μέρες τους ως NIHILIST, όταν όμως άκουσε το “But life goes on” demo, τους υπέγραψε με συνοπτικές διαδικασίες.
Οι ίδιοι οι ENTOMBED ήθελαν με τη σειρά τους να ανήκουν στο δυναμικό της Earache, καθώς έχοντας ήδη στο δυναμικό της τους NAPALM DEATH, BOLT THROWER, MORBID ANGEL, GODFLESH, TERRORIZER, θεωρούσαν ότι είχε άλλο κύρος σαν εταιρεία και θα είχαν ευνοϊκότερη μεταχείριση απ’ ότι σε άλλη εταιρεία. Η αλήθεια είναι ότι χωρίς να έχουν κάποια ιδιαίτερα προνόμια, οι ENTOMBED αντιμετωπίστηκαν από την Earache σχετικά με σεβασμό για όσο κράτησε η μεταξύ τους συνεργασία (επίσης μάταιο να αναφέρουμε το τι και σε πόσους και ποιους έχει κάνει η εταιρεία στο παρελθόν, το κείμενο θεωρείται ότι απευθύνεται σε γνώστες της πραγματικότητας, αν δεν ανήκετε στην ομάδα αυτή, τόση ώρα σπαταλάτε τσάμπα το χρόνο σας). Το “Left hand path” έσκασε σαν βόμβα και χρονολογείται όχι απλά ως το πρώτο (για ελάχιστα, δείτε παρακάτω) άλμπουμ του είδους που κυκλοφόρησε στη Σουηδία, αλλά και σε όλη την Ευρώπη, καθώς και οι ASPHYX και οι VADER κωλυσιέργησαν χαρακτηριστικά, έτσι την άτυπη πρωτιά πήραν οι ENTOMBED. Λες και ήταν θέλημα μιας ανώτερης δύναμης, ο δίσκος αυτός έμελλε να ορίσει για πάντα όλο τον Ευρωπαϊκό ήχο, με αυτό που έκανε άμεσα εντύπωση σε όσους δεν είχαν ακούσει τα demo, να είναι ο κιθαριστικός ήχος, ο γνωστός και ως «ήχος-αλυσοπρίονο».
Η συγκεκριμένη πατέντα πιστώνεται στον πρώην κιθαρίστα των NIHILIST (και συγχωρεμένο από το 2006 μόλις στα 33 του από αυτοκτονία διά απαγχονισμού) Leif “Leffe” Cuzner. O ήχος προήλθε από κιθάρες τονισμένες σε κλίμακα Β μαζί με το περίφημο Boss HM-2 Ηeavy metal πετάλι και το DS-1 Distortion πετάλι σε ενισχυτή Peavy. Όπως αποκάλυπταν και οι ίδιοι συχνά σε συνεντεύξεις το πώς προήλθε ο ήχος, «δεν υπήρχε κάποιο μυστικό, απλά βάζαμε τα πάντα στο τέρμα και τους ενισχυτές στο 10». Απλοί, λιτοί, Σουηδικοί. Το ομότιτλο κομμάτι που άνοιγε το δίσκο σκόρπισε γρήγορα τον τρόμο, στοιχειώνοντας για δεκαετίες μέχρι σήμερα τα όνειρα των αντι-κάφρων εκεί έξω και φυσικά με το σημείο που είναι παρμένο από την ταινία “Phantasm” και το απίστευτο (και καλύτερο στην ιστορία της μουσικής) outro του με τα πλήκτρα που σε στέλνει μια ώρα αρχύτερα. Αποτελούμενο από πολλά κομμάτια που ήδη είχαν ηχογραφηθεί από τις μέρες των NIHILIST, το “Left hand path” περιείχε μεταξύ άλλων το ξεσκιστικό “Drowned”, το δυναμίτη “Revel in flesh”, το αθάνατο δίδυμο των “Supposed to rot”/”But life goes on”, το τρομακτικό “Bitter loss” και τα τσιτωμένα “Abnormally deceased”/”The truth beyond” που κλείνουν ηγεμονικά το δίσκο σε λιγότερα από 40’ διάρκειας που άλλαξαν για πάντα το πρόσωπο του ακραίου ήχου παγκοσμίως.
Στην έκδοση του CD βρίσκαμε και τα “Carnal leftovers” και “Premature autopsy” που απλά έβαζαν το κερασάκι στην τούρτα. Αυτό ήταν. Οι ENTOMBED πλέον ήταν η νέα αγαπημένη ακραία μπάντα ΟΛΩΝ εκεί έξω, τα βλέμματα ΟΛΩΝ στράφηκαν προς την μικρή πληθυσμιακά Σουηδία (μόλις 4 εκατομμύρια περίπου τότε), η οποία έτεινε να γίνει κάφρικη μητρόπολη. Στον απόηχο της επιτυχίας των ENTOMBED, πολλές μπάντες της χώρας (αλλά και της Ευρώπης) άρχισαν να ξεπηδάνε και να θέλουν να πάρουν μερίδιο από την πίτα την οποία είχαν ήδη γευτεί οι ENTOMBED, ετοιμάζοντας παράλληλα με γοργά βήματα και το δεύτερο άλμπουμ τους. Σε συνδυασμό με το δολοφονικό υλικό του δίσκου, οι περιοδείες τους άφησαν εποχή, η συναυλιακή τους ενέργεια έγινε αντικείμενο συζήτησης και πλέον όλοι μιλούσαν για τη μπάντα που είχε μπει σφήνα στην υπεροχή των Αμερικάνων στο είδος και τους κόντραρε στα ίσα, ενώ δεν ήταν και λίγοι αυτοί που μιλούσαν για το τότε καλύτερο συγκρότημα στον κόσμο (φανταστείτε τον αντίκτυπο ενώ μιλάμε για 1990 με τις περισσότερες μεγάλες μπάντες ακόμα ακμαίες κι όμως το κατάφεραν οι αθεόφοβοι). Φυσικά κάθε απόλυτη άνοδος έχει και τις καθόδους της, έτσι το κλίμα μέσα στο συγκρότημα δεν ήταν και το ιδανικότερο μετά την περιοδεία.
Σε φημολογούμενη σφοδρή διαφωνία στην οποία (κατά 99,9%) εμπλέκεται γκομενοδουλειά, ο Andersson θα δώσει πόδι στον Petrov και οι ENTOMBED θα μείνουν χωρίς τραγουδιστή σε μια κρίσιμη περίοδο. Αυτός ο διωγμός θεωρείται ότι ήταν και το τέλος εποχής στη φρενήρη πορεία τους από αυτούς που έζησαν πρόσωπα και πράγματα από κοντά, καθώς οι ENTOMBED στην προσπάθεια να βρουν τραγουδιστή στράφηκαν σε λύση εκ των έσω (με τον ίδιο τον Andersson να αναλαμβάνει τα φωνητικά του επόμενου υπερέπους “Clandestine”) και στη συνέχεια να παίρνουν τον (ανεπαρκή) Johnny Dordevic, o οποίος ήταν ο μπασίστας των CARNAGE στα ιερά demo “The day man lost” (1988) και “Infestation of evil” (1989). Ενδιάμεσα ο Petrov έκανε το πολύ καλό ντεμπούτο “Megatrends in brutality” με τους COMECON, το οποίο βγήκε το 1992 και με τον Petrov να επιστρέφει στη μπάντα, με τον Andersson να ρίχνει τα μούτρα του και να τον καλεί πίσω στο συγκρότημα (πρωτάκουστο για όσους ήξεραν καλά τον Nicke, ο οποίος ήταν ο γενικός δερβέναγας σε όλη τη Σουηδία και ο λόγος του ήταν παράλληλα και νόμος). Η κληρονομιά του “Left hand path” είναι ανυπολόγιστη 30 χρόνια μετά, άλλαξε πραγματικά όλα τα δεδομένα αρχικά στην Ευρωπαϊκή ήπειρο, ενώ οι ENTOMBED έγιναν αυτόματα σημείο αναφοράς.
Παίρνοντας τη σκυτάλη από μπάντες όπως KREATOR/SODOM/DESTRUCTION, οι οποίες ήταν οι κύριοι εκφραστές της επιθετικότητας, τις έκανε να ακούγονται μαλακές και –αν θέλετε- ακίνδυνες μπροστά στην ορμή τους. Οι Αμερικάνοι άρχισαν πλέον κι επίσημα να υπολογίζουν την Ευρώπη ως εφαλτήριο του ακραίου ήχου και οι ENTOMBED όπως και η συνολική τους επιρροή δικαιώθηκε εκ του αποτελέσματος, καθώς και μόνο του ότι δημιούργησαν μια ολόκληρη σκηνή σε μια χώρα η οποία προσέφερε ΤΑ μνημεία στον ήχο μεταγενέστερα και σε ποιότητα αλλά και σε ποσότητα, παράλληλα έδωσαν την απαραίτητη κλωτσιά και σε άλλες μπάντες εκτός Σουηδίας για να το πάρουν πιο ζεστά και σοβαρά και να δείξουν κι αυτές την αξία τους. Τέλος, εξαιτίας των ENTOMBED και κατ’ επέκταση όλης της άνθησης του Σουηδικού death metal, στη γειτονική Νορβηγία σιγά-σιγά άρχιζε να κοχλάζει το υποχθόνιο μίσος για τη νέα αυτή τάση, με μπροστάρη έναν τύπο ονόματι Øystein Aarseth, γνωστότερο ως Euronymous, ο οποίος με τη σειρά του και με απόλυτη πλύση εγκεφάλου προς πάσα κατεύθυνση, κατάφερε να κάνει τις πρώην death metal Νορβηγικές μπάντες να αλλάξουν σε black metal και να υποκινήσει ένα ολόκληρο μανιφέστο πολέμου κάθε μορφής προς τη γειτονική Σουηδία και κάθε τι ακραίο που δεν προερχόταν από τη Νορβηγία.
Το “Left hand path” ήταν το πρώτο death metal άλμπουμ που άκουσα στη ζωή μου το 1992. Θα του είμαι για πάντα υπόχρεος, ευγνώμων και η προσφορά του στη ζωή μου είναι επιεικώς απερίγραπτη. Με έσωσε σαν ακροατή, με έκανε να ανακαλύψω μπάντες που παρέμειναν στη ζωή και στην καρδιά μου βαθιά μέχρι σήμερα, σκότωσε όλο το poser και αχρείαστο (όπως το αποκαλώ εγώ) hard rock που με περικύκλωνε λόγω του νεαρού της ηλικίας και άνοιξε τα αυτιά μου σε νέους ορίζοντες οι οποίοι επεκτείνονται μέχρι σήμερα.
Κι όπως λέει και η ταφόπλακα στο εξώφυλλο… REST IN FESTERING SLIME!
Did you know that:
– O τίτλος του δίσκου προήλθε από τον Alex Hellid, o oποίος βρήκε τον όρο του μονοπατιού του αριστερού χεριού στη Σατανική Βίβλο του Anton LaVey. Σύμφωνα με το «βιβλίο», τα δύο μονοπάτια (δεξί κι αριστερό) αποτελούν τη διχοτόμηση δυο διαφορετικών προσεγγίσεων της μαγείας. Το αριστερό χέρι αναφέρεται στην ανίερη μαύρη μαγεία ή τον μαύρο σαμανισμό όπως αποκαλείται, ενώ το δεξί χέρι αναφέρεται στην λευκή μαγεία. Σύμφωνα με την ταντρική εξέλιξη της θεωρίας των ορισμών αυτών, το δεξί χέρι παραπέμπει σε ειδικούς ηθικούς κώδικες, ενώ το αριστερό χέρι έχει αντίθετη λογική, σπάζοντας τα όποια στεγανά και κανόνες με μοναδικό σκοπό να αμφισβητήσει την όποια ηθική υπάρχει.
– Σε διάψευση πολλών που λανθασμένα νομίζουν ότι όπως κυκλοφόρησε πρώτο, ηχογραφήθηκε και πρώτο στα Sunlight Studios, το “Left hand path” είναι το δεύτερο άλμπουμ που ηχογραφήθηκε στο ναό του Σουηδικού death metal. Πρώτη ηχογράφηση ήταν αυτή του “Sumerian cry” των ΤΙΑΜΑΤ, οι οποίοι για τρεις μέρες έχασαν και την πρωτιά από το “Left hand path”, με το ντεμπούτο τους να κυκλοφορεί στις 7 Ιουνίου 1990. Θα μπορούσε να έχει γραφτεί πολύ διαφορετικά η ιστορία, αν και μάλλον εκ τους αποτελέσματος, πάλι το “Left hand path” θα είχε προκαλέσει τη μεγάλη εντύπωση και θα κινούσε τα νήματα στην Ευρώπη.
– Υπολογίζεται ότι η καθυστέρηση της κυκλοφορίας του “Left hand path” τους στέρησε και μια θέση στην μεγάλη περιοδεία από μπάντες της Earache. Ο λόγος για την “Grindcrusher tour” όπου περιόδευσαν μαζί οι (με σειρά εμφάνισης από τον headliner προς τον opener) NAPALM DEATH, MORBID ANGEL, CARCASS, BOLT THROWER. Παρόλα αυτά, γρήγορα οι ENTOMBED είχαν την ευκαιρία να πάνε στην Αμερική με την πλήρη υποστήριξη (παραδόξως) της Earache και να αφήνουν το κοινό με ανοιχτό το στόμα. Φήμες ανυπόστατες λένε ότι στη θωρά των επιτευγμάτων τους, αρκετές Αμερικάνικες μπάντες δεν δέχτηκαν να συμπεριληφθούν οι ENTOMBED σε κοινές περιοδείες, ακόμα κι αν έμπαιναν σαν support, φοβούμενοι όλοι την τρομακτική συναυλιακή δύναμη των Σουηδών που θα τους επισκίαζε (πλάνα από την περίοδο ’89-’90 μέσω YouTube θα σας πείσουν ότι στην άλλη όχθη του Ατλαντικού είχαν απόλυτο δίκιο).
– Η περίφημη φωτογράφηση μέσα στον βαρύ χειμώνα στο νεκροταφείο Skogskyrkogarden μπροστά στον τεράστιο μαύρο γρανιτένιο σταυρό, έκανε το σημείο αντικείμενο επίσκεψης αμέτρητων ανθρώπων, οι οποίοι από την αγάπη τους για το δίσκο, θέλησαν να επισκεφτούν το μέρος και να πάρουν λίγη από την αύρα της εποχής. Πλέον ο τεράστιος σταυρός είναι γνωστός και ως “Left hand path cross”. Το νεκροταφείο για τυχόν επίδοξους επισκέπτες, βρίσκεται στην περιφέρεια Gamla Enskede νότια της κεντρικής Στοκχόλμης.
– Στο εξώφυλλο του “mister death metal” Dan Seagrave, σίγουρα θα έχετε προσέξει δεξιά κάποιες «φατσούλες» που παραπέμπουν στο “Altars of madness” των MORBID ANGEL ή το γεγονός ότι τα κλαδιά κάτω από τη μέση της γέφυρας που ετοιμάζεται να διαβεί ο αγλαός ταξιδιώτης, σχηματίζουν ένα διόλου «φιλικό» κρανίο. Κάτω από την ηγεμονική επιγραφή “REST IN FESTERING SLIME” της ταφόπλακας στην αρχή της γέφυρας, αναγράφεται το “HERE BURNS THE SOULS OF A THOUSAND GENERATIONS” κι ακριβώς από κάτω “JOIN THE CLUB”. Σύμφωνα με ερμηνείες, το κίτρινο υγρό που ρέει από την ταφόπλακα, δεν είναι άλλο από το «αίμα» των ψυχών από χίλιες γενιές που ευθαρσώς δηλώνει η επιγραφή ότι έχουν θαφτεί σε εκείνο το σημείο. Death metal από το εξώφυλλο ακόμα, πριν καν σκάσει η πρώτη νότα. Κρυπτικός τρόμος που σε βάζει στο κλίμα του δίσκου και που φυσικά έχει γίνει κι αντικείμενο ακατάληπτων κραυγών προς τον ουρανό σε κάθε ακρόαση του ομότιτλου κομματιού με τους οπαδούς να φωνάζουν το αντικείμενο της επιγραφής λες και καλούν ότι πιο ανείπωτο υπάρχει.
– 30 χρόνια μετά, όλοι οι Σουηδοί θεωρούν ότι εκεί που άρχισε το Σουηδικό death metal έπρεπε να τελειώσει κιόλας, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία (αν όχι 101%) πιστεύει πως τίποτα στην πορεία δεν μπόρεσε να «πιάσει» το συναίσθημα, τον ήχο και την επιρροή του “Left hand path”. Ο υποφαινόμενος πιστεύει ότι το επόμενο άλμπουμ “Clandestine” είναι ο κορυφαίος δίσκος στην ιστορία του Σουηδικού μετάλλου γενικότερα, αλλά η ίδια η μπάντα το αποκηρύσσει για τους ίδιους λόγους που αναφέρονται όλοι οι οπαδοί. Προς τιμήν όλων, η συντριπτική πλειοψηφία των Ευρωπαϊκών συγκροτημάτων αναφέρει μέχρι σήμερα πως το κορυφαίο άλμπουμ του είδους και που εξαιτίας του έκαναν και οι ίδιοι καριέρα (μικρή ή μεγάλη), παραμένει το “Left hand path”.
Άγγελος Κατσούρας
