Έφτασε η στιγμή η στήλη μας να ανέβει τα βουνά του Colorado. Εκεί, σε μια από τις υψηλότερες κορυφές τους, θα μας περιμένουν οι JAG PANZER, με μια δισκογραφία τόσο πλούσια και τόσο αξιόλογη, που το να διαλέξουμε μέσα από αυτή «υποτιμημένα» τραγούδια, έχει μια σχετική δυσκολία! Πάμε λοιπόν να δούμε 20+1 παραγκωνισμένα διαμάντια ενός από τα σπουδαιότερα σχήματα που ανέδειξε η μεταλλομάνα Αμερική.
- Iron shadows (“Tyrants” EP, 1983/”Decade of the Nail-Spiked Bat”, 2003)
“In the darkened days of old, the law was the sword!”
Πειρατές, γιγαντιαίοι πίθηκοι, σιδερένια αγάλματα που ζωντανεύουν τη νύχτα… Εμπνευσμένοι από τον θρυλικό Conan και πιο συγκεκριμένα το “Iron shadows in the moon” (ή αλλιώς “Shadows in the Moonlight”) του Robert Howard, οι JAG PANZER συνθέτουν ένα manifesto ωμής δύναμης, χαρακτηριστικό της πρώιμης εποχής τους, τόσο καλό που ανετότατα θα μπορούσε να φιγουράρει στο “Ample destruction” και που θαρρείς πως μυρίζει ματωμένο σίδερο!
- The Crucifix (“Ample destruction”, 1984/”Decade of the Nail-Spiked Bat”, 2003)
“When your love exists no more it’s time to find another door…”
Αναπόσπαστο κομμάτι της μουσικής των JAG PANZER, από το 1997 και μετά, είναι το βιολί, τα χορωδιακά μέρη και τα μεγάλα σε διάρκεια, επικά τραγούδια. Όμως, στα πλαίσια μιας παλαιότερης συνέντευξης-συζήτησης με τον Mark Briody, ο αρχηγός μου είχε πει ότι αυτό ήταν κάτι που ήθελε να κάνει από τον πρώτο καιρό, απλά δεν υπήρχαν τα απαιτούμενα μέσα. Γι’αυτό και δεν «στραβώσαμε» όταν ακούσαμε το “The Crucifix” σε νέα μορφή στο ”Decade of the Nail-Spiked Bat”. Μπορεί να «χάθηκε» το «ατσάλι» της αρχικής version, αλλά το κομμάτι παρουσιάστηκε όπως πραγματικά ήθελαν οι δημιουργοί του, με βιολί να αντικαθιστά τα πλήκτρα, κανονική χορωδία και στον γνώριμο, καθιερωμένο πια ήχο τους.
- Eyes of the night (“Jag Panzer” demo, 1986/”Decade of the Nail-Spiked Bat” 2003)
“They are the eyes that burn inside you, take chance, ride the night!”
Ήδη από το demo του 1986, φαινόταν πως οι JAG PANZER ήθελαν να εξελίξουν τον ήχο τους και να γίνουν κάπως πιο μελωδικοί, προοδευτικοί και λυρικοί. Το θεϊκό “Lying deceiver”, το “Out of sight, out of mind” και φυσικά το επίσης υποτιμημένο διαμάντι “Eyes of the night”, μαρτυρούν τη θέληση αυτή με καταφανή τρόπο. Δυστυχώς, λόγω δικαιωμάτων, όπως κάθε τι που κυκλοφόρησε το γκρουπ ΠΡΙΝ το 1997, δεν υπάρχει σε επίσημη μορφή στο διαδίκτυο, αλλά η συλλογή ”Decade of the Nail-Spiked Bat” μας «λύνει» τα χέρια. Μέχρι να έρθει η επανακυκλοφορία της High Roller το 2013, το απολάμβαναν όσοι τυχεροί κατείχαν το demo ή κάποιες από τις δυσεύρετες επανεκδόσεις της Metal Blade ή της Metalcore Records.
- She waits (“Chain of command”, 1987/”Decade of the Nail-Spiked Bat”, 2003)
“Lost in the shadows of times long ago/Look for the answer how does she know…”
Από τα καλύτερα δείγματα power metal κατά την πρώτη περίοδο του group, άλλη μια σύνθεση όπου το βελούδο νικά το σίδερο (τι έγραψα ο ποιητής…). Πρώτη εκτέλεση με φωνητικά από τον Bob Parduba και lead κιθάρα από τον Christian Lasegue, δεύτερη με Tyrant και Chris Broderick στα αντίστοιχα πόστα, καθεμιά με την ομορφιά της. Ισοπαλία στην σύγκριση λέει η καρδιά, νίκη της επανεκτέλεσης, με βραχεία κεφαλή, λέει η αντικειμενικότητα.
- Future shock (“The fourth judgement”, 1997)
“What securities will the future hold/It’s getting out of control!”
Δεν υπήρχε περίπτωση να ακούσεις πληρέστερο power metal εν έτει 1997, από αυτό που έπαιζαν οι JAG PANZER στο καταπληκτικό “The fourth judgement”. Κοντεύουν τριάντα (!) χρόνια από όταν κυκλοφόρησε κι όμως, ακούγεται ακόμη σύγχρονο και «φρέσκο» όσο λίγα πράγματα εκεί έξω. Όσο για το “Future shock”, «καλπάζει» σαν καθαρόαιμο άτι από το Κολοράντο και κοιτάζει τους «προγόνους» του από το “Ample destruction”, με τη ματιά του απογόνου που τιμά το όνομα της οικογενείας και σβήνει κάθε κηλίδα σπίλωσης από πάνω του.
- Judgement day (“The fourth judgement”, 1997)
“I’ve walked into the light on the other side/Beyond the door of life I’ve left behind…”
Και συνεχίζει ως εξής: “…followed a path I did not know, washed by many tears… Read the pages of my life, retraced the wasted years that scarred my soul…”. Μπορεί το concept του δίσκου να είναι εσχατολογικό, κατά μία έννοια, στο καταληκτικό έπος του όμως είναι ξεκάθαρες και οι αναφορές στα προσωπικά λάθη του παρελθόντος, που οδήγησαν στη διάλυση της σύνθεσης του “Ample destruction” και στη «ντροπή» που τιτλοφορείται “Dissident alliance”. Τεράστιος ύμνος, με θεόρατη ερμηνεία από τον Tyrant, εισαγωγή με βιολί και ακουστική κιθάρα που λυγίζει και σίδερα, Sabbath-ικό a la “Heaven and Hell” ρυθμό, εξαίσιο solo από τον μετρ Joey Tafolla… ο ιδανικός τρόπος για να κλείσει ένας αριστουργηματικός δίσκος.
- Take this pain away (“Jag Panzer” demo, 1986/“The Age of Mastery”, 1998)
“It’s you and me, against the world…”
Είμαι σίγουρος πως αν ο Mark Briody μπορούσε να κάνει ένα ταξίδι στον χρόνο και από το 1986 να βρεθεί στο 1998, ώστε να ακούσει τη μεταμόρφωση που υπέστη το τραγούδι του από τον ίδιο, δε θα ήθελε να γυρίσει ξανά πίσω! Ακριβώς ίδια περίπτωση με το “A cry in the night” των VIRGIN STEELE αφού έρχονται και τα δύο από τα 80s, τα ακούς όπως ξαναγράφτηκαν στα 90s και ξεχνάς τα πρωτότυπα! Ίσως το ομορφότερο (προσοχή στον χαρακτηρισμό!) τραγούδι της μπάντας, με μεγάλο ατού το βιολί του πραγματικού πρωταγωνιστή Todd Ehle, που φτάνει μέχρι και να σολάρει, κάνοντας την καρδούλα του ακροατή, χαρτοπόλεμο.
- The moors (“The Age of Mastery”, 1998)
“Bend your ear in amazement, hear this tale from long ago…”
Πόσο εύκολα και γρήγορα μπορούσες να ταξιδέψεις από το 1998, στους χερσότοπους και στους βάλτους της μεσαιωνικής Αγγλίας; Η απάντηση είναι σε περίπου πεντέμισι λεπτά. Τόσο διαρκεί το “The moors”, ένα έπος που διηγείται μέρος του Αρθουριανού μύθου, με riff-άρες, βιολιά, επιβλητικές χορωδίες και ανάλογης «κοπής» ερμηνεία από τον Tyrant. Μοναδικό ίσως ψεγάδι η απουσία lead κιθάρας, αλλά στο τέλος της ημέρας, ποιος νοιάζεται; Υπάρχει αυτό το outro με το βιολί, που μπαίνει στο πάνθεον των καλύτερων outros από καταβολής heavy metal.
- Three voices of fate (“Thane to the throne”, 2000)
“…Til Birnam wood shall meet Dunsinane!”
William Shakespeare, “Macbeth”. Μια αριστουργηματική τραγωδία, που υμνεί και τιμά τις αντίστοιχες αρχαιοελληνικές και τολμώ να πω, τις κοιτά στα μάτια, μελοποιημένη από τους JAG PANZER, στο πληρέστερο άλμπουμ της καριέρας τους. Ο βασιλιάς Macbeth, πανίσχυρος, απαλλαγμένος όπως νομίζει από κάθε επίδοξο σφετεριστή του θρόνου που ο ίδιος έχει σφετεριστεί, λαμβάνει μια δυσοίωνη προφητεία: Το κάστρο του Dunsinane, το φρούριό του, θα πέσει μόνο αν το δάσος του Birnam εκστρατεύσει εναντίον του. «Μα πως γίνεται ένα δάσος να σηκωθεί και να επιτεθεί σε ένα κάστρο; Βλακείες…», σκέφτεται. Καημένε Macbeth, δεν έχεις ιδέα από σιβυλλικές προφητείες και πως αυτές εξηγούνται… Όσο για το κομμάτι; Έτσι παίζεται το γνήσιο, επικό power metal. Πάρτε ακόμη και τώρα μαθήματα. Δωρεάν είναι.
- Fate’s triumph (“Thane to the throne”, 2000)
“I command the throne, none can defy… None of woman born!”
Οι τρεις μάγισσες είχαν δώσει και άλλη μια προφητεία: Ο Macbeth δε μπορεί να νικηθεί και να σκοτωθεί στη μάχη από το χέρι κάποιου «που γεννήθηκε από γυναίκα». Ο άρχοντας Macduff του Fife όμως, δε γεννήθηκε… τον πήραν βίαια από τη κοιλιά της μάνας του! “Foolish tyrant, you have no days left! Ripped from the womb at my mother’s death!” του φωνάζει, προκαλώντας τον. Και ο Macbeth, στεκόμενος μπροστά του με το σπαθί στο χέρι, κατανοεί τα «αλλόκοτα» εκείνα λόγια, απαντά “Let steel ring out!” και ανταμώνει τη μοίρα του. Μπορεί να ήταν ό,τι ήταν ο τύπος, αλλά του το δίνω αυτό, ήταν παλικάρι!
- Tragedy of Macbeth (“Thane to the throne”, 2000)
“We see apparitions, three that show their face. Beware Macbeth, beware Macbeth!”
Το αριστούργημα που κλείνει το “Thane to the throne”. Με κλιμακούμενη ένταση, χτίζεται τέλεια, χαρακτηρίζεται από όλα τα επιμέρους μουσικά στοιχεία της νέας περιόδου του group και συνοψίζει ολόκληρο το σαιξπηρικό δράμα. Για αυτό, θα μπορούσε να σταθεί και μόνο του ως concept κομμάτι. Ο Tyrant συναντάται στην καλύτερη και πιο μεστή ερμηνεία του από εποχές TITAN FORCE (δεν κάνω πλάκα) και ο Chris Broderick αποδεικνύει πως τα καλύτερα leads είναι αυτά που μπορείς να τα τραγουδήσεις, όχι αυτά που περιέχουν 1.722 νότες/λεπτό. Δυστυχώς, δε θυμάμαι να έχει παιχτεί και μάλλον δεν πρόκειται ποτέ να παιχτεί live…
- Unworthy (“Mechanized warfare”, 2001)
“Though all my tears may cause a flood, I receive no healing from above…”
Πόσο όμορφος στίχος, ε…; Ένα τραγούδι γεμάτο λυρισμό, βγαλμένο από το “Thane to the throne” ή το “The Age of Mastery”. Γρηγοριανές ψαλμωδίες, Maiden-ικές κιθάρες (το riff από μόνο του είναι για 10/10) και σπαρακτικά φωνητικά το χαρακτηρίζουν. Είναι ο ορισμός του “grower”, δεν είναι hit, δε θα σε «πιάσει» με την πρώτη ή τη δεύτερη ακρόαση. Όταν όμως του δώσεις τον απαιτούμενο χρόνο, θα σε αποζημιώσει. Τόσο, που θα γίνει σίγουρα ένα από τα πολύ αγαπημένα σου τραγούδια της μπάντας.
- Cold is the blade (and the heart that wields it) (“Mechanized warfare”, 2001)
“Only the steel will win the day…”
Ένα πολεμικό-ηρωικό τραγούδι, που μιλά όχι για τη δύναμη του σπαθιού, αλλά για αυτό που έχει την πραγματική δύναμη και το κινεί: Τη θέληση του ανθρώπου που το χειρίζεται. Αν σου θύμισε τον Conan και τον «γρίφο του ατσαλιού», δεν έχεις άδικο. Από εκεί αντλεί την έμπνευσή του. Τώρα, ξέρω τι θα μου πεις. Πως γίνεται ένα τραγούδι για το οποίο έχει γυριστεί και video clip, να θεωρείται υποτιμημένο; Νομίζω πως την απάντηση μπορούν να στη δώσουν και οι ίδιοι οι JAG PANZER, που το έχουν αφήσει τραγικά «πίσω» όσον αφορά τις συναυλίες τους. Εγώ ας πούμε τους έχω δει σε όλες τους τις εμφανίσεις στην Ελλάδα από το 2003 μέχρι σήμερα, έχω κάνει άνω-κάτω το διαδίκτυο, σε live εκδοχή δεν το έχω ακούσει. Και ένα κριτήριο για αυτήν την στήλη, είναι και αυτό.
- Power Surge (“Mechanized warfare”, 2001)
“Hearts racing, blood boils – fist raising overlords!”
Διαβάζοντας κατά καιρούς σχόλια στο διαδίκτυο, έπεσα μια φορά επάνω σε ένα σχετικό με το “Power Surge”. Ο σχολιαστής λοιπόν έγραφε πως το κομμάτι αυτό φέρνει κάπως στους ICED EARTH. Στους ICED EARTH, αν έπαιζαν επικά και είχαν έναν guitar hero στην κιθάρα, θα προσθέσω εγώ, δεχόμενος το σχόλιο ως εύστοχο, προς χάρη της συζήτησης. Γιατί εντάξει, μπορεί κάποιες φορές να έδωσαν επικό τόνο στη μουσική τους, αλλά κιθαρίστα που να μπορεί να «ζυγώσει» λίγο τον Chris Broderick είχαν μόνο τον Jacob Dreyer. Κι αυτόν δε μπορείς να πεις πως τον είχε και ιδιαίτερα «ελεύθερο» ο Jon Schaffer, ναι; Τον Dreyer, ο οποίος θα ήταν ο νέος κιθαρίστας των JAG PANZER μετά το “The scourge of light”, στη θέση του Christian Lasegue, αν η μπάντα δεν κήρυττε προσωρινή παύση εργασιών.
- Legion immortal (“Casting the stones”, 2004)
“Turn your gaze to the West and never look away!”
Το “Legion immortal” μου άρεσε από την πρώτη στιγμή όχι μόνο επειδή είναι εξαιρετικό μουσικά, αλλά και λόγω των στίχων του. Κάποιοι, με το βλέμμα στην Δύση, στέκονται σταθεροί και άγρυπνοι φρουροί των πανανθρώπινων αξιών του παρελθόντος, ακόμη και όταν όλα δείχνουν να καταρρέουν. Και βλέποντας όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, 21 χρόνια μετά, καταλαβαίνω πόσο διαχρονικοί ήταν, είναι και θα είναι οι στίχοι αυτοί και πόση ανάγκη έχει ο κόσμος από αυτούς τους «φρουρούς».
- Starlight’s fury (“Casting the stones”, 2004)
“That which is made in the heavens, comes from violent reaction!”
To “Casting the stones” είναι μάλλον το πιο υποτιμημένο άλμπουμ των JAG PANZER. Και τούτο διότι ενώ ο κόσμος περίμενε μια επιστροφή στις μέρες του “Ample destruction”, άκουσε τον πιο progressive δίσκο του συγκροτήματος. Να, άκου για παράδειγμα αυτό εδώ. Δεν έχει μια SYMPHONY X και μια NEVERMORE αισθητική; Όσο να πεις, έχει και ήταν κάτι το λογικό. Ο Chris Broderick ήταν ήδη live session μέλος των NEVERMORE και ο αρχηγός Mark Briody αρκετά έξυπνος, ώστε να τον αφήσει να επιφέρει έναν γερό «εκσυγχρονισμό» στο αγαπημένο μας τεθωρακισμένο.
- The setting of the sun (“The scourge of light”, 2011)
“Teach to beg, teach to rule, the master is not you…”
Χμ… Κάποιος γυρίζει προς τα πίσω τις σελίδες και επιστρέφει στο “Mechanized warfare”! Σπουδαία στιγμή το “The setting of the sun”, αλλά έχει ένα μειονέκτημα: Τα σχεδόν τριάμισι λεπτά, αδυνατούν να χωρέσουν τον υπέρμετρο λυρισμό του! Ένα λεπτό να είχε ακόμη, τουλάχιστον, θα μπορούσε μέχρι και να κοντράρει στα ίσα το αριστούργημα που ακολουθεί… Είδες; Κάποια τραγούδια είναι μεγαλύτερα από όσο πρέπει και τα βαριέσαι, καθώς επαναλαμβάνονται δίχως νόημα και σε κουράζουν. Κάποια άλλα όμως, διαρκούν λιγότερο από όσο θες!
- The book of Kells (“The scourge of light”, 2011)
“Lead me on; carry me into truth, carry me onward to glory!”
Άλλο περίεργο από δω… Μιλάμε ταυτόχρονα για ένα από τα πιο υποτιμημένα τραγούδια των JAG PANZER και ταυτόχρονα για ένα αριστούργημα που μπαίνει ακόμη και σε αυστηρό top – 20! Θέμα του, η ομώνυμη βίβλος του μοναστηριού Kells στην επαρχία Meath της Ιρλανδίας και πως ένας ανώνυμος πιστός ψάχνει την αλήθεια, μέσα από τα Τέσσερα Ευαγγέλια που περιέχονται σε αυτή. Εισαγωγή με απόκοσμες φωνές που μιλούν στα Γαέλικα, ακουστική κιθάρα, βιολί (Frank Lynn), cello (Richard Niezen), λατινόφωνες χορωδίες, βαριά riffs σε αργούς ρυθμούς, θεόρατη ερμηνεία από τον Τύραννο… να πως ταξιδεύεις στη μεσαιωνική Ιρλανδία του 9ου μ.Χ. αιώνα.
- Long awaited kiss (“The deviant chord”, 2017)
“I welcome the cold winter’s chill, caressing me and stinging me…”
Νομίζω πως αν υπάρξει ποτέ βραβείο «καθυστέρησης» στην ολοκλήρωση μιας τριλογίας, άνετα το παίρνουν οι JAG PANZER. Και αυτό διότι το πρώτο μέρος της δικής τους τριλογίας ήταν το “The Crucifix” (1984), το δεύτερο το “All thing renewed” (2001) και τρίτο το “Long awaited kiss” (2017)! Ok, προφανώς και αστειεύομαι, άλλωστε ουδεμία σημασία έχει πότε ολοκληρώνεται κάτι, μπροστά στο αν βγει καλό ή όχι. Το “Long awaited kiss” είναι μια πανέμορφη folk μπαλάντα, στο στυλ του “Take this pain away”, κι ας μην έχει την εντονότατη συναισθηματική του φόρτιση. Συνεπώς, καταλαβαίνουμε και την αξία του.
- Last rites (“The hallowed”, 2023)
“Rise in conversation take heed unto the wise…”
Ναι, ξέρω. «Πότε πρόλαβε να γίνει underrated ένα κομμάτι από δίσκο που κυκλοφόρησε πριν δύο χρόνια». Αυτό δε θες να ρωτήσεις; Εύκολη απάντηση: Υπάρχει μια άτυπη παράδοση, που θέλει το τελευταίο τραγούδι (σχεδόν) σε κάθε Panzer album, να είναι το “magnum” opus του. Λίγο πιο μεγάλο, λίγο πιο μικρό, το τελευταίο κομμάτι ήταν συνήθως ένα grand finale. Και αυτό το grand finale, είναι συνήθως τραγικά υποτιμημένο και τόσο σε επίπεδο powerplay όσο και σε επίπεδο live εκτελέσεων, στέκει παραγκωνισμένο. Ό,τι συμβαίνει δηλαδή και με το επικότατο, σκοτεινό και ολίγον τι folk, “Last rites”, που παίρνει άμεσα τη δική του θέση δίπλα στα υπόλοιπα highlights (και δεν είναι και λίγα) της JAG PANZER εποποιΐας.
BONUS
Children of the sea (“Holy Dio – A tribute to the voice of Metal: Ronnie James Dio”, 1999)
Εκεί κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’90, μέχρι τις αρχές αυτής του ’00, τα tribute albums ήταν κάτι σαν συνήθεια. Βασικά, μην κρυβόμαστε, ήταν μόδα. Πάμπολλοι «μεγάλοι» του hard rock και του heavy metal τιμήθηκαν από τους συνεχιστές τους και μέσα στα τόσα tributes που κυκλοφόρησαν, ακούσαμε από αριστουργηματικές διασκευές, μέχρι απαράδεκτες επανεκτελέσεις που στο άκουσμά τους, σου ερχόταν να ψάξεις να βρεις τον υπεύθυνο και να τον αρχίσεις στα κλωτσίδια. Το “Holy Dio…” ήταν σε γενικές γραμμές μια πολύ αξιόλογη προσπάθεια, με σοβαρά ονόματα και με τις όποιες αστοχίες του να μην είναι τόσο τραγικές. Οι JAG PANZER πάντως, ήταν καταπληκτικοί. Το “Children of the sea” τους ταίριαξε απόλυτα, μουσικά είχαν όλα τα εφόδια να το παρουσιάσουν άρτιο, ο Conklin είναι έτσι κι αλλιώς μεγάλη φωνή, οπότε… 10/10!
Δημήτρης Τσέλλος
