Μέρος Α: Το περιβάλλον
Από τα seventies στα eighties..
Η μετάβαση από τα 70s στα 80s υπήρξε καταστροφική για πολλά μεγάλα rock ονόματα. Οι αλλαγές στο μουσικό τοπίο, η άνοδος του MTV, η στροφή σε πιο εμπορικούς ήχους και οι απαιτήσεις μιας νέας γενιάς ακροατών οδήγησαν αρκετούς γίγαντες της προηγούμενης δεκαετίας στο περιθώριο. Το άρθρο αυτό εστιάζει σε εκείνες τις μπάντες που, αν και σφράγισαν μια εποχή, δεν κατάφεραν να διατηρήσουν τη θέση τους στο νέο σκηνικό της επερχόμενης δεκαετίας.
Πόσες και πόσες μπάντες που γνώρισαν μεγάλες στιγμές στα 70s, δεν μπόρεσαν να επιβιώσουν στα θαυμαστά 80s! Πόσες δε προσπάθησαν καν, πόσες προσπάθησαν και δεν τα κατάφεραν, αλλά επιβίωσαν και τέλος πόσες δεν τα κατάφεραν αλλά και δεν επιβίωσαν… Σχεδόν πάντα με το ξεκίνημα μιας νέας δεκαετίας γίνεται μια στροφή στην μουσική, η οποία εκφράζεται με νέες μουσικές τάσεις, νέες ιδέες και εξέλιξη. Είναι απόλυτα σωστό και απόλυτα λογικό. Είναι ο χρόνος που δοκιμάζει την δημιουργικότητα και την προσαρμοστικότητα των πιο παλιών, τις αντοχές τους και την ικανότητα τους να ανταπεξέλθουν στην πίεση. Από την άλλη η μουσική σκηνή πάντα είναι σαν ένας ζωντανός οργανισμός ο οποίος θα αποβάλει τα νεκρά του κύτταρα και θα δημιουργήσει νέα. Έτσι κάποτε το rock n’ roll έγινε rock, το rock απέκτησε χίλιες εκφράσεις, έγινε μεταξύ άλλων hard rock, αυτό έγινε heavy metal και πάει λέγοντας. Νέες μπάντες με νέες ιδέες θα ξεπεταχτούν οι πιο παλιοί θα αντέξουν ή όχι, οι νέοι θα κυριαρχήσουν μέχρι και αυτοί να γίνουν παλιομοδίτες και να έρθουν άλλοι να τους διαδεχτούν. Η αλήθεια είναι πως στις μέρες μας αυτό το «διαδεχτούν» σηκώνει πολύ κουβέντα, αλλά τούτο δεν είναι το θέμα μας σήμερα. Σήμερα ασχολούμαστε με τις μπάντες που στα seventies γνώρισαν επιτυχία, αλλά η προσαρμογή τους στα eighties ήταν αποτυχημένη, δύσκολη και μπορεί για κάποιους καταστροφική.
A brave new world!
Στα eighties, η αρένα πια ήταν πολύ σκληρή, δεν ήταν για όλους, πιθανόν για διαφορετικούς λόγους για τον καθένα βέβαια, αλλά η επιτυχία στο Billboard της Αμερικής ή στα Βρετανικά charts ήταν επιβεβλημένη εάν ήθελες να έχεις μεγάλο δισκογραφικό συμβόλαιο. Οι ανοχές των δισκογραφικών ήταν ελάχιστες και με μικρά περιθώρια, κάτι που στέρησε από πολλές παλιές μπάντες το δικαίωμα μιας δεύτερης επιτυχίας αλλά και ευκαιρίας. Σε έναν κόσμο που άλλαζε, πετυχημένες seventies μπάντες καλέστηκαν να αλλάξουν, να προσαρμοστούν και αυτό σε πολλές περιπτώσεις επέφερε ένταση και τελικά ρήξη ανάμεσα στα μέλη τους. Ρωτήστε τους URIAH HEEP και τους RAINBOW, τους BAD COMPANY, τους UFO και τους WISHBONE ASH, έχουν πολλές ενδιαφέρουσες ιστορίες να σας πουν για αυτό. Βέβαια υπάρχει και η αντίστροφη πορεία όπου μπάντες όπως οι AEROSMITH, STYX, JOURNEY, RUSH, WHITESNAKE, SCORPIONS, VAN HALEN, FOREIGNER, KISS, JUDAS PRIEST, HEART, QUEEN, ο OZZY κ.α οι οποίοι προσαρμόστηκαν και ενστερνίστηκαν το ύφος της πιο δημιουργικής δεκαετίας με θαυμαστά αποτελέσματα για την καριέρα τους. Και άλλοι το έκαναν φυσικά, αλλά όχι τόσο πετυχημένα, όπως για παράδειγμα οι KANSAS. Λεπτομέρειες στο Β’ μέρος!
Για να πλατειάσω και λίγο, τα 80s έδειξαν τα δόντια τους, ακόμα και στις μεγαλύτερες μπάντες του γενικότερου rock οι οποίες ναι μεν δεν εξετάζουμε σήμερα, αλλά μια αναφορά τους αξίζει.. Μην νομίζετε λοιπόν, ότι οι PINK FLOYD, ROLLING STONES, THE BEACH BOYS, THE ANIMALS o Bob Dylan ή o Neil Young κλπ δεν τα βρήκαν σκούρα και μάλιστα σε πολύ μεγάλο βαθμό. Αλλά ήταν τέτοιο το μέγεθος των περισσοτέρων, που τους επέτρεψε να επιβιώσουν χωρίς τραγικές επιπτώσεις..
Changes comes around…
Η δεκαετία του ’70 ήταν ο παράδεισος για τη rock μουσική, το 70s ροκ έθεσε τα θεμέλια του είδους σε ηχητικό, τεχνικό και αισθητικό επίπεδο.. Οι μπάντες είχαν χώρο να αναπτυχθούν, να πειραματιστούν, να δημιουργήσουν άλμπουμ-έπη, να παίζουν σε γεμάτα στάδια και να χτίσουν φανατικό κοινό. Η δεκαετία του ‘70 είναι ο θεμέλιος λίθος ολόκληρης της rock μουσικής όπως αυτή εξελίχθηκε μέσα στον χρόνο, αλλά εμάς στο παρόν άρθρο κυρίως μας αφορά σχετικά με τα τρία βασικά είδη που εξελίχθηκαν μέσα από αυτή. To classic rock, το hard rock και το heavy metal. Τρία ρεύματα αλληλεξαρτώμενα και σε πολλές περιπτώσεις αλληλένδετα και με πολύ δυσδιάκριτα όρια.
Όμως, όταν μπήκαν τα 80s, ο κόσμος άλλαξε απότομα. Ο κύριος λόγος που επηρέασε βαθύτατα την μουσική δεν ήταν και πολύ …μουσικός θα λέγαμε. Ναι η μουσική άλλαζε. Όχι μόνο η rock, αλλά και η pop φυσικά. Νέες μουσικές τάσεις έρχονταν, νέοι μουσικοί με απίστευτο ταλέντο είχαν εμφανιστεί, ο κόσμος είχε και χρήμα και χρόνο να αφιερώσει στην μουσική και γενικά μπήκαμε σε μια περίοδο δημιουργική. Όμως, όταν δύο στοιχεία ενώνονται και γίνονται ένα, αποκτούν διάρκεια στον χρόνο, τότε μπορεί να αλλάξει το σύμπαν. Ποια ήταν αυτά τα δυο στοιχεία; Ο ήχος το ένα, η ακουστική αίσθηση. Η εικόνα το άλλο, η οπτική. Και αυτά έγιναν ένα, και αυτό το νέο στοιχείο που γεννήθηκε σε άμεση σχέση με την μουσική, είχε χρονική διάρκεια. Είχε αποδοχή και εάν όχι το δικό μας φυσικό σύμπαν, άλλαξε τότε το σύμπαν της μουσικής βιομηχανίας και αυτή η ιστορική αλλαγή είχε μόνο τρία γράμματα: MTV. Κοσμογονία. Η μουσική έφτασε παντού, η έγχρωμη εικόνα των μουσικών έφτασε παντού, τα video clips ήταν παντού. Άλλαξαν τον τρόπου που «ακούγαμε», τον τρόπο που βλέπαμε, τον τρόπο που αγοράζαμε, τον τρόπο που αφουγκραστήκαμε και ακούσαμε ξανά την μουσική. Άλλαξε όμως και τον τρόπο που δημιουργούσαν οι μουσικοί, άλλαξε και τον τρόπου που πουλούσε πια η μουσική βιομηχανία και το τι ζητούσε από τους μουσικούς για να πουλήσει.
Το MTV
Το MTV (Music Television), που ξεκίνησε να εκπέμπει την 1η Αυγούστου 1981 (και κατά τραγική σύμπτωση έκλεισε αυτές τις μέρες) άλλαξε δραστικά τον τρόπο που η μουσική παρουσιαζόταν και προσέγγιζε το κοινό. Ας δούμε πώς και γιατί επηρέασε τόσο καθοριστικά τη μουσική σκηνή των ’80s — και ειδικά το rock:
Η εικόνα έγινε εξίσου σημαντική με τον ήχο, όπως είπαμε και πιο πάνω και στην ουσία εκτός από ισάξια στοιχεία, έγιναν ένα. Όλα τα προηγούμενα χρόνια η επιτυχία βασιζόταν στη μουσική ως μουσική καθ’ αυτή, σε νέες τεχνοτροπίες και προτάσεις, στον πειραματισμό και σε νέες δομές, στα live και στο ραδιόφωνο. Το ραδιόφωνο και οι μουσικές του εκπομπές είχαν τεράστια δύναμη, όπως φυσικά και ο έντυπος μουσικός τύπος. Από τη στιγμή όμως που μπήκαν τα video clips (εικόνα + ήχος = video clip) στην ζωή του μέσου καταναλωτή με 24ωρη παρουσία και ο πληθυσμός στην πλειονότητά του πλέον είχε την δυνατότητα, όχι μόνο να ακούσει αλλά και να δει, το σκηνικό άλλαξε άρδην. Μια εντυπωσιακή εμφάνιση, ένα καλό concept ή ένας σέξι frontman μπορούσαν να εκτοξεύσουν ακόμα και μια απλά καλή μπάντα στην κορυφή του Billboard. Και αυτό είναι μια πραγματικότητα που δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να την αγνοούμε. Από την άλλη βέβαια, έκανε και τις καλές (καινούργιες ή πιο παλιές) μπάντες να φαίνονται ακόμα καλύτερες, ναι; Ε… κάπου ναι, κάπου όχι. Γιατί όλοι οι μουσικοί δεν αποδέχονταν την δύναμη του image, δηλαδή της εικόνας ή τέλος πάντων δεν μπορούσαν να αποδεχτούν τον νέο αυτό ρόλο που αναγκαστικά έπεφτε πια στους ώμους τους. Έτσι δεν δέχτηκαν να αλλάξουν την μουσική τους κατεύθυνση ή έστω την εμφάνιση τους σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής. Σε άλλους κάτι τέτοιο απλά δεν λειτούργησε…
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, δημιουργήθηκε μια νέα εμπορική φόρμουλα, η οποία ήταν πάνω – κάτω κάπως έτσι:
- Κάθε νέο single χρειαζόταν clip. Γενικά σχεδόν κάθε καλό τραγούδι χρειάζονταν ένα…
- Κάθε clip έπρεπε να είναι κινηματογραφικό, θεατρικό, θεματικό, αν όχι όλα αυτά, τουλάχιστον εντυπωσιακό. Οι δισκογραφικές επένδυσαν τεράστια ποσά σε αυτά. Το “Thriller” του Michael Jackson και το “Like a vrgin” της Madonna δεν ήταν μόνο τραγούδια — ήταν και παραμένουν πολιτιστικά γεγονότα, σχεδόν σαν ταινίες.
- Η παραγωγή έγινε πιο γυαλισμένη, πιο εύκολη στο άκουσμα για τα μεγάλα ακροατήρια. Οι γωνίες αμβλύνθηκαν, ο ήχος έγινε πιο άμεσος και πιο καθαρός.
- Τα ραδιόφωνα ζητούσαν πλέον hits των 3 λεπτών και όχι πχ prog ταξίδια πλέον.
Video inspiration
Το πρώτο βίντεο που έπαιξε ποτέ στο MTV (1/8/1981) ήταν το – “Video killed the radio star” των THE BUGGLES. Συμβολικό, ειρωνικό, προφητικό. Άνοιξε την αυλαία για μια νέα εποχή. Και για να καταλάβετε ή και να θυμηθείτε σας παραθέτω μια σειρά από hard rock και heavy metal video clips που άλλα λιγότερο, άλλα περισσότερο είχαν τεράστιο αντίκτυπο στην φήμη των συγκροτημάτων:
TWISTED SISTER – “We’re Not Gonna Take It” (1984). Σατιρικό, θεατρικό clip, που τους έκανε γνωστούς σε όλο τον κόσμο. Το MTV το έπαιζε διαρκώς — οπτικοποίησε την επανάσταση του μέσου Αμερικανού έφηβου. Κάτι αντίστοιχο έγινε και με το “I wanna rock”. Δυο τραγούδια που έκαναν την μπάντα σχεδόν συνώνυμη της εφηβικής εκρηκτικότητας και επανάστασης.
BON JOVI – “Livin’ on a Prayer” (1986). Σκηνές από soundcheck, live, φώτα, κόσμος σε κατάσταση υστερίας κάτω από την σκηνή, άφθονη ενέργεια από την μπάντα, διάχυτο κέφι Το video έγινε σύμβολο του πιο μελωδικού ροκ ήχου, ο οποίος εξέφραζε την ανεμελιά και την διασκέδαση.
WHITESNAKE – “Here I Go Again” (1987). Το πιο σεξουαλικά φορτισμένο clip των 80s, με την Tawny Kitaen να γίνεται ένα από τα απόλυτα sex symbols. Αχ…. Το video βοήθησε το τραγούδι να γίνει νο 1 στις ΗΠΑ. Μελωδικό hard rock και αισθησιασμός σε υπερθετικό βαθμό, μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση remake ενός τραγουδιού, με απόλυτη επιτυχία. Υποφέραμε κάθε φορά που έπαιζε…
Από την άλλη, η πιο σκοτεινή εικόνα που ταίριαζε πιο πολύ με το ύφος ορισμένων συγκροτημάτων, δεν διέφυγε της προσοχής των παραγωγών και αναλόγως προσάρμοσαν την εικόνα της εκάστοτε μπάντας;
Ozzy Osbourne – “Bark at the moon” (1983). Υπερβολή, μεταμορφώσεις, λυκάνθρωποι, θεατρικότητα. Ένα από τα πρώτα clips που έκαναν το ατόφιο heavy metal οπτικό γεγονός.
IRON MAIDEN – “Can I play with madness” (1988). Το clip είναι σαν ταινία μικρού μήκους, με τον Graham Chapman των Monty Python. Συνδυάζει χιούμορ, μυστηριώδη ατμόσφαιρα και την κλασσική Βρετανική αίσθηση του heavy metal.
QUEENSRŸCHE – “Eyes of a stranger” (1988). Μέρος του concept από το “Operation: Mindcrime”. Πραγματικό μουσικό βίντεο-δραματοποιημένη ιστορία, με σκηνές που ενίσχυσαν την αντίληψη ότι το metal μπορεί να είναι και “θεατρικό θρίλερ”.
Και φυσικά οι υπερπαραγωγές που έμειναν στην ιστορία και μέχρι σήμερα θεωρούνται μνημεία δημιουργίας του συγχρόνου οπτικοακουστικού πολιτισμού.
MICHAEL JACKSON – “Thriller” (1983) Δεν είναι ροκ, αλλά άλλαξε για πάντα την έννοια του video clip. Διάρκεια 14 λεπτά σε σκηνοθεσία John Landis. Από τότε, το video έγινε βιομηχανία, έγινε παράσταση, έγινε τέχνη.
GUNS N’ ROSES – “November rain” (αν και το 1992). Επικό, πανάκριβο, δραματικό σαν μια αρχαία τραγωδία με λίγα λόγια τόσο συγκλονιστικό το video όσο το ίδιο το τραγούδι και το solo το Slash μπροστά στην ερημική εκκλησία. Το απόλυτο rock video των early ‘90s.
Βέβαια για να λέμε και όλη την αλήθεια, δεν ήταν μόνο το MTV που επέδρασσε τόσο καταλυτικά, υπήρχαν και άλλοι παράγοντες των οποίων η επίδραση λειτούργησε για κάποιες μπάντες αρνητικά. Αν και ανέφερα παραπάνω κάποια πράγματα, ας κάνουμε μια ανακεφαλαίωση:
More pressure to come…
Πίεση από τις νέες μπάντες
N.W.OB.H.M και εκατοντάδες νέα συγκροτήματα που βρίσκονταν στα garage των μεγαλουπόλεων περίμεναν υπομονετικά την σειρά τους, να κάνουν τα demo τους, να ανέβουν στην σκηνή, να βγάλουν άλμπουμ. Αυτό το τεράστιο κύμα νέων μουσικών με όραμα, ιδέες και νέα ορμή και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, δημιούργησε σίγουρα μια πίεση στους πιο παλιούς και εδραιωμένους μουσικούς.
Καινούργια musical trends:
Στα 80s νέες μουσικές τάσεις εμφανίστηκαν (synth-pop, new wave, φυσικά το λεγόμενο hair metal, η τρομακτική άνοδος του AOR), τάσεις που έβαλαν στην άκρη τον παραδοσιακό pop και rock ήχο των 70s, αλλά και την συναφή κουλτούρα του.
Αλλαγές στις συνθέσεις και έντονες εσωτερικές συγκρούσεις:
Πολλά συγκροτήματα αντιμετώπισαν το δίλημμα της προσαρμογής, με τεράστιο εσωτερικό κόστος και εάν προσθέσει κανείς και την πνευματική κούραση που έφερναν μαζί τους, από μια άκρως ανταγωνιστική δεκαετία, πολλές κυκλοφορίες και τις δεκάδες περιοδείες, τότε κάποια στιγμή οι εσωτερικές εκρήξεις ήταν αναπόφευκτες. Αποτέλεσμα οι αλλαγές στην σύνθεση που είχαν μεγάλο αντίκτυπο στις ισορροπίες του εκάστοτε σχήματος.
Solo καριέρα:
Μακριά από το μαντρί σε τρώνε οι λύκοι, λέει ο σοφός λαός. Πολλοί καλλιτέχνες πίστεψαν ότι θα μπορούσαν να ακολουθήσουν εξίσου πετυχημένη καριέρα και εκτός των συγκροτημάτων που τους ανέδειξαν. Δεν είναι τόσο απλό όμως το κόλπο. Άπειρα τα παραδείγματα, και λίγοι αυτοί που το κατάφεραν όπως ο Ozzy, o Gary Moore, o Robert Plant ή ο Ronnie James Dio. Παραδείγματα σκληρής πραγματικότητας ήταν ο αγαπημένος μας Freddie Mercury, ο David Gilmour, Pete Townshend, Phil Lynott, Paul Rodgers, Lou Gramm, Ken Hensley, Roger Daltrey, ακόμα και η Αυτού Μεγαλειότητα κος Jimmy Page κ.α.
..and money makes the world go ‘round!
Και last but not least που λένε και στο χωριό μου, η απίστευτη πίεση από την μουσική βιομηχανία. Οι πωλήσεις περνούσαν σε νέα επίπεδα, η εμπορικότητα ήταν πλέον το κριτήριο, τα νούμερα, τα charts, το airplay ήταν αυτά που καθόριζαν την ζωή ή τον θάνατο μιας μπάντας και των συμβολαίων της. Και ήταν πραγματικά δύσκολο για κάποιες μπάντες που είχαν μάθει διαφορετικά να επιβιώσουν, να προσαρμοστούν ή να συνεχίσουν να πουλάνε με τους ίδιους ρυθμούς. Ή το πιο φυσιολογικό να συνεχίσουν να έχουν τα ίδια επίπεδα έμπνευσης.
Μια νέα πραγματικότητα λοιπόν…
Σε αυτή την νέα πραγματικότητα έπρεπε να προσαρμοστούν και οι μπάντες των 70s οι οποίες δεν είχαν κατά νου την αποχώρηση και την απόσυρση. Αλλά για πολλούς τα πράγματα θα ήταν ζόρικα. Στο αφιέρωμα αυτό θυμόμαστε τους μεγάλους των 70s που μπήκαν στα 80s με φόρα, αλλά χωρίς κατεύθυνση — και τελικά δεν κατάφεραν να επιβιώσουν ή να βρουν επιτυχία σε μια δεκαετία που δεν συγχωρούσε τη στασιμότητα, την καλλιτεχνική εμμονή ή την αδυναμία στο marketing. Πριν όμως πάμε να δούμε μερικά παραδείγματα από συγκροτήματα που απέτυχαν στα 80s, θα ήθελα να τονίσω κάτι.
Σε πολλές των περιπτώσεων, υπάρχουν μπάντες στις οποίες η χρυσή δεκαετία τους φέρθηκε βάναυσα, και τα 90s να τους έβαλαν και αυτά στην άκρη, αλλά θα ξαναέβρισκαν στιγμές δόξας, δεύτερης καριέρας και αναγνώρισης αργότερα, με την νέα χιλιετία και διάφορα reunion. Αυτό έδειξε ότι η βάση των παλιών τους οπαδών όχι μόνο δεν τους ξέχασε ποτέ, αλλά και πως ανά τα χρόνια μπορεί η μουσική τους να μην ακούγονταν πλέον, αλλά ένα ολόκληρο κοινό παλαιών και νέων οπαδών ήταν εκεί, κάπου κρυμμένο, αλλά έτοιμο να τους δώσει ζωή ξανά και μια δεύτερη (και τρίτη…) καριέρα.
Δημήτρης Σειρηνάκης
Το Β μέρος έρχεται με τις μπάντες και την αμφισβήτηση!
