“Crossing the borders”
Αυτή η συνέντευξη με τους AMORPHIS, είχε μία μεγαλύτερη δυσκολία, καθώς τότε, απασχολημένος φουλ με τα του Rock Hard Festival, δεν είχε προλάβει να είμαι στην ώρα μου για τη συνέντευξη. Ο Esa Holopainen (lead κιθάρα) ήταν στις επάλξεις, όμως ο Tomi Koivusaari (ρυθμική κιθάρα) είχε φύγει, εξ ου και το γεγονός ότι τον βλέπετε στο αυτοκίνητό του!!! Αν εξαιρέσει κανείς αυτή τη δυσκολία, όμως, όλα κύλησαν πάρα πολύ ωραία, σε πολύ ευχάριστη ατμόσφαιρα και μας λύθηκαν όλες οι απορίες γύρω από το “Borderland”, το πρόσφατο άλμπουμ των Φινλανδών.
Ευχαριστώ και τους δυο για τον χρόνο και την υπομονή σας. Ας ξεκινήσουμε τη συνέντευξη.
Τι συμβολίζει για εσάς προσωπικά και καλλιτεχνικά ο τίτλος “Borderland”;
Esa: Νομίζω ότι περιγράφει πολύ καλά τα θεματικά μοτίβα των στίχων του άλμπουμ. Το “Borderland” είναι ουσιαστικά η γραμμή ανάμεσα στον κάτω κόσμο και τον κόσμο των ζωντανών — αυτό αντιπροσωπεύει. Εφόσον βασίζεται στην εννοιολογική θεματολογία των στίχων, θεωρήσαμε ότι θα ήταν και ένας εξαιρετικός τίτλος.
Tomi: Ναι, ρωτήσαμε τον Pekka, τον στιχουργό μας, αν είχε στο μυαλό του κάποια λέξη που θα μπορούσε να ενώσει τους στίχους, κάτι σαν εννοιολογικό άξονα και το “Borderland” ήταν η δική του ιδέα.
Πώς διέφερε η παραγωγική προσέγγιση του Jacob Hansen από εκείνη του Jens Bogren, με τον οποίο συνεργαζόσασταν τόσα χρόνια; Γιατί αποφασίσατε να κάνετε αυτή την αλλαγή;
Esa: Ε, κάναμε τρία άλμπουμ με τον Jens και σκεφτήκαμε ότι θα ήταν ωραίο να εξερευνήσουμε λίγο περισσότερο τον ήχο μας, να αποκτήσουμε μια νέα οπτική. Μιλήσαμε με τον Jens και του είπαμε ότι μάλλον θα δουλεύαμε με κάποιον άλλον. Εκείνη την περίοδο, όταν κάναμε το “Halo”, ο Jens ήταν ήδη πολύ απασχολημένος με την εταιρεία του, τη Bogren Digital, και δεν ήταν σίγουρος αν θα συνέχιζε να κάνει τόσες πολλές παραγωγές. Ήταν πάντα μεγάλα, απαιτητικά πρότζεκτ που έπαιρναν πολύ χρόνο, οπότε το κατάλαβε απόλυτα. Έπειτα ψάξαμε κάποιες επιλογές και καταλήξαμε στον Jacob Hansen, γιατί τα άλμπουμ που έχει παράγει και μιξάρει ακούγονται φανταστικά, με τρόπο που ταίριαζε με το πώς θέλαμε να ακούγονται και οι AMORPHIS.
Tomi: Η συνεργασία μαζί του ήταν αρκετά διαφορετική. Ο Jens είναι τελειομανής, εστιάζει πολύ στις λεπτομέρειες, ενώ ο Jacob αφήνει περισσότερο τη μπάντα να παίξει. Εστιάζει περισσότερο στο να αποτυπώσει την ατμόσφαιρα και να πετύχει μια εξαιρετική μίξη. Εντελώς διαφορετική προσέγγιση, αλλά μου αρέσουν και οι δύο. Αυτή τη φορά, νομίζω ότι ακουγόμαστε πιο φρέσκοι από ποτέ.
Νιώσατε την ανάγκη για μια διαφορετική προσέγγιση; Κάτι που θα έδινε έναν αέρα ανανέωσης στους AMORPHIS;
Esa: Πιθανόν, ναι. Ο Jacob είναι ένας πολύ ευχάριστος τύπος, εύκολος στη συνεργασία, κι αυτό από μόνο του εμπνέει καλύτερα αποτελέσματα. Αξίζει πάντα να δοκιμάζεις νέα πράγματα. Μουσικά, δεν άλλαξε κάτι δραματικά στη σύνθεση ή στις ενορχηστρώσεις μας, ίσως μόνο μικρές λεπτομέρειες. Αλλά συνολικά έκανε τις ηχογραφήσεις πολύ απολαυστικές και μας ενέπνευσε να δημιουργήσουμε αυτό το άλμπουμ.
Υπήρξε κάποιο κομμάτι που σας έβγαλε πιο έξω από τη ζώνη άνεσής σας;
Esa: Όχι ιδιαίτερα!
Tomi: Έχουμε κάνει τόσα διαφορετικά είδη τραγουδιών τα τελευταία 35 χρόνια, που μάλλον δεν έχει μείνει τίποτα να μας εκπλήξει πια. Οπότε όχι.
Το δελτίο τύπου αναφέρει το τραγούδι “Dancing Shadow”. Η ερώτησή μου δεν αφορά το ίδιο το κομμάτι, αλλά τον προσωρινό τίτλο του, “Disco Tiger”. Το σκεφτόσασταν σοβαρά ως πιθανό τίτλο άλμπουμ;
Esa: (γέλια) Όχι, όχι. Πάντα δίνουμε προσωρινούς τίτλους στα demo πριν τα στείλουμε. Συνήθως είναι αστείοι ή τυχαίοι, απλώς για εσωτερική χρήση ώστε να μπορούμε να μιλάμε εύκολα για τα τραγούδια. Το “Disco Tiger” προέκυψε τυχαία, μάλλον επειδή είχε έναν ρυθμό τύπου disco.
Ναι, αλλά μερικές φορές, αν δεν βρίσκουμε μετά τον σωστό τίτλο, κρατάμε ακόμα και το όνομα του demo. Ποτέ δεν ξέρεις, το “Disco Tiger” θα μπορούσε να γίνει πραγματικός τίτλος!
Tomi: (γέλια) Καμιά φορά οι καταστάσεις αυτές είναι δύσκολες για τη μπάντα, μιας και θυμόμαστε μόνο τους προσωρινούς τίτλους και ξεχνάμε τους κανονικούς!
Αναφέρατε ότι είχατε demo με 24 τραγούδια. Πόσο δύσκολο ήταν να τα περιορίσετε και ποια ήταν τα κριτήρια επιλογής των τελικών κομματιών;
Esa: Έχουμε πολλούς συνθέτες μέσα στη μπάντα. Όλοι γράφουν μουσική και μετά ανεβάζουμε όλα τα demo σε έναν κοινό φάκελο. Έτσι ξαφνικά είχαμε 24 κομμάτια! Αφού τα μαζέψουμε, μετά τα στέλνουμε όλα στον παραγωγό, σε αυτή την περίπτωση τον Jacob, και εκείνος τα ακούει όλα. Οπότε ο παραγωγός επιλέγει ποια τραγούδια θα φτάσουν στη διαδικασία της ηχογράφησης. Έτσι δουλεύουμε. Του δίνουμε αυτή την εξουσία για να αποφύγουμε ατελείωτες συζητήσεις και διαφωνίες μέσα στη μπάντα για προσωπικά αγαπημένα. Κάποιες φορές αυτά δεν τελειώνουν ποτέ! Ο παραγωγός βλέπει τη μεγάλη εικόνα του πώς πρέπει να “αισθάνεται” το άλμπουμ συνολικά και κάνει την επιλογή. Έτσι το κάναμε τόσο με τον Jens όσο και με τον Jacob.
Κατά τη γνώμη μου, το “Borderland” είναι το πιο “προσβάσιμο” άλμπουμ σας μέχρι τώρα — χωρίς να χάνετε την ταυτότητά σας ή τον χαρακτηριστικό σας ήχο. Συμφωνείτε;
Tomi: Ναι, νομίζω πως έτσι είναι. Μετά το “Halo”, αυτό ακούγεται περισσότερο σαν “ομαδικό” άλμπουμ. Δεν χρησιμοποιήσαμε τόσα ορχηστρικά στοιχεία ή αν το κάναμε, είναι πολύ διακριτικά στο βάθος. Ήταν μια πολύ αυθόρμητη διαδικασία. Περιμέναμε ότι ο Jacob θα δούλευε όπως ο Jens, κόβοντας τα κομμάτια σε μικρά μέρη κατά την παραγωγή, αλλά δεν το έκανε. Μας είπε απλώς “παίξτε όπως θέλετε”, και αυτό κάναμε.
Έτσι, ο ήχος είναι πιο άμεσος αν και διατηρεί την πολυπλοκότητά του. Αλλά η όλη διαδικασία έχει σαν επίκεντρο την μπάντα.
Μετά από τόσα χρόνια μαζί, πώς κρατάτε τη δημιουργικότητά σας φρέσκια;
Esa: Το υπέροχο με τους AMORPHIS είναι ότι πολλοί γράφουν τραγούδια και προσφέρουν ιδέες. Η μπάντα δεν είναι ένα άτομο που κάνει τα πάντα. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μοιραζόμαστε μεταξύ μας και νομίζω ότι αυτό κρατάει το ενδιαφέρον και τη δημιουργικότητα ζωντανά. Κάθε φορά που αρχίζουμε να σχεδιάζουμε ένα νέο άλμπουμ, είναι μια μακρά διαδικασία. Για το “Borderland”, αρχίσαμε να γράφουμε νωρίς, μέσα στο 2024. Κάναμε την πρώτη μας κλήση μέσω Zoom με τον Jacob Hansen τον Ιανουάριο του 2024 για να συζητήσουμε την παραγωγή, και αρχίσαμε τις ηχογραφήσεις τον Ιανουάριο του 2025.
Παίξαμε πολλές συναυλίες πέρυσι, αλλά ανάμεσα στις περιοδείες γράφαμε και κάναμε πρόβες συνεχώς. Το να φτιάξεις ένα άλμπουμ παίρνει χρόνο, και τα χρονοδιαγράμματα αυτά μας δίνουν κίνητρο. Το να ξέρεις δηλαδή ότι έχεις ένα συγκεκριμένο διάστημα για να ολοκληρώσεις κάτι σε κρατά συγκεντρωμένο και δημιουργικό.
Εξακολουθείτε να κάνετε πρόβες και να γράφετε όλοι μαζί, ή είναι κυρίως εξ αποστάσεως μέσω Google Drive και αρχείων;
Esa: Θα ήταν ωραίο να πούμε ότι μαζευόμαστε όλοι σε μια αίθουσα και τζαμάρουμε, αλλά αυτό δεν ισχύει πια (γέλια).
Tomi: Πλέον όλοι έχουμε στούντιο στο σπίτι, οπότε είναι εύκολο να δοκιμάζουμε ιδέες, να γράφουμε demo και να τα μοιραζόμαστε. Έτσι, τα τραγούδια είναι σχεδόν έτοιμα πριν καν συναντηθούμε. Είναι πολύ διαφορετικό από τα παλιά χρόνια, όταν κάποιος έφερνε ένα riff κι ο άλλος προσέθετε κάτι που δεν ταίριαζε καθόλου — αλλά στο τέλος, κατά κάποιον τρόπο, ακουγόταν προοδευτικό!
Esa: Είναι αστείο ίσως, αλλά όταν ξεκινήσαμε, δεν υπήρχε ούτε ίντερνετ, ούτε υπολογιστές όπως σήμερα. Δεν είχαμε άλλη επιλογή παρά να παίζουμε όλοι μαζί σε ένα δωμάτιο και να δημιουργούμε έτσι.
Μιλώντας για το παρελθόν, πώς αντιδρούν οι νεότεροι οπαδοί σας στα παλαιότερα άλμπουμ, ειδικά στα “Tales from the thousand lakes” και “Elegy”; Έχετε πια αρκετό νέο κοινό στις συναυλίες σας.
Tomi: Νομίζω κάθε άλμπουμ σηματοδοτεί ένα σημαντικό στάδιο στην πορεία μας, και δεν ντρέπομαι για κανένα. Φυσικά, όταν ακούω κάτι που ηχογραφήσαμε στα 18, μπορεί να σκεφτώ “θα το έκανα αλλιώς τώρα”. Αλλά γιατί; Έχει ακόμη το αρχικό συναίσθημα, το αρχικό πνεύμα. Αν μπορούσαμε να παίζουμε μεγαλύτερα σετ, θα ήταν υπέροχο, γιατί με 15 άλμπουμ είναι αδύνατο να φτιάξεις setlist που να ικανοποιεί τους πάντες. Παρ’ όλα αυτά, απολαμβάνω να παίζω και τα παλιά και τα καινούργια κομμάτια.
Και οι fans, ειδικά οι νεότεροι, πώς αντιδρούν στα παλαιότερα τραγούδια;
Tomi: Κάποιοι γνωρίζουν όλη την ιστορία των AMORPHIS, αλλά ειδικά στη Φινλανδία το κοινό μας έχει ποικιλία. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν ακούνε γενικά metal αλλά τους αρέσουν οι AMORPHIS. Μερικές φορές ξαφνιάζονται όταν παίζουμε τα πιο βαριά, με growls, κομμάτια, αλλά νομίζω πως πλέον οι περισσότεροι ξέρουν τι να περιμένουν.
Στις συναυλίες, τα παλιά και τα νέα τραγούδια “δένουν” όμορφα, χάρη στην ενέργεια και τον ήχο της μπάντας.
Ο Tomi (Joutsen) εξακολουθεί να κάνει harsh φωνητικά στη σκηνή — ίσως όχι τόσο συχνά, αλλά είναι ακόμα εκεί. Ποιο είναι το πιο δύσκολο κομμάτι στο να ισορροπείς μεταξύ καθαρών και “σκληρών” φωνητικών στα τραγούδια των AMORPHIS;
Esa: Αυτό συνήθως εξαρτάται από τον Tomi. Εμείς γράφουμε τη μουσική κι εκείνος χτίζει τις φωνητικές του γραμμές πάνω σε αυτά. Μπορούμε συχνά να μαντέψουμε πού θα χρησιμοποιήσει καθαρά φωνητικά, συνήθως στο ρεφρέν, αλλά μερικές φορές μας εκπλήσσει βάζοντας growls σε απρόσμενα σημεία. Ποτέ δεν ξέρεις. Εξαρτάται από το πώς αισθάνεται τη στιγμή της ηχογράφησης.
Είστε μπάντα εδώ και 35 χρόνια. Εκτός από το γεγονός ότι είστε ακόμη μαζί, ποιο επίτευγμα σας κάνει πιο περήφανους;
Esa: Το ότι είμαστε ακόμη μαζί, σχεδόν με τους ίδιους ανθρώπους. Αυτό από μόνο του είναι εντυπωσιακό.
Tomi: Ναι, συμφωνώ. Τώρα που ο Olli επέστρεψε και ο Jan είναι επίσης στη μπάντα, έχουμε ουσιαστικά ξανά το αρχικό σχήμα, συν έναν κιμπορντίστα και τον “νέο” τραγουδιστή.
Ο τραγουδιστής εν τω μεταξύ είναι στη μπάντα εδώ και 20 χρόνια. Είναι ο “νέος” τραγουδιστής, αλλά…
Esa: Ναι, είναι ο “νέος τύπος”, μετά από 20 χρόνια…!!!
Ακριβώς! Όπως το αστείο με τον Mikkey Dee στους MOTORHEAD — ήταν “ο νέος ντράμερ των MOTORHEAD και έπαιζε μαζί τους επί 30 χρόνια…
Tomi: (γέλια) Έτσι πάει. Αλλά ναι, έχουμε δημιουργήσει άλμπουμ για τα οποία είμαστε περήφανοι, και παραμένουμε φίλοι και εκτός μπάντας, πράγμα σπάνιο. Πολλές μπάντες βλέπονται μόνο πάνω στη σκηνή και ζουν χωριστές ζωές εκτός αυτής. Για εμάς, εξακολουθεί να είναι διασκεδαστικό. Δεν μοιάζει με δουλειά.
Οι περισσότερες μπάντες αποφεύγουν να μπλέκουν την προσωπική με την επαγγελματική ζωή για να αποτρέψουν εντάσεις.
Esa: Σωστό, αλλά εμείς είμαστε φίλοι από μικρά παιδιά, οπότε θα ήταν χαζό να τα χωρίσουμε έτσι, δουλειά και φιλία. Δεν θα είχε νόημα. Ίσως αυτό να λειτουργεί για μπάντες με session μουσικούς, αλλά εμείς μεγαλώσαμε μαζί. Είναι αλλιώς…
Έχετε περάσει πολλές φάσεις ως AMORPHIS. Ποια εποχή πιστεύετε ότι ορίζει καλύτερα την ταυτότητά σας;
Esa: Υπάρχουν μερικές! Τα άλμπουμ “Under the Red Cloud” και “Queen of Time” αποτυπώνουν πραγματικά το πώς ακούγονται οι σύγχρονοι AMORPHIS. Αλλά, φυσικά, και τα “Tales…”, “Elegy”, “Eclipse” και “Skyforger” έχουν μεσα τους τα βασικά στοιχεία της μπάντας.
Πάντα προσπαθούμε να εξελισσόμαστε. Έχουμε την παλιά εποχή των ’90s, τα ‘00s και τώρα τη σύγχρονη περίοδο.
Ναι, κάθε φάση δείχνει μια διαφορετική πλευρά των AMORPHIS, αλλά πάντα αναγνωρίζεις τον ήχο τους. Δεν είναι εύκολο αυτό. Ποιο είναι το μεγαλύτερο μάθημα που πήρατε σχετικά με τη μακροβιότητα στη μουσική βιομηχανία;
Esa: Να περιβάλλεσαι από τους σωστούς ανθρώπους. Ανθρώπους που εμπιστεύεσαι και με τους οποίους έχεις καλή χημεία.
Tomi: Αυτό ισχύει για τη μπάντα, το management, το crew, τη δισκογραφική, για όλους. Είναι πολύ σημαντικό να έχεις γύρω σου ανθρώπους που εμπιστεύεσαι, ώστε να μπορείς να επικεντρώνεσαι σε αυτό που κάνεις καλύτερα, το να δημιουργείς μουσική.
Φανταστικά. Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας.
Esa: Ευχαριστούμε, Σάκη, ήταν υπέροχη η κουβέντα.
Tomi: Ευχαριστώ κι εγώ.
Σάκης Φράγκος
Απομαγνητοφώνηση: Θανάσης Μπόγρης
Φωτογραφίες: Sam Jamsen
