Πλέον είναι γνωστό τοις πάσι πως ένα από τα σημαντικότερα φεστιβάλ της ελληνικής επαρχίας, με μακρά ιστορία και φήμη που ξεπερνά τα ελληνικά και ευρωπαϊκά σύνορα, είναι το Chania Rock Festival που λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο μέσα στον Ιούλιο. Όπως κάθε χρόνο, έτσι και τώρα βρέθηκα στη γενέτειρά μου για να τιμήσω το φεστιβάλ που και φέτος είχε καλεσμένες δέκα μπάντες από την ελληνική και διεθνή σκηνή. Μαζί μου ήταν και αρκετοί συντάκτες από το Rock Hard, όπως και ένα πολυπληθές κοινό από την Κρήτη και την υπόλοιπη Ελλάδα αλλά και από πολλές χώρες του εξωτερικού αφού το νησί αποτελεί πλέον πόλο έλξης και για ξένους οπαδούς των καλοκαιρινών metal φεστιβάλ. Μάλιστα, αυτό το καλοκαίρι υπήρξε το μεγαλύτερο πλήθος στο CRF από το 2017 όταν είχαν έρθει οι BLIND GUARDIAN και WARLORD για πρώτη φορά. Η διοργάνωση και φέτος ήταν άψογη με το πρόγραμμα να κυλάει ομαλά και όλα στην ώρα τους. Οι δύο μεγάλες μπάντες για φέτος ήταν οι STRATOVARIUS τη πρώτη μέρα και τη δεύτερη οι KREATOR που επισκέπτονταν τα Χανιά για δεύτερη φορά από το 2015.
Η πρώτη μέρα ξεκίνησε στις 26 Ιουλίου σε μία, φυσικά, πολύ ζεστή μέρα, με τους Αθηναίους power metallers BLACKSUN να ανοίγουν τη πρώτη μέρα του φεστιβάλ στις 17:30. Μπορεί ο ήλιος να είχε αρχίσει κάπως να πέφτει αλλά είναι ένα δύσκολο και επώδυνο εγχείρημα να παίζεις τέτοια ώρα κάτω από τον καυτό ήλιο. Όπως και να ‘χει, το συγκρότημα ανέβηκε ακριβώς στην ώρα του με εμφανή την όρεξη για να μοιραστεί παλιότερα και καινούργια τραγούδια με το λιγοστό κοινό που είχε αρχίσει να εισέρχεται στην Ανατολική Τάφρο στο κέντρο των Χανίων. Οι BLACKSUN υπάρχουν από το 1993 αλλά μετά από πολλά χρόνια ανακατατάξεων και με αρκετά χρόνια στον πάγο, κυκλοφόρησαν το 2015 το πρώτο τους EP και το 2019 το πρώτο full length, “Seed of hate”. Η τωρινή τους περιοδεία γίνεται στο πλαίσιο της προώθησης του νέου τους άλμπουμ “Karma somnium” από το οποίο παρουσίασαν μερικά κομμάτια στα Χανιά. Η μπάντα λοιπόν, με μπροστάρη τον τραγουδιστή τον Μάνο Ξανθάκη, έναν ξεκάθαρα έμπειρο frontman και εντυπωσιακό τραγουδιστή, ανέβηκε στις 17:30 με το “Last chapter”. Από την αρχή όμως υπήρξαν προβλήματα καθώς για ολόκληρο το κομμάτι το μικρόφωνο δεν λειτουργούσε. Η μπάντα όμως, δείχνοντας επαγγελματισμό, δεν σταμάτησε ούτε έδειξε να ενοχλείται και έβγαλαν το πρώτο κομμάτι χωρίς φωνή. Το πρόβλημα συνεχίστηκε για λίγο και στο δεύτερο τραγούδι αλλά μόλις ακούσαμε την στεντόρεια και οπερατική φωνή του Ξανθάκη, όλα άρχισαν να πάνε ρολόι για το γκρουπ που έπαιξε σωστά, με αυτοπεποίθηση, προβαρισμένο και δεμένο για ένα μικρό κοινό που τους χειροκροτούσε και επευφημούσε καθ ‘όλη τη διάρκεια του σετ τους που διήρκεσε λίγο λιγότερο από μισή ώρα. Αν και δεν μπορούσα να κάτσω για πολύ κάτω από τον ήλιο, προτιμώντας να μείνω στη σκιά του merch stand, πρέπει να πω πως οι BLACKSUN μου έκαναν καλή εντύπωση με το – αντιπροσωπευτικό της ελληνικής σκηνής – power metal τους που εκτελέστηκε πολύ καλά εκεί απ’ όπου όλοι οι μουσικοί κρίνονται. Το ζέσταμα λοιπόν ήταν καλό και ήμασταν έτοιμοι για το δεύτερο γκρουπ της ημέρας, τους βετεράνους της Hellenic black metal σκηνής, DEVISER.
Φίλιππος Φίλης
Στις 6:20, πήραν τη σκυτάλη οι δικοί μας ιστορικοί blacksters DEVISER. Οι επιλογές από το πολύ ωραίο τελευταίο πόνημα της μπάντας “Evil summons evil” (“Death is life eternal”, “Cold comes the night”, “Absence of heaven”, “Of magick”) αγκαζέ με τις επιλογές από το κλασσικό αγαπημένο “Unspeakable cults” (“The fire burning bright”, “The rape of holiness”, “Threnody”) κολακέψανε τη μπάντα, η οποία πιστεύει ξεκάθαρα. Σιγά σιγά χαμήλωσε ο ήχος της μπότας που κάλυπτε τα περισσότερα όργανα στο εναρκτήριο κομμάτι, ενώ και ο ήλιος χαμήλωνε όσο περνούσε το set, κάνοντας κάπως πιο ιδανικές τις συνθήκες για τον ήχο των DEVISER. Παρότι είχαν 40 μόλις λεπτά στη διάθεσή τους, πήραν το κοινό με το μέρος τους, ενώ η διάθεση τους ήταν πολύ ψηλά, έχοντας παίξει στα Χανιά για πρώτη φορά το μακρινό 2002, πάλι στα πλαίσια του ίδιου festival. Το κλείσιμο με το “Threnody” μας έκανε να ανυπομονούμε για την επόμενη headline εμφάνισή τους, όπου θα ακούσουμε και άλλες στιγμές τους.
Η ώρα δείχνει 7:20 και οι λατρεμένοι μου ELYSION, πατάνε στη σκηνή. Ξεκίνημα με “Blink of an eye” και όλα ίσωμα (παρά το ελαφρύ τεχνικό πρόβλημα στις κιθάρες). Αυτό το συγκρότημα, υπό όποιες συνθήκες το έχω δει, έχει σκίσει! Σαφώς με λιγότερο χρόνο στη διάθεση τους εν συγκρίσει με την τελευταία φορά που τους είχα δει, ωστόσο, μιλάμε για λίρα εκατό επί σκηνής! Τόσο οι επιλογές από το “Silent scream” (“Dreamer”, “Never forever”, “Killing my dreams”, “The rules” που έκλεισε το set, με φινάλε το riff του “Iron man”), όσο εκείνες από το “Bring out your dead” (“Far away”, “Raid the universe”, “Crossing over”) και το “Someplace better” (ομώνυμο και “Made of lies”) ζέσταναν για τα καλά το κοινό.
Μια εμφάνιση που αφιερώθηκε δια στόματος Χριστιάννας, στον άνθρωπο χάρη στον οποίο είναι εκεί που είναι και τους βλέπει από εκεί ψηλά (φυσικά, αναφερόταν στον Ozzy…δεν χρειάστηκε καν να το πει, όλοι το καταλάβαμε). Μόνο “παράπονο” (άμα μπορείς να το πεις τέτοιο) είναι που ακόμα δεν έχω ακούσει “Buried alive” και “Brand new me” (δύο από τις κορυφαίες στιγμές του τελευταίου άλμπουμ κατ’ εμέ). Κατά τα άλλα, σούπερ και πάντα τέτοια!
Γιάννης Σαββίδης
Η ώρα είχε έρθει για την πρώτη σημαντική ατραξιόν της ημέρας με τον Geoff Tate και τη μπάντα του, την δεύτερη εμφάνισή του στα Χανιά από το 2023 όταν είχε κάνει πάταγο παίζοντας όλο το “Operation: mindcrime”, κλέβοντας την παράσταση. Από τότε, εμφανίστηκε και στην Αθήνα το 2024 αφήνοντας στην άκρη οποιαδήποτε ανησυχία για τις φωνητικές του επιδόσεις. Έτσι λοιπόν, και το βράδυ της 26ης Ιουλίου, ο Tate δεν άφησε κανένα περιθώριο για κριτική και ανησυχία ούτε για το επίπεδο της φωνής του ούτε για την γενικότερη ποιότητα της ερμηνείας του.
Το σετ της βραδιάς ήταν πανομοιότυπο με κείνο που ακούσαμε στο Gagarin το 2024 αλλά η μπάντα που τον πλαισίωνε αυτή τη φορά ήταν ακόμα μεγαλύτερη με όχι δύο αλλά τρεις κιθάρες. Με μια μπάντα λοιπόν έξι μουσικών να τον πλαισιώνουν, ο Tate ανέβηκε στη σκηνή του CRF με κείνο το περπάτημα και το ύφος που προδίδουν την larger than life προσωπικότητα και περσόνα του, ειδικά όταν ερμηνεύει κομμάτια από το “Operation: mindcrime” που, ότι και να κάνουμε, ξεσηκώνουν το κοινό περισσότερο από λιγότερο αγαπητά όπως τα “Desert dance” και “Sacred ground” που επίσης παίχτηκαν. Για τους οπαδούς, καλή ώρα, του “Promised land”, το “I am I” ήταν μια πολύ δυνατή στιγμή, αλλά έχω την αίσθηση πως το βάρος της παράστασης έπεφτε κατά πολύ στον Tate με την μπάντα από πίσω να μην μπορεί να κάνει πολλά πολλά. Όταν ειδικά ερχόταν η ώρα ενός σόλο στη κιθάρα, δεν ακουγόταν πάνω από τις άλλες δύο κιθάρες, όποιος και από τους τρεις εξαιρετικούς κιθαρίστες και αν έπαιζε. Γιατί χρειάστηκαν τρεις κιθαρίστες, δεν γνωρίζω. Τα πλήκτρα δε, δεν ακουγόντουσαν σχεδόν με τίποτα (να σημειώσω εδώ πως τον πληκτρά τον ακούσαμε να τραγουδάει VAN HALEN σε καραόκε το βράδυ της Παρασκευής στο πρώτο πάρτι και μας άφησε με το στόμα ανοιχτό).
Γενικά, ο ήχος δεν ήταν και το δυνατότερο κομμάτι την εμφάνισής του. Όταν όμως, ακούγονται ύμνοι όπως “We walk in the shadows”, το εντελώς απρόσμενο αλλά άψογα εκτελεσμένο “Screaming in digital” και φυσικά το “Silent lucidity” (κόσμος έχει γεννηθεί και… συλληφθεί με αυτό το κομμάτι όπως μας ενημέρωσε με μειλίχιο χιούμορ ο Tate), σχεδόν τίποτα δεν μπορεί να στο χαλάσει. Μετά από σχεδόν μία ώρα συναυλίας, έγινε ένα γρήγορο encore με τρεις κιθαρίστες και δύο μπασίστες παρακαλώ, όπου κατάλαβα, όπως και το 2023, πως ο Μέγας Tate κρατούσε δυνάμεις για το τέλος καθώς μας άφησε με τα “Take hold of the flame” και το “Queen of the Ryche” όπου η ερμηνεία του προκαλούσε ίλιγγο (προσέξτε, όχι οι τσιρίδες, αλλά η ερμηνεία). Το κοινό εδώ ζωντάνεψε περισσότερο μένοντας με τον διακαή πόθο για άλλη μια δόση και πολλούς από μας να αναρωτιόμαστε αν για άλλη μια φορά ο Geoff Tate έκλεψε την παράσταση από του headliners.
Φίλιππος Φίλης
Η εμφάνιση των STRATOVARIUS ως headliners της 1ης μέρας του Chania Rock Festival σηματοδότησε και μια απρόσμενη -για το μέγεθος της μπάντας- πρωτιά για το φεστιβάλ των Χανίων: παρότι το συγκρότημα έχει εμφανιστεί πολλές φορές στη χώρα μας σε sold out συναυλίες ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 (θυμίζουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος του live άλμπουμ τους “Visions of Europe” ηχογραφήθηκε στη χώρα μας στο θρυλικό live τον Σεπτέμβριο του ‘97 στο «Ρόδον»), για άγνωστο λόγο ποτέ μέχρι σήμερα δεν τους είχαμε δει σε κανένα μεγάλο φεστιβάλ της Αθήνας σε αντίθεση με άλλα ισοδύναμα ή μικρότερα ονόματα του είδους. Τη νύχτα του Σαββάτου 26ης Ιουλίου του 2025 λοιπόν στο Θέατρο Ανατολικής Τάφρου ζήσαμε την 1η φεστιβαλική εμφάνιση στην Ελλάδα των σπουδαίων Φινλανδών πατέρων (μαζί με τους HELLOWEEN) του ευρωπαϊκού power metal ήχου, οι οποίοι ξεκίνησαν καταιγιστικά λίγο μετά την προγραμματισμένη ώρα (22:15) με το υπερηχητικό classic τους “Speed of Light”. Μπράβο τους για την επιλογή να ανοίξουν με τραγούδι από το “Episode”, ενός δίσκου που είχε γνωρίσει τεράστια επιτυχία στην Ελλάδα αρκετά πριν την διάδοση του ονόματος τους σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ή τη Λατινική Αμερική αργότερα.
Ο κόσμος στα Χανιά έδειχνε ορεξάτος και διψασμένος να ακούσει τις επιτυχίες του σχήματος, και το έβλεπες τις αντιδράσεις τους που ήταν ενθουσιώδεις και στο “Eagleheart” (από το “Elements Pt.1 »), φτάνοντας βέβαια για πρώτη φορά στην κορύφωση τους στο “The Kiss of Judas” ενός από τα πιο αναγνωρίσιμα και δημοφιλή τραγούδια των Φινλανδών από το “Visions”. Εκπληκτική ήταν και η εκτέλεση του “Eternity”, μιας επικής mid-tempo μεγαλεπήβολης σύνθεσης του Timo Tolkki από το “Episode”, τον κορυφαίο συνθετικά δίσκο της καριέρας τους, και στο σημείο αυτό να πούμε ότι το συγκρότημα (αλλαγμένο κατά τα 3/5 σε σχέση με το κλασικό line-up) σε εκτελεστικό επίπεδο βρισκόταν σε εξαιρετική φόρμα. Παράλληλα, όπως είχαμε ήδη διαπιστώσει και στο πρόσφατο live τους το 2023 στην Αθήνα, ο τραγουδιστής -και αρχαιότερο πλέον μέλος του σχήματος- Timo Kotipelto βρίσκεται στην πιο ώριμη φάση της καριέρας του, παίρνοντας άριστα για την ερμηνευτική του δεινότητα με δεδομένες τις απαιτήσεις των κομματιών (ειδικά του υλικού των 90s-00s) καθώς και του ότι το συγκρότημα δεν βρίσκεται πλέον στην πρώτη του νιότη.
Έξυπνη επιλογή αποτέλεσε η επιλογή της προσθήκης του “Glory Days” στο setlist από τον τελευταίο τους άλμπουμ “Survive”, του πιο γρήγορου και μοναδικού power metal (με την αυθεντική ερμηνεία του όρου) κομματιού του δίσκου, το οποίο παραπέμπει απευθείας στην πιο επιτυχημένη και κλασική περίοδο του σχήματος. Χαμός ακολούθησε και στο “Paradise”, ενός ακόμη τραγουδιού από το “Visions” με τον κόσμο πλέον γύρω στην 4η-5η σειρά να δημιουργεί τη σχετική αναστάτωση. Από το “Survive” ακούστηκε επίσης το ομώνυμο track που έγινε και αυτό δεκτό με ενθουσιασμό και συμμετοχή από το κοινό παρά το ότι ήταν προφανές ότι ελάχιστοι γνώριζαν τους στίχους, αλλά ο Kotipelto με έξυπνα τρικ προκαλούσε την συμμετοχή όλων με τα χέρια σηκωμένα. Όταν τα φώτα στράφηκαν στο synthesiser του τεράστιου Jens Johansson -ο οποίος δεν κουβαλά πλέον μαζί του περιοδείες ως controller το βαρύ κλασικό του DX7 αλλά κάτι πολύ πιο μαζεμένο- δεν χρειάζονταν πολύ φαντασία για να καταλάβεις ότι θα ακολουθούσε το “Black Diamond”, η πιο χαρακτηριστική ίσως σύνθεση της καριέρας των STRATOVARIUS, και φυσικά όλο το θέατρο Ανατολικής Τάφρου συμμετείχε πρόθυμα στις νεοκλασικές και συμφωνικές ακροβασίες του σχήματος.
Έκπληξη της βραδιάς και στιγμή που έκανε το live αυτοτελώς ξεχωριστό αποτέλεσε η πλήρης εκτέλεση του 10λεπτου έπους “Destiny” από τον ομώνυμο δίσκο του 1999, μια από τις κορυφαίες συνθέσεις του σχήματος στις οποίες πραγματικά το συγκρότημα μας παρουσίασε με απόλυτη πιστότητα στην studio έκδοση σαν να βρισκόμασταν μέσα στα Finnvox Studios του Ελσινκι την περίοδο της ηχογράφησης του. Οφείλουμε εδώ ένα μπράβο και στον κιθαρίστα Matias Kupiainen ο οποίος παρά του διαφορετικού στιλ που έχει από τον προκάτοχο του Timo Tolkki φροντίζει στα κλασσικά κομμάτια να ακούγεται όσο το δυνατόν πιο πιστός στην αυθεντική εκδοχή.
Πλησιάζοντας στο κλείσιμο της βραδιάς δια μικροφώνου ο Timo Kotipelto μας ενημέρωσε ότι θα έπαιζαν δύο ακόμη τραγούδια, με πρώτο το “Unbreakable”, ένα από τα λίγα κόμματα της πρόσφατης περιόδου τους που αντιμετωπίζεται από τους οπαδούς πλέον ως κλασικό hit, και όντως έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από το κοινό, υπήρξε μάλιστα κόσμος που κινήθηκε προς τις πρώτες σειρές για το κομμάτι αυτό. Το κλείσιμο της βραδιάς βέβαια ήταν το all time classic τους “Hunting High and Low”, ενός track – σήματος κατατεθέν της εποχής που το σχήμα είχε γιγαντωθεί εμπορικά, και στη διάρκεια του οποίου υπήρξε και το παραδοσιακό παιχνίδι του Kotipelto με το κοινό αναφορικά με το ποια πόλη μπορεί να τραγουδήσει πιο δυνατά το ρεφραιν.
Με αυτό τον τρόπο έκλεισε μια ακόμη εξαιρετική εμφάνιση των STRATOVARIUS στη χώρα μας, θα σταθώ όμως και σε δύο αρνητικά που εντόπισα: αφενός δεν υπήρχε πουθενά merchandise της μπάντας, ούτε καν ένα απλό T-shirt, γεγονός αδιανόητο για το μέγεθος του σχήματος (σ. Σάκη Φράγκου: προφανώς ΠΑΝΤΑ υπάρχει κάποιος λόγος αν δεν έχει φέρει ένα συγκρότημα merchandise και δεν είναι επειδή …βαριέται!). Αφετέρου, και με δεδομένο ότι μόλις είχε προηγηθεί η εμφάνιση του προσωπικού σχήματος του Geoff Tate ο οποίος έδειχνε να απολαμβάνει μαζί με τη πολυμελή μπάντα του κάθε λεπτό της παρουσίας τους στη σκηνή, η εμφάνιση των STRATOVARIUS αν και άριστη εκτελεστικά, φάνηκε -τουλάχιστον στα δικά μου μάτια- κάπως διαδικαστική και διεκπεραιωτική, ειδικά αν λάβουμε υπόψη τις ιδανικές συνθήκες (πανέμορφη καλοκαιρινή βραδιά / όμορφος χώρος / ελληνικό νησί τέλος Ιουλίου). Δεν ξέρω πόσοι ταξίδεψαν από Αθήνα για να δουν αυτή την εκδοχή των STRATOVARIUS στη Κρήτη όπως εμείς, πάντως κλείνω με μια θετική διαπίστωση τουλάχιστον για όσους μας αρέσει ο power/prog metal ήχος: στο διάστημα από την Τέταρτη μέχρι το Σάββατο είχαμε την ευκαιρία να δούμε στη χώρα μας τους DREAM THEATER, τον Geoff Tate με τραγούδια των QUEENSRYCHE και τους STRATOVARIUS, τους τελευταίους δύο μάλιστα στο πλαίσιο της ίδιας διοργάνωσης. Καλά πήγε αυτό, όντως.
Δημήτρης Μελίδης
Φωτογραφίες: Ντίνος Φράγκος
