Το δεύτερο μέρος του “S&M” των METALLICA, με τη Συμφωνική Ορχήστρα του San Francisco, βρίσκεται ήδη στα δισκοπωλεία, οπότε λογικό είναι να μαζέψουμε τις απόψεις περισσοτέρων του ενός συντακτών του Rock Hard για το πόνημα των Αμερικάνων, που είχε προβληθεί και στους κινηματογράφους πέρυσι τον Οκτώβριο.
Δυστυχώς δεν είχα μπορέσει να δώσω το παρόν στις προβολές του “S&M 2” πέρυσι στους κινηματογράφους, οπότε αρκέστηκα στην κατ’ οίκον παρακολούθηση της εν λόγω συναυλίας των METALLICA. Οι συνάδελφοί μου παρακάτω, είναι αρκούντως αναλυτικοί για τον δίσκο, εγώ θα αρκεστώ να επισημάνω μερικά πράγματα που μου έκαναν θετική εντύπωση.
Το πιο βασικό όλων, ήταν ο πιο «βελτιωμένος» ρόλος της ορχήστρας στα τραγούδια, αφού μου φάνηκε ότι η συμμετοχή της ήταν πιο ενεργή και πιο ουσιαστική από το “S&M”. Επίσης, δόθηκε χώρος στην ορχήστρα να παίξει μόνη της στο ξεκίνημα του δεύτερου μέρους το “Scythian suite op. 20 II: The enemy God and the dance of the dark spirits” του Prokofiev και το “Iron foundry” του Σοβιετικού συνθέτη Alexander Mosolov, όπου συμμετέχει και το γκρουπ. Thumbs up γι’ αυτήν την κίνηση!
Όταν τέτοιου είδους συγκροτήματα παίζουν live, είναι δεδομένο ότι δεν θα μπορούν να λείπουν σταθερά classics. Δεν θα μπορούσαν να μην παίξουν, για παράδειγμα, το “Nothing else matters”, το “Master of puppets”, το “One” ή το “Enter sandman”. Όμως, τόλμησαν να βάλουν μία εκδοχή του “(Anesthesia) – Pulling teeth” και μερικά τραγούδια από δίσκους που κυκλοφόρησαν μετά από το πρώτο, παρόμοιο, πόνημά τους, όπως το “The day that never dies”, το “Halo on fire”, το “Moth into flame”, το “Confusion”, για παράδειγμα. Η αλήθεια είναι ότι από το παλαιότερο υλικό, θα περίμενα κάποιες, έστω κι ελάχιστες αλλαγές, αλλά ίσως να μην έβγαιναν τα κομμάτια όπως ήθελαν, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε και ότι ο κόσμος πολλές φορές θέλει να ακούει τα κλασικά, αγαπημένα του τραγούδια, με ολίγη από εκπλήξεις.
Επειδή είμαι απαιτητικός, θα ήθελα λίγα διαφορετικά τραγούδια, η αλήθεια είναι όμως ότι οι συγκεκριμένες εκτελέσεις είναι αρκούντως ικανοποιητικές κι έπιασα τον εαυτό μου να τις ακούω τακτικά. Άλλωστε, η σύζευξη ορχήστρας με το heavy metal, είναι αγαπημένο topic. Κλείνω με μία απορία. Αυτό το “No leaf clover”, τελικά, θα βρει ποτέ το δρόμο του σε κάποιον δίσκο να ακούσουμε και μία στούντιο εκτέλεση μόνο με ηλεκτρικά όργανα;
Σάκης Φράγκος
Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά το “S&M”, έρχεται το “S&M” no2. Καταρχάς, πότε πέρασε ο καιρός; Θυμάμαι να είμαι έφηβος, και να περιμένω να ακούσω γεμάτος περιέργεια την πρώτη συμφωνική προσπάθεια των METALLICA. Ανυπομονησία για METALLICA το λέω και είμαι ειλικρινής, δεν είχα και δεν πρόκειται να έχω ποτέ. Το πρώτο εκείνο live album, σαν ιδέα, δεν ήταν εννοείται καθόλου πρωτότυπο. Μην ξεχνάμε πως ζούσαμε την εποχή της παντοδυναμίας της συμφωνικής ορχήστρας της Πράγας και πως οι μισοί metal μουσικοί ήθελαν να κάνουν έναν συμφωνικό metal δίσκο, είτε υπό την μορφή διασκευών σε ήδη δικά τους κομμάτια, είτε με κάποια καινούργια.
Ο μακαρίτης Michael Kamen ήταν θεωρητικά μια εξαίσια επιλογή ώστε να φέρει το όραμα αυτό εις πέρας, αφού δεν ήταν καθόλου άσχετος με τον rock και metal χώρο. Η ορχήστρα του Αγίου Φραγκίσκου αποτελείτο από εξαιρετικούς μουσικούς (εννοείται), και ως εδώ όλα καλά. Το πρόβλημα, το οποίο φυσικά υπάρχει αυτούσιο και στο δεύτερο “S&M”, έγκειται στο αναμφισβήτητο γεγονός πως δεν μπορεί η μουσική όλων των συγκροτημάτων να συνοδευτεί/αποδοθεί από μια συμφωνική ορχήστρα. Υπάρχουν εκεί έξω πολλές μπάντες που θα μπορούσαν να επιχειρήσουν κάτι τέτοιο, και το έχουν ήδη κάνει, είτε σε τέτοια μορφή, είτε βάζοντας mini ορχήστρες να εμπλουτίζουν την μουσική τους.
Μην πλατειάσουμε τώρα, ξέρεις και εσύ πολλά τέτοια παραδείγματα. Με τους METALLICA, πλην κάποιων λίγων εξαιρέσεων, δεν θεωρώ πως μπορεί αυτό να ταιριάξει και φαίνεται ξεκάθαρα σε πολλά σημεία, όπου θαρρείς πως κάποιος ένωσε τους δύο αυτούς κόσμους χωρίς αυτοί να έχουν στην ουσία ποτέ τους συναντηθεί. Δεύτερο αρνητικό, η απόδοση της μπάντας. Ulrich και Hammett είναι πολύ κατώτεροι των απαιτήσεων, και κατώτεροι του προ 20ετίας εαυτού τους. Τρίτο αρνητικό; Η παραγωγή. Αδύναμη. Η καλύτερη στιγμή του δίσκου είναι σαφέστατα η solo cello εκτέλεση του “Anesthesia”. Γιατί; Όχι για την άψογη και συναισθηματικά φορτισμένη (γεγονός) απόδοση του μουσικού, αλλά κυρίως γιατί ο συνθέτης του τραγουδιού, ήταν ο μόνος που θα μπορούσε να «πιάσει» απόλυτα ένα τέτοιο όραμα, και ναι, η απουσία του είναι εμφανής. Το “Scythian Suite – Opus 20: The enemy god and the dance of the dark spirits” του Prokopiev αποδίδεται καλά από την ορχήστρα αποκλειστικά, ενώ το “The Iron Foundry – Opus 19” του Mosolov σχεδόν ικανοποιητικά, με τους METALLICA να είναι δυστυχώς ο αδύναμος κρίκος και ιδιαίτερα ο Hammett.
Συμπερασματικά; Το καινούργιο “S&M” είναι ένα άλμπουμ μόνο για τους φανατικούς της μπάντας που τα θέλουν όλα. Οι υπόλοιποι, αν δεν είστε φανατικοί ή αν έχετε ήδη το πρώτο, ανώτερο “S&M”, δεν χάνετε απολύτως τίποτα αν το αγνοήσετε πλήρως. Πάω να ακούσω κάτι πραγματικά καλό σε αυτό το στυλ που ονομάζεται “Lingua Mortis”, έτσι, για να ισορροπήσουν τα τσάκρα μου.
Δημήτρης Τσέλλος
Είμαι από εκείνους που πιστεύουν ότι τα έργα τέχνης καλό είναι να τα αφήνεις όπως έχουν, να στέκουν απαράλλακτα στον χώρο και τον χρόνο στον οποίο φτιάχτηκαν, είτε αυτό αφορά την μουσική, τον κινηματογράφο ή οτιδήποτε άλλο. Ωστόσο, παραδόξως, με την ανακοίνωση των METALLICA για την δημιουργία του “S&M2” δεν δυσαρεστήθηκα. Εντάξει, η πρώτη σύμπραξη του συγκροτήματος με την φιλαρμονική ορχήστρα του Σαν Φρανσίσκο είναι κάτι που δεν μπορεί να επαναληφθεί εύκολα, καθώς η κυκλοφορία βρήκε την μπάντα στην πιο ασταθή περίοδο της καριέρας τους και με ένα setlist που θύμιζε στο κοινό την αμφισβητούμενη περίοδο “Load/Reload”, παρόλα αυτά και μόνο η πρόκληση ενός τέτοιου εγχειρήματος θα πρέπει να ήταν αρκετή για τους κυρίους Ulrich και Hetfield.
Προσωπικά, το πρώτο “S&M” το έχω πολύ ψηλά, τόσο σαν αυτόνομη κυκλοφορία, όσο και σε σύγκριση με άλλες παρόμοιες συνεργασίες rock και metal συγκροτημάτων. Θεωρώ ότι ο Michael Kamen είχε κάνει τρομερή δουλειά στην ενορχήστρωση, ώστε η ορχήστρα να μην είναι μια απλή ορντινάντσα του heavy ήχου, αλλά ένα αναπόσπαστο κομμάτι του. Έτσι λοιπόν, με τη σύγκριση των δύο live album να είναι αναπόφευκτη θα έλεγα ότι το “S&M2” είναι καταδικασμένο να υστερεί στο στοιχείο της έκπληξης και της πρωτοτυπίας. Δηλαδή στα κομμάτια που είναι κοινά με την πρώτη κυκλοφορία δεν παρατηρείται καμία διαφορά, και μένει μόνο να θαυμάζεις την ικανότητα της μπάντας να εκτελεί αψεγάδιαστα το υλικό της, ειδικά στο “The Outlaw Torn” ο Hetfield θυμάται τα νιάτα του. Από εκεί και πέρα το “S&M2” έχει ένα σωρό λόγους για να τραβήξει την προσοχή του ακροατή, από το αμιγώς ορχηστρικό “Unforgiven III” και το εξαιρετικό “The Day That Never Comes” έως το απόλυτο tribute στον Cliff Burton με την ιδιαίτερη εκτέλεση του “Pulling Teeth”. Γενικά συγκρότημα και ορχήστρα φάνηκε ότι πειραματίστηκαν καθώς ακούμε και δύο κομμάτια του πιο μεταλλά συμφωνικού συνθέτη, Prokofiev, με τον νέο μαέστρο Michael Tilson Thomas να προλογίζει και να μαθαίνει μπαλίτσα στους απαίδευτους.
Ποιο όμως είναι το ζητούμενο σε αυτή την κυκλοφορία; Αν προκαλεί την έκπληξη σε ένα νέο κοινό που αγνοεί τον προ εικοσαετίας δίσκο; Αν προκαλεί την ίδια την μπάντα να ξεπεράσει για άλλη μία φορά τον εαυτό της; Ή τέλος πάντων αν προκαλεί τον πιστό οπαδό να χάσει τον χρόνο του συγκρίνοντας τα δύο album ώστε να συγκρίνει σε ποια σημεία ρετάρει ή όχι η φωνή του Hetfield. Κατά την ταπεινή μου γνώμη τίποτα απ’ όλα αυτά. Ο δίσκος στέκεται αξιοπρεπώς στο ύψος του, σαν γνήσιος φόρος τιμής για τα 20 χρόνια από την προηγούμενη κυκλοφορία, οι λάτρεις της οποίας νομίζω ότι θα τον απολαύσουν.
Νίκος Ζέρης
Ήταν η ηχογράφηση του θρυλικού “Black album” και συγκεκριμένα του “Nothing else matters”, που φύτεψε την ιδέα της ορχήστρας στο μυαλό των METALLICA. Ο μακαρίτης πλέον, Michael Kamen, διευθυντής της Συμφωνικής Ορχήστρας του San Francisco είχε έρθει για πρώτη φορά σε επαφή μαζί τους και φάνηκε πως κάτι καλό μπορεί να προκύψει από μια τέτοια συνεργασία. Έχοντας κάνει αντίστοιχο project με καλλιτέχνες όπως ο Eric Clapton, οι DEEP PURPLE και οι PINK FLOYD, φάνηκε αρκετά ανοιχτός στο να δοκιμάσει τις δυνάμεις των μουσικών υπό τη διεύθυνση του, στο υλικό των METALLICA. Έτσι, μετά από διαρκείς πρόβες, στις 21 και 22 Απριλίου του 1999, το περίφημο “S&M” είδε το φως της ημέρας. Σε βάθος 20ετίας πλέον, το αποτέλεσμα θα έλεγε κανείς, κρίνεται ως ικανοποιητικό παρότι όχι χωρίς ψεγάδια, με τα κομμάτια που ήταν πιο βρώμικα και πιο επιθετικά να ζημιώνονται παρά να αναδεικνύονται από την χρήση ορχήστρας. Στον αντίποδα, τα πιο μεγαλεπήβολα, δαιδαλώδη και μελωδικά κομμάτια των METALLICA, απογειώθηκαν. Τα δε επιπλέον κομμάτια που ποτέ δε μπήκαν σε δίσκο, το “No leaf clover” και το “-Human”, αποτελούσαν το επιπλέον δέλεαρ για τους φανατικούς της μπάντας, που δέσανε μαζί τόσο το κλασικό όσο και το βαρύ μουσικό στοιχείο.
Έτσι, περίπου 20 χρόνια μετά φτάνουμε στις επίσης δύο βραδιές του Σεπτεμβρίου του 2019. Συναυλίες φιλανθρωπικού χαρακτήρα με τα έσοδα να πηγαίνουν στο All Within My Hands foundation, με τους πλέον φορμαρισμένους METALLICA των τελευταίων ετών, κάτι που αντανακλάται στην απόδοση επί σκηνής. Εν μέσω καραντίνας και έχοντας δει την εικονιζόμενη συναυλία στην κινηματογραφική της πρεμιέρα, κυκλοφορεί αυτή η σειρά δύο συναυλιών μέσω της προσωπικής εταιρείας των ‘TALLICA, Blackened recordings. Η εισαγωγή, καρμπόν όπως το ‘99: “The ecstasy of gold”/”The call of ktulu”. Μεγαλοπρέπεια, ανάταση ψυχής, ψάρωμα, προσκύνημα, σοκ και δέος (μη πω και τίποτα άλλο!). Μόνο που εδώ, πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Στην χρήση της ορχήστρας κυρίως και στην επιλογή των κομματιών δευτερευόντως. Το μεν πρώτο, έκανε την ορχήστρα πιο ζωντανό κομμάτι της ενορχήστρωσης του εκάστοτε κομματιού, που προσαρμόστηκε, εν αντιθέσει με το πρώτο “S&M” που απλά η ορχήστρα έμπαινε λίγο πιο άτσαλα και “συνοδευτικά” δίπλα στους METALLICA. Μεγάλα συγχαρητήρια στους κυρίους Michael Tilson Thomas και Edwin Outwater. Αχ, και να ζούσε ο Cliff να τους καμαρώσει, που τόσο λάτρευε τη κλασσική μουσική (αλλά θα φτάσουμε και σε αυτό)! “Ride the lightning” συνέχεια, με το “For whom the bell tolls” να ενσαρκώνεται τόσο σινεματικά από την ορχήστρα, με τρόπο που ούτε ο ίδιος ο Hemingway φανταζόταν ποτέ.
“The day that never comes” και το πολεμικό μανιφέστο συνεχίζεται, με τους μοντέρνους, ανανεωμένους METALLICA και την νέα τους ματιά στον πόλεμο. Η δε εισαγωγή παιγμένη από την ορχήστρα, είναι τόσο μαγική που μου ήρθε να κλάψω, λόγω τιμής! Βουτιά στα 90’s με το αθάνατο “The memory remains” (άμα παραμένει λέει…), και τη χαρακτηριστική μελωδική γραμμή της Marianne Faithfull να αντηχεί από το San Francisco σε όλο το κόσμο. Επιστροφή στο παρόν, και σε 3 κομμάτια του “Hardwired to self-destruct” που αναδεικνύονται ιδανικά από τη χρήση ορχήστρας, μια και χρησιμοποιήθηκαν τα mid-tempo και μακροσκελή κομμάτια του δίσκου “Confusion” και “Halo on fire” (Υ-Μ-Ν-Ο-Σ), με το “Moth into flame” να παραμένει το μοναδικό κομμάτι που είναι το πιο γρήγορο συγκριτικά στο set, χωρίς να αλλοιώνει το αποτέλεσμα. Ενδιάμεσα, παρεμβάλλονται, το πανέμορφο “The outlaw torn” και ο καρπός της πρώτης φοράς “No leaf clover”, για να συνδέσουν το τότε με το τώρα, ανανεωμένα, με τη σιγουριά και την εμπειρία του παλιού, που ξέρει πλέον τι κάνει και πως. Οι συγκρίσεις με τη πρώτη, πειραματική φορά, γέρνουν σαφέστατα τη πλάστιγγα προς το παρόν. Εν αντιθέσει με τους στίχους του “The outlaw torn”: “time is on their side”.
Ένα διάλειμμα για μάθημα κλασσικής μουσικής. “Scythian Suite, Opus 20: The Enemy God and the Dance of the Dark Spirits” από τον Prokoviev, καθώς και το “The Iron Foundry Opus 19” από τον Mosolov. Μη νομίζετε παιδιά κι εγώ δε σκαμπάζω παραπάνω από εσάς επί του θέματος (εκτός αν κάποιοι ξέρετε, οπότε πάσο). Το δε δεύτερο παίχτηκε μαζί με τους METALLICA. Και από εκεί, στην πιο μαγική στιγμή της βραδιάς. “The unforgiven III”….μόνο Εκείνος και η ορχήστρα. Όταν το είχα πρωτοδεί είχα πάθει πλάκα! Με το πόσο ταιριαστό και συνάμα τολμηρό ήταν να μείνει ξεγυμνωμένος, χωρίς καν κιθάρα, χωρίς την υπόλοιπη μπάντα. Έξτρα πόντοι γι αυτό. Συνεχίζουμε, με την έτερη κίνηση που μας έστειλε όλους αδιάβαστους! “All within my hands”. Ναι, ξέρω, πως τόλμησαν να βάλουν κομμάτι από το “St.anger”, το άλμπουμ που όλοι οι METALLICA-κηδες θέλουν να ξεχάσουν μπλα μπλα μπλα. Μέχρι να ακούσουν αυτή την εκτέλεση ή ακόμα και του ”Helping hands…” και να χάσουν πάσα ιδέα! Κυβίστησις λοιπόν, λαϊκιστί κωλοτούμπα, από όλους και όλες, που ορέγονται πλέον επανηχογράφηση του “St.anger” υπό αυτό το πρίσμα. Ένα σκοτεινό, μαγικό και διεστραμμένο κομμάτι, για την αγάπη και τον έλεγχο. Δοσμένο από την ασφάλεια του σήμερα, με πλήρη γνώση αυτού που ήταν χθες. Και ο νοών νοείτω.
Φτάσαμε στην ώρα του Cliff Burton. Solo κόντρα μπάσο το “Anesthesia (pulling teeth)”. Τα ρέστα στο 4, να πληρώσω να φύγουμε παιδί! Το πνεύμα του Cliff Burton ευλόγησε το εξέχον μέλος της ορχήστρας που ανέλαβε το δύσκολο έργο να αποδώσει τις νότες που έπαιξε ο μεγάλος χίπης της καρδιάς μας, και που χάρισε μόνο χαμόγελα σε όσους τον γνώρισαν. Κάπου θα χαμογελάει πάλι ο μπαγάσας, με το πατέρα του αγκαλιά πλέον. Τo κλασσικό και συνώνυμο των METALLICA σαν νοοτροπία “Wherever I may roam”, το σπαρακτικό και αντιπολεμικό “One”, το εμβληματικό και υπεράνω της ίδιας της μπάντας “Master of puppets” και το ραδιοφωνικά αγαπημένο δίδυμο των ”Nothing else matters”/”Enter sandman”, αναλαμβάνουν να ρίξουν τίτλους τέλους, σε μια ακόμα επιτυχημένη συναυλία των METALLICA. Μια συναυλία, που επιστεγάζει το δέσιμο τους με την Συμφωνική Ορχήστρα του San Francisco, παραμένοντας σαφώς ανώτερη από τη πρώτη φορά, και απείρως πιο δουλεμένη στα κρίσιμα σημεία που κάνουν όλη τη διαφορά. Απλά, λιτά, όμορφα και κατανοητά.
Γιάννης Σαββίδης
Πώς να μην περιμένεις με αγωνία κυκλοφορία των METALLICA; Ειδικά όταν το “S&M” ήταν μια από τις αγαπημένες κυκλοφορίες σου; Μάλιστα με τα τραγούδια που έχουν κυκλοφορήσει από το 1999 μέχρι την ηχογράφηση του επετειακού είναι τέτοια που θα ήθελες πολύ να τα ακούσεις να εμπλουτίζονται ή και να μεταμορφώνονται με την προσθήκη της συμφωνικής ορχήστρας.
Τα τραγούδια που περιέχονται στην νέα ηχογράφηση την κάνουν πραγματικά πολύ ενδιαφέρουσα με κορυφαία στιγμή για μένα την ηχογράφηση του “Halo on fire”. Ένα τραγούδι που από το πρώτο άκουσμά του στο “Hardwired to self-destruct” με έκανε να ξαναερωτευτώ παράφορα τους METALLICA. Όχι ότι είχε περάσει ποτέ κρίση η σχέση μας αλλά METALLICA αφού! Ομολογώ ότι η μελαγχολία του “The day that never comes” πήρε άλλο βάθος με τον πλούσιο ήχο της ορχήστρας και όποιος έχει αυτιά ακούει τον James σε πολύ καλή φόρμα, με ένταση, τεχνική και πάθος. To “Confusion” ήταν μια επιλογή που θα μπορούσε να έχει αφήσει τη θέση της σε κάποιο άλλο τραγούδι αλλά και εδώ η Συμφωνική προσθέτει μια ατμόσφαιρα που δύσκολα προσπερνάς. Το απόλυτο hit της νέας εποχής των METALLICA, “Moth into flame” δεν χρειαζόταν και πολλά για να ακουστεί άψογο αλλά αυτό που είναι μαγικό είναι το πως το κοινό παίρνει φωτιά στο άκουσμά τους. Μας έχουν λείψει οι συναυλίες γμτ… Ο καλλιτεχνικός ακροβατισμός με τα ορχηστρικά μέρη στην αρχή του δεύτερου μέρους ενώ σίγουρα έχει καλλιτεχνικό βάρος μου φάνηκε μάλλον κουραστικό οπότε όταν τελικά ξεκινάει το “Unforgiven III” και ακούμε το James αγαλλιάζει η ψυχούλα μας. Για ακόμη μια φορά το “Master Of Puppets” ακούγεται τεράστιο και πολύ πιο συγκινητικό με την συμφωνική και το “Wherever I May Roam” σαν επικό soundtrack ταινίας.
Αν με ρωτήσεις θα σου πω ότι δεν μου έφτασε, θα ήθελα να έχει κι άλλα τραγούδια μέσα ακόμη και διασκευές και επίσης θα προτιμούσα να μην ηχογραφούσαν κανένα τραγούδι που είχε συμπεριληφθεί στο πρώτο S&M αλλά πάλι μπορεί αυτό να είναι η φωνή ενός οπαδού για την αγαπημένη του μπάντα.
Έλενα Μιχαηλίδου
