ΟΝΟΜΑ ΑΛΜΠΟΥΜ: “Lateralus” – TOOL
ΕΤΟΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: 2001
ΕΤΑΙΡΙΑ: Volcano
ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: David Botrill, TOOL
ΣΥΝΘΕΣΗ:
Maynard James Keenan – φωνητικά
Adam Jones – κιθάρα
Justin Chancellor – μπάσο
Danny Carey – ντραμς
Ξεκινώντας το κείμενο, να διατυπώσω την άποψη μου ότι είναι μια από τις ελάχιστες φορές που το σύνολο της μουσικής βιομηχανίας πιάστηκε εξ απίνης με μια κυκλοφορία. Και φυσικά ποιοι θα ήταν αυτοί που θα έδιναν αυτό το όμορφο «χτύπημα» κάτω από τη ζώνη; Αυτοί οι οποίοι δεν την υπολόγισαν ποτέ και κάνανε του κεφαλιού τους μια ζωή. Για τους TOOL ο λόγος προφανώς οι οποίοι στο γνώριμο μοτίβο τους της αναμονής, άφηναν να περάσουν σχεδόν 5 χρόνια από το μνημειώδες “Aenima” του 1996 και ετοίμαζαν καρτερικά το επόμενο θανατηφόρο όπλο τους. Το “Lateralus”, τίτλος του τρίτου τους δίσκου, ήταν αποτέλεσμα μιας τετραετούς δικαστικής μάχης του συγκροτήματος με την εταιρεία τους, Volcano Entertainment. Τον Ιανουάριο του 2001, όταν και τελείωσαν οι ηχογραφήσεις του δίσκου (που είχαν αρχίσει αντίστοιχα τον Οκτώβριο του 2000), το συγκρότημα είχε ανακοινώσει ως τίτλο του δίσκου το “Systema encephala” και δόθηκε μια λίστα 12 κομματιών με τίτλους όπως τα “Riverchrist”, “Numbereft”, “Encephatalis”, “Musick” και “Coeliacus” μεταξύ άλλων. Την περίοδο εκείνη το Napster γέμισε με ψεύτικα αρχεία των τίτλων που είχαν δώσει οι TOOL, και η μπάντα κατακεραύνωσε ανοιχτά τη λογική του διαμοιρασμού αρχείων, η οποία σύμφωνα με την οπτική τους είχε αρνητικό αντίκτυπο στα συγκροτήματα βάσει πωλήσεων.
Για να κάνεις επιτυχία πρέπει να πουλήσεις και δίσκους ώστε να συνεχίσεις την καριέρα σου με βάση το σκεπτικό τους, έτσι ο τραγουδιστής Maynard James Keenan σε συνέντευξη του το 2000 στο NY Rock δήλωνε: «Πιστεύω ότι υπάρχουν πολλές άλλες βιομηχανίες εκεί έξω που θα άξιζαν να καταστραφούν. Αυτοί που βάλλονται από τα MP3 δεν είναι τόσο οι εταιρείες ή η βιομηχανία, αλλά οι καλλιτέχνες, ο κόσμος που προσπαθεί να γράψει κομμάτια». Ένα μήνα μετά δόθηκε ο έγκυρος τίτλος “Lateralus”, με την αναφορά να παραπέμπει στον μεγάλο έξω πλατύ μυ του τετρακεφάλου και φυσικά στην δημιουργική σκέψη, δηλαδή τη μέθοδο του να λύσεις το πρόβλημα μέσω της λογικής, με τρόπο που δεν είναι άμεσα ξεκάθαρος εξ αρχής. Προφανώς οι TOOL πρόλαβαν να τρολάρουν με ψεύτικο τίτλο δίσκου και κομματιών και φημολογείται ότι το πόσο το διασκέδασαν εκείνη την εποχή, άγγιζε τα όρια του εκδικητικού σαδισμού. Όσον αφορά τον δίσκο, η διάθεση τους και ειδικά του ντράμερ Danny Carey, ήταν να γράψουν μεγαλύτερα σε διάρκεια κομμάτια, όπως τα συγκροτήματα που αγαπούσαν. Ο ίδιος αστειευόμενος για την διάρκεια του δίσκου (78:58), ανέφερε «ο κατασκευαστής μας εγγυόταν μόνο 79’, έτσι δώσαμε και 2 δευτερόλεπτα χαλάρωσης ώστε να μπορέσουν να αναπνεύσουν μετά από όλο αυτό».
Το “Lateralus” ήταν ξεκάθαρα ένα άλμπουμ πιο πολυδιάστατο από τους προκατόχους τους, με τα μέσα να προσπαθούν να τους αποδώσουν χαρακτηρισμούς που ξεκινούσαν από art rock, progressive rock και alternative metal, και κατέληγαν μέχρι και το progressive metal. To άλμπουμ αποθεώθηκε παγκοσμίως από την αρχή και φυσικά καρφώθηκε με συνοπτικές διαδικασίες στο νούμερο 1 του Billboard 200 με πωλήσεις 555.200 αντιτύπων στην πρώτη εβδομάδα κυκλοφορίας του. Το ασύλληπτο artwork του όταν ξεδιπλώνεται εμφανίζει στο διάφανο booklet μέρη του ανθρώπινου σώματος, τα οποία πριν ξεδιπλωθεί εμφανίζονται ως σύνολο. Είμαι βέβαιος ότι δεν έχει ξαναϋπάρξει κάτι ανάλογο και μάλλον δεν πρόκειται. Πολύ γρήγορα ο δίσκος έγινε τριπλά πλατινένιος στην Αμερική, διπλά πλατινένιος στον Καναδά, πλατινένιος στην Αυστραλία και χρυσός στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ στα 20 (πότε πέρασαν Θεέ μου;) χρόνια ζωής του, έχει λάβει κάθε πιθανή διάκριση από μέσα και οπαδούς, μεταξύ άλλων και του τίτλου για το νούμερο 1 rock/metal δίσκο από το Loudwire. Σε προσωπικό επίπεδο, δεν το θεωρώ απλά τον κορυφαίο δίσκο του 2001 γενικά (άνευ αντιπάλου), αλλά και ένα από τα 5 (αν όχι λιγότερα) κορυφαία άλμπουμ συνολικά για τη δεκαετία του 2000. Ο αντίκτυπος του ακόμα και σήμερα είναι τεράστιος και πολλοί είναι που ήρθαν στο πλευρό τους χάρη σε αυτό.
Όσο για το περιεχόμενο…
“The grudge”
Το θεϊκό opener του δίσκου μας βάζει στο κλίμα άμεσα με αυτό το φοβερό μπασορυθμό πάνω στα τύμπανα, νιώθεις ήδη από την πρώτη ακρόαση ότι κάτι υποβόσκει και θα εξελιχθεί σε κάτι μεγάλο. Η αρχή και συνέχεια του κομματιού δεν προϊδεάζουν με τίποτα τις ομοβροντίες του Danny Carey, ο οποίος δικαιωματικά βάζει τη σφραγίδα του στο δίσκο και το “Lateralus” θεωρείται το δικό του άλμπουμ (όπως αντίστοιχα το “Undertow” του Adam Jones, το “Aenima” του Maynard James Keenan και το “10.000 Days” του Justin Chancellor). Το σαγόνι έχει πέσει στο πάτωμα, το σοκ και δέος είναι δεδομένο και αναρωτιέσαι τι πρόκειται να συμβεί μετά, έχοντας μερική γνώση ότι μάλλον κάτι πολύ σοβαρό κρύβεται πίσω από τα υπόλοιπα κομμάτια.
“Eon blue apocalypse”
Το μικρό αυτό ιντερλούδιο είναι αφιερωμένο στον Μεγάλο Δανό σκύλο του Adam Jones ονόματι Eon, ο οποίος πέθανε από καρκίνο στα κόκαλα (σκληρό). Ενός λεπτού ηρεμία (και όχι σιγή) πριν περάσουμε στο επόμενο κυρίως πιάτο το οποίο είναι το…
“The patient”
Ένα αργόσυρτο και άκρως ατμοσφαιρικό κομμάτι, το οποίο κυλάει σε υποτονικούς ρυθμούς μέχρι το τέλος. Η βαρύτητα κυριαρχεί, ενώ ο Danny Carey και πάλι σε σημεία ξεσπάει με παίξιμο που οι περισσότεροι συνάδελφοι του (αν και ύβρις να θεωρηθείς συνάδελφος μαζί του) μόνο θα ονειρευόντουσαν. Xαρακτηριστικότατο κομμάτι κλασικού TOOL μοτίβου που μπορούν να σε πιάσουν στον ύπνο στην παραμικρή στιγμή απροσεξίας. Κι όμως τα καλύτερα δεν έχουν έρθει ακόμα.
“Mantra”
Το ότι σαν σύνολο δεν έχουν τον Θεό τους το γνωρίζετε όλοι, φίλοι και εχθροί. Το ότι θα έφταναν σε σημείο να βάλουν σε δίσκο επιβραδυνόμενο τον ήχο του χαϊδέματος της γάτας του Maynard James Keenan δεν ξέρω πόσοι θα το φανταζόσασταν, αλλά το χειρότερο είναι όχι ότι το έκαναν, αλλά ότι δεν προκάλεσε απολύτως καμία έκπληξη σε όσους έχουν συνηθίσει την τρέλα τους. Ηρεμία πριν την επερχόμενη καταγίδα…
“Schism”
Κυρίες, δεσποινίδες και κύριοι, από ‘δω το κομμάτι που γέννησε τους περισσότερους μπασίστες στο παγκόσμιο στερέωμα τα τελευταία 20 χρόνια. Το τετράχορδο παρεξηγημένο όργανο βρήκε τον πολιορκητικό κριό του στις ορέξεις του Justin Chancellor, ο οποίος με τη μυθική αυτή αρχή, έστειλε εκατομμύρια κόσμο (δίχως την παραμικρή υπερβολή εδώ πέρα) άθελα του στο να πάνε να μάθουν να παίζουν μπάσο, μόνο και μόνο για να μπορέσουν μια μέρα να παίξουν αυτό το σημείο (ή κάτι σαν αυτό τέλος πάντων). Να πω ότι είναι από τα κορυφαία κομμάτια στην ιστορία της μουσικής; Θα το αδικήσω. Να πω για το πόσοι ταυτίστηκαν με το στίχο “To bring the pieces back together, rediscover communication”; Πάλι θα αδικήσω το βίωμα που ένιωσαν εκφράζοντας το. Θα πω απλά ότι πέρασαν 20 χρόνια κι ακούγεται τρομακτικά φρέσκο μέχρι σήμερα και όλοι οι μουσικόφιλοι ανεξαρτήτως προτιμήσεων είμαστε τρομερά τυχεροί που το βιώσαμε.
“Parabol”
Η εισαγωγή της ίσως κορυφαίας στιγμής του δίσκου. Ο Keenan σχεδόν ολομόναχος βγάζει εκφραστικότητα και ατσαλάκωτη ερμηνεία σε μηδενικό τέμπο, καταφέρνει να κάνει τη φωνή του όργανο πριν έρθει να δέσει το γλυκό στη συνέχεια. Αυτό που ακούτε σαν Βουδιστικό κάλεσμα δεν είναι άλλο από τον ίδιο τον Danny Carey να έχει sample-άρει τη φωνή του μέσα από ένα… σωλήνα! Όλο το κομμάτι χρησιμοποιήθηκε αυτούσιο στο ασύλληπτης αισθητικής (όπως όλα όσα κάνανε) βίντεο κλιπ που γυρίστηκε για το…
“Parabola”
Ο άτυπος νικητής στην κόντρα των κομματιών του δίσκου για το ποιο είναι το πιο μεγαλειώδες. Σκάει πάνω στο τελείωμα του “Parabol” με ένα καταπληκτικό riff που άμεσα γίνεται lead και η δομή του είναι για να διδάσκεται σε πανεπιστήμια στο πως μπορείς (και πρέπει) να γράψεις ένα κομμάτι το οποίο θα περιέχει όλα όσα θέλει να ακούσει κάποιος. Φήμες λένε ότι το τελείωμα με το ηγεμονικά βαρύ ριφφ μετατόπισε αρκετές μοίρες τον άξονα της γης, ενώ πάνω σ’ αυτό το σημείο, εμφανίζεται στην ολότητα του στο βίντεο ο άνθρωπος που δεσπόζει στο εξώφυλλο του δίσκου με τα γραφικά να ξεπερνάνε την ανθρώπινη λογική και φυσικά το στόμα να μένει ανοιχτό για πολλοστή φορά.
“Ticks & leeches”
Το μεγάλο αουτσάϊντερ του δίσκου, ξεκινάει με ένα πολύ γλυκό μπάσο και εξελίσσεται σε ένα βαρύτατο άσμα που κάνει φοβερή μετάβαση για τη συνέχεια του δίσκου, χωρίζοντας το “Lateralus στην ουσία σε δυο μέρη, το πριν και το μετά από αυτό, με το πρώτο μισό να είναι το πιο «προσβάσιμο» και το δεύτερο μισό να είναι το πιο ατμοσφαιρικό/εσωτερικό. Επιτυγχάνει το σκοπό του με το παραπάνω και αφήνει το υπόλοιπο του δίσκου να γράψει την ιστορία του. Το βαρύ τελείωμα πολλοί θεωρούν ότι έπρεπε να το αφήσουν να εξελιχθεί όσο πάει, σας έχει τύχει να θέλετε να ακούτε ένα σημείο μόνιμα σε λούπα; Κάπως έτσι είναι το συναίσθημα!
“Lateralus”
Το ομότιτλο έπος είχε την… ιδιαιτερότητα να αναγράφεται ως “Lateralis” στις πρώτες Αμερικάνικες κόπιες του cd. Το κομμάτι ακολουθεί την μαθηματική συστοιχία Fibonacci, όπου οι αριθμοί 1, 2, 3, 5, 8 μεταξύ άλλων και το άθροισμα όλων φέρνει το αποτέλεσμα στη συνέχεια σε διαφορετικό πλαίσιο. Επίσης το κομμάτι ακολουθεί τη συνθετική μέθοδο με 9/8, 8/8 και 7/8 με το 987 να αποτελεί τον 16ο ακέραιο αριθμό της προαναφερθείσας συστοιχίας. Το χάσατε λίγο ε; Και ποιος που ασχολήθηκε σώμα και ψυχή με τους TOOL δεν το είχε πρότερα χαμένο, ακόμα και χωρίς να το ξέρει; Φυσικά το κομμάτι στιχουργικά ασχολείται με την ανθρώπινη θέληση να διευρύνει τη γνώση και βαθύτερη κατανόηση των πάντων. Όχι παίζουμε!
“Disposition”
“Watch the weather change”… Αυτή η φράση σου αποτυπώνεται στο μυαλό τόσο έντονα όσο αυτό το κομμάτι κυλάει που δε μπορείς να τη βγάλεις με τίποτα. Μία απίστευτη μετάβαση στην αρχή μιας άτυπης τριλογίας που αποδίδονταν αυτούσια συναυλιακά και που φτάνει τον δίσκο στην κορυφή της εκφραστικότητας της. Δυστυχώς αυτή η τριλογία στην έκδοση του βινυλίου σπάει, καθώς εκεί το κομμάτι ακολουθούσε το “Parabola” για να μπορέσουν να χωρέσουν όλα τα 79’ διάρκειας του ομαλώς στις πλευρές του βινυλίου. Το μυαλό αρχίζει να παραλύει και η ένεση που το τοποθετεί στην ολική αποχαύνωση δεν είναι άλλη από το…
“Reflection”
Άνετα μπορεί να χαρακτηριστεί και ως το «τέρας» του δίσκου με τα 11’ διάρκεια του. Αρχικός του τίτλος ήταν το “Resolution” και πάλι εδώ ο Chancellor ηγείται του κομματιού πάνω στον απλό και υπνωτικό ημι-tribal ρυθμό του Carrey. Ο δε Keenan κάνει την καλύτερη του και πιο γεμάτη ερμηνεία, με τη φωνή του πιο αισθαντική και πολυδιάστατη από ότι την είχαμε ακούσει εκείνη τη στιγμή, αυτές οι εναλλαγές που νομίζεις ότι θα ξεσπάσει αλλά κρατάει τη ροή σε ένα πολύ δύσκολο για τις ανάσες κομμάτι είναι το κάτι άλλο. Η επανάληψη του “Before I pine away” μπορεί να σε στοιχειώσει για πάντα, ενώ μετά το 7:35 το κομμάτι φτάνει σε πρωτοφανή απογείωση με ένα απίστευτο lead που προσφέρει πλούτο που δε μπορεί να αποτυπωθεί στο κείμενο. Ο τίτλος του κομματιού άλλαξε 3 μήνες πριν την κυκλοφορία του δίσκου κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή πριν δοθούν artwork και credentials για την τελική διαδικασία.
“Triad”
Το τελικό μέρος της τριλογίας που στην ουσία κλείνει το δίσκο άτυπα, απίστευτη βαρύτητα λες και έχουν βάλει το ίδιο σημείο σε επανάληψη και δεν το παίζουν οι ίδιοι, σε μια μηχανική λογική που στο τέλος ακούγεται απόλυτα ανθρώπινη. Οι TOOL παίζοντας αυτά τα τρία κομμάτια που αναφέραμε μαζί, πολλές φορές είχαν την βοήθεια εκλεκτών καλεσμένων όπως οι Mike Patton, Dave Lombardo και του ράπερ Tricky, ενώ μεταξύ άλλων καλεσμένοι ήταν σε διάφορες περιπτώσεις οι ISIS, MESHUGGAH και KING CRIMSON (έχω φίλο που είδε την περιοδεία TOOL/MESHUGGAH και από τότε επίτηδες δεν ξαναπήγε σε συναυλία τονίζοντας ότι ολοκληρώθηκε και τίποτα δε θα τον κάνει να νιώσει το ίδιο, για να το είπε, κάτι παραπάνω θα ήξερε). To κομμάτι κανονικά διαρκεί 6 λεπτά και 32 δευτερόλεπτα και στη συνέχεια ακολουθούν 2 λεπτά και 14 δευτερόλεπτα σιγής, τα οποία αφαιρέθηκαν από την ψηφιακή έκδοση του δίσκου μετέπειτα.
“Faaip de oiad”
Ο παράξενος αυτός τίτλος δεν είναι τίποτα λιγότερο από την μετάφραση του τίτλου “The voice of God” στα Ενοχιανά, μια γλώσσα την οποία έχει μελετήσει ενδελεχώς ο Danny Carrey, ενώ υπάρχει ως sample μια ηχογράφηση κλήσης στο ραδιοφωνικό πρόγραμμα Coast To Coast AM του διάσημου παραγωγού Art Bell.
Το “Lateralus” μνημονεύεται και θα μνημονεύεται δίκαια ως ένα άφθαρτο και πέρα από τη λογική μουσικό σύνολο. Σηματοδοτεί πυλώνα της μουσικής εξέλιξης με τον ερχομό της νέας χιλιετίας και καθιστούσε κι επίσημα τους TOOL ως τεράστιο μέγεθος. Αυτή τη φορά ακόμα και όσοι για κάποιο λόγο δεν τους είχαν ακούσει ποτέ ως τότε, υποτάχθηκαν στις ορέξεις τους και μια νέα εποχή άρχιζε για το συγκρότημα και τη μουσική γενικότερα. Αν και στην Ελλάδα σχετικά άργησε (όπως συμβαίνει συνήθως) να γίνει πλήρως αντιληπτή η ουσία τους, όσοι το είχαν δει να έρχεται από πριν έμειναν εξίσου έκθαμβοι με την ποιότητα τους, ενώ οι νεότεροι οπαδοί έτρεξαν άμεσα να προμηθευτούν τα άλμπουμ τους και να εθιστούν στην ολότητα τους. Εδώ κάπου να αναφέρουμε ότι το τότε site των TOOL είχε περιήγηση χωρίς επισημάνσεις και έπρεπε ο κέρσορας να μετατραπεί σε χεράκι όπου θα έμπαινες σε συγκεκριμένο σημείο και ούτω καθεξής, ώστε να ανακαλύψεις τι παίζει. Κάποια στιγμή έφτανες σε τέτοιο αδιέξοδο και δε μπορούσες να γυρίσεις πίσω με τίποτα, οπότε η μόνη λύση ήταν να κάνεις restart τον υπολογιστή γιατί απλά κανένα κουμπί δεν σε επανέφερε στο αρχικό μενού. Άρρωστο μυαλό αυτός που το κατασκεύασε, όπως άρρωστη ήταν, είναι και θα είναι πάντα η τελειότητα του “Lateralus”. Τα σημάδια είχαν φανεί όταν ξεφυλλίζοντας το διάφανο βιβλιαράκι, στον εγκέφαλο μέσα είναι καλά κρυμμένη η λέξη “God”. Δεν έμπλεκες και δε μπλέκεις ΠΟΤΕ!
Άγγελος Κατσούρας
