a
“Leap of faith”
Οι PASSENGERS IN PANIC τάραξαν τα νερά της ελληνικής σκηνής με το, ομότιτλο, ντεμπούτο τους album, που κυκλοφορεί από την Sleaszy Rider Records από τα τέλη της προηγούμενης χρονιάς. Συζητήσαμε για πάνω από μια ώρα με την τραγουδίστρια τους, Kally, και επικοινωνήσαμε και με τα υπόλοιπα μέλη της μπάντας για να φωτίσουμε όλες τις αθέατες πλευρές του ντεμπούτου album τους. Κατάφεραν μέσα σε ελάχιστο διάστημα να διαμορφώσουν την εικόνα του συγκροτήματος, έχοντας και αρκετούς συνεργάτες, οι οποίοι συνεισέφεραν στο τελικό εκπληκτικό αποτέλεσμα.
Kally: Ξεκινήσαμε εγώ και ο Λευτέρης με πρωτοβουλία δική του τον Δεκέμβριο του 2019. Ήμουν πιο διστακτική, γιατί δεν ήμουν επαγγελματίας μουσικός και δεν ζούσα από τη μουσική. Με προτροπή και πρωτοβουλία του Λευτέρη ιδρύσαμε την μπάντα. Στη συνέχεια ήρθε ο Άκης Γαβαλάς στα τύμπανα και η Λέλα Αργύρη στις κιθάρες.
Το αποτέλεσμα δηλαδή είναι διεργασίας μόλις λίγων μηνών;
Kally: Ναι. Το δούλευε ο Λευτέρης και εν μέσω πανδημίας με τον παραγωγό μας και εγώ ό,τι δούλευα το έστελνα ηχογραφημένο και μάλιστα από κινητό. Τα έστελνα για να έχει τις φωνητικές γραμμές ο drummer και να γράψει πάνω σε αυτές και πάντα πάνω στο υλικό που δούλευε ο Λευτέρης με τον παραγωγό.
Οπότε ο Λευτέρης έγραψε τη μουσική και εσύ «πάτησες» πάνω τις φωνητικές γραμμές και τους στίχους σου. Άρα μπορούμε να πούμε ότι είναι μια δουλειά που ο καθένας έδωσε στον τομέα του.
Kally: Ακριβώς! Ο Άκης έγραψε μετά το δικό του κομμάτι και δεν ήρθε μαζί να συνθέσουμε και μετά η Λέλα πάτησε από πάνω τις κιθάρες. Κι όλα αυτά λόγω συνθήκης. Δεν μπορούσαμε να βρεθούμε. Ήταν και η απόσταση, δεν ήταν μόνο το πρόβλημα της πανδημίας. Αρχικά δεν ξεκίνησε έτσι. Μας βρήκε ο κορονοϊός. Αν δεν ήταν ο κορονοϊός θα μπορούσα να κατεβαίνω από τη Χαλκίδα πιο συχνά και θα δουλεύαμε όλοι μαζί. Κάποιες ιδέες τα σαββατοκύριακα σίγουρα θα τις δουλεύαμε μαζί με τον Λευτέρη.
Πιστεύεις ότι θα ήταν διαφορετικό το αποτέλεσμα αν δουλεύατε όλοι μαζί τα κομμάτια του ντεμπούτου σας;
Kally: Όχι… όχι πολύ… δεν θα έπαιρνε μεγάλη απόκλιση από αυτό που είναι τώρα. Κι αυτό γιατί είχε πολύ ελευθερία ο καθένας με αυτόν τον τρόπο να δουλέψει το κομμάτι του. Και σαν χαρακτήρες είμαστε πολύ συμπληρωματικοί, πολύ συμβατοί. Έχουμε το ίδιο βλέμμα στη μουσική. Δε θα ήταν το αποτέλεσμα πολύ διαφορετικό.
Ποιος ήταν ο στόχος σας με τους PASSENGERS IN PANIC;
Λευτέρης: Αυτό που ήθελα να καταφέρω σε αυτό το δίσκο ήταν να σου έρθει η μυρωδιά από θυμάρι να σου μυρίσει η αύρα της θαλάσσιας αλμύρας. Διάβαζα πολλά για το χωριό που είναι η καταγωγή μου στην Κρήτη το Ασφένδου. Έμπαινα στο Google earth και έκανα βόλτες με τις ώρες σε αυτό το μικρό χωριουδάκι που είναι το όνειρο μου να επισκεφτώ. Αυτά τα μικρά και ασήμαντα με επηρέασαν για την μουσική που ακούτε στους PASSENGERS IN PANIC. Ο στόχος μου είναι να τα καταφέρουμε στη χώρα που γεννηθήκαμε, αν μας αγαπήσει ο κόσμος της χώρας μας – που είναι και πιο απαιτητικό – θα έχουμε βάλει γερά θεμέλια για να προχωρήσουμε και για το εξωτερικό. Συνήθως οι περισσότερες μπάντες προσπαθούν να κάνουν πρώτα κάποιο όνομα εκτός Ελλάδας. Εμείς είπαμε να το πάμε λίγο ανάποδα.
Πως προέκυψε η σύνθεση της μπάντας;
Λευτέρης: Όταν ήρθα σε επαφή με τον Άκη – ήμασταν μαζί στο ίδιο γυμνάσιο – είχαμε 7 τραγούδια οδηγούς. Θυμάμαι ήταν χειμωνιάτικη βροχερή μέρα, όταν τα άκουσε και είπε επί λέξει: «Αυτό είναι κάτι διαφορετικό, κάτι καινούργιο, όταν μου τα περιέγραψες στο τηλέφωνο πήγε το μυαλό μου στους VIC, αλλά αυτό δεν έχει καμία σχέση! Είναι κάτι που δεν έχει ταμπέλα και αυτό είναι καλό»! Ο Άκης έκανε κάποιες αλλαγές στα μέτρα και στους ρυθμούς προς το καλύτερο. Έπαιξε μεγάλο ρόλο η εμπειρία του. Η Kally είναι το άλλο μου μισό. Μπήκε κατευθείαν στα βαθειά, έχοντας αναλάβει πάρα πολλά πράγματα που αφορούν την μπάντα και τα πηγαίνει υπέροχα. Η Λέλα, η μικρή της παρέας, είναι η ήρεμη δύναμη. Χαμηλών τόνων, πολύ καλή παίχτρια με το δικό της προσωπικό στυλ παιξίματος και με άποψη σοβαρή στα θέματα της μπάντας.
Για την δομή των κομματιών, που θα μπει το κάθε όργανο, ποιος το αποφάσισε;
Kally: Αυτό το αποφάσισε ο Λευτέρης με τον Γιάννη Μανόπουλο, τον παραγωγό μας. Μετά μπήκε διορθωτικά και ο Άκης, ο οποίο διόρθωσε ρυθμικά πράγματα, αλλά επικουρικά. Η τελική απόφαση ήταν συλλογική δουλειά. Από τα υπόλοιπα μέλη ήταν η επέμβαση στις λεπτομέρειες, δεν ήταν στη βάση του. Ο Λευτέρης με το Γιάννη αποφασίζανε τι ταιριάζει και τι όχι. Εγώ, ας πούμε, έγραψα έξτρα στίχους και φωνητικές γραμμές όπου χρειαζόταν. Γενικότερα εγώ αποφάσισα ποιες θα είναι οι φωνητικές γραμμές. Θα ήθελα πολύ με αυτούς τους συνεργάτες να το δοκιμάσω συλλογικά, οι οποίοι έχουν αυτή τη νοοτροπία της ομαδικότητας. Είναι όλοι τους τρομερά ομαδικοί τύποι. Είναι πολύ βασικό αυτό. Δηλαδή δεν υπάρχει κάποια κορώνα μέσα στην μπάντα. Η πιο εξωστρεφής και αυτή που έχει τη μεγαλύτερη ένταση είμαι εγώ. Είμαι το πιο θεατρικό στοιχείο δηλαδή. Οι υπόλοιποι είναι προσγειωμένοι τύποι και τρομερά συνεργάσιμοι.
Πως μπήκαν τα επιπλέον όργανα στην ενορχήστρωση;
Kally: Τα επιπλέον όργανα μπήκαν με συζήτηση και προτροπή από την πλευρά μου. Εκεί διαφωνούσαμε παραγωγικά με τον Λευτέρη στο τι και πως πρέπει να μπει κάθε όργανο. Το παραδοσιακό κομμάτι μου ήταν πιο οικείο. Δούλευα και έπαιζα με σχήματα που είχαν παραδοσιακά όργανα και ήξερα το ηχόχρωμά τους. Οπότε κινητοποιήθηκα και εγώ πολύ. Δηλαδή στο να βρούμε συναδέλφους που να μπουν στο στούντιο και να γράψουν, κάτι που εν μέσω πανδημίας που ήταν πολύ δύσκολο. Μιλούσα με Χανιά και Αθήνα μέχρι να βρούμε. Τον Χρήστο Χαρχαλάκη τον βρήκαμε αμέσως γιατί είναι συνεργάτης στον Κρήτη FM, του παραγωγού μας, Γιάννη Μανόπουλου. Οπότε μπήκε ο Χρήστος με τρομερή διάθεση να παίξει και να πειραματιστεί και παίζει σαν διαολεμένος. Είναι πάρα πολύ καλός στο βιολί και στο λαούτο! Την Γκάιντα και το καβάλ τα παίζει ο Κώστας Φόρτσας. Στο “Gang of stares” όπου ακούς ένα απαλό πνευστό με ανατολίτικο ήχο είναι το καβάλ. Το νταούλι παίζει ο Αντώνης Γερογιάννης, που είναι φίλος του Άκη Γαβαλά. Τα κρουστά τα έγραψαν μαζί στα Big Foot studios. Όλα τα υπόλοιπα έγιναν στα Mss studios του Μανόπουλου. Ήταν πολύ ωραία εμπειρία, την οποία έχασα όταν γινόντουσαν οι ηχογραφήσεις, που έγιναν τον Μάιο όταν και χαλάρωσαν τα πράγματα και μπορούσαμε να μπούμε στο studio. Ξεχύθηκε ο Λευτέρης στο studio για να γράψει. Δηλαδή με το που μας άνοιξαν μετά την πρώτη καραντίνα ήταν έτοιμος ο Λευτέρης και ο Άκης για να γράψουν.
Πως σας ήρθε η ιδέα να βάλετε τα παραδοσιακά όργανα; Ήταν εξ αρχής στο μυαλό σας αυτό και πόσο συνδέεται με την τάση των τελευταίων ετών ειδικά μετά την επιτυχία των VIC;
Kally: Ήταν αρχικό στις συνθέσεις του Λευτέρη και στα ρυθμικά κομμάτια. Το ποια όργανα θα έμπαιναν, προέκυψε και από την διαθεσιμότητα των μουσικών. Αποταθήκαμε σε μουσικούς που περισσότερο είχαν τη διάθεση να πειραματιστούν και αυτό ήταν το πρωταρχικό στοιχείο. Δηλαδή δεν θα μπορούσα να φανταστώ να τραγουδώ το “Tsampasin” με σαμίτικο βιολί. Όταν το πρωτάκουσα έμεινα έκπληκτη, δεν μου άρεσε το αποτέλεσμα. Βγαίνοντας από το δικό μου πλαίσιο, όμως, είναι πολύ προχωρημένο αυτό. Ο Χρήστος είναι φοβερός μουσικός και δεν περίμενα ποτέ ότι θα συνεργαζόμουν μαζί του. Τον ήξερα από φήμη. Το καβάλ ήταν πρόταση του γκαϊντατζή μας. Εμείς θέλαμε γκάιντα. Ο Κώστας έφερε και την γκάιντα και το καβάλ και έπαιξε εκείνη την ώρα. Εμείς το καβάλ δεν το είχαμε σκεφτεί. Το νταούλι το είχαμε σκεφτεί από την αρχή στο “Tsampasin”. Το να μπουν τα όργανα και με αυτόν τον τρόπο ήταν εξαρχής δικό μας ζητούμενο. Για μένα όχι δε συνδέεται με τους VIC, μιας και έχω χάσει κατά κάποιον τρόπο την επαφή μου με το metal – όχι ότι δεν το παρακολουθούσα, αλλά συμμετείχα από απόσταση. Ήταν δική μου μουσική αφετηρία. Στην μπάντα μου τραγουδούσαμε παραδοσιακά τραγούδια της Μεσογείου, της Κάτω Ιταλίας, των Βαλκανίων, Είμαι εξοικειωμένη με αυτό τον ήχο και ήταν πολύ φυσικό να μπει αυτός ο ήχος στην ενορχήστρωση. Για μένα ήταν δύσκολο να το αποδώσω με το metal τρόπο. Σαν τραγουδίστρια έχω άλλο ύφος, τελείως διαφορετικό. Στο “Tsampasin” καταλαβαίνει κανείς ότι αυτή η κοπέλα τραγουδάει παραδοσιακά και μου βγήκε πάρα πολύ εύκολα. Τα υπόλοιπα κομμάτια έπρεπε να τα δουλέψω πάρα πολύ, γιατί τα έγραψα μόνη μου. Για μένα ήταν περισσότερο δική μου ανάγκη, που προέκυψε από τα στοιχεία κάθε κομματιού. Αλλά και από την πολύ καλή διάθεση του Λευτέρη – γιατί έτσι είναι σαν άνθρωπος, πολύ ανοιχτός – ο οποίος αφήνει διάπλατα παράθυρα. Μπορείς να μπεις και να φύγεις και να σου πει «ναι, αυτό ταιριάζει, να το εντάξουμε». Ξέραμε βέβαια ότι έχει δοκιμαστεί το κοινό σε αυτό τον ήχο και τον είχε αποδεχτεί , οπότε δεν είναι και τόσο πειραματικό. Γενικότερα υπάρχει και μια κίνηση – την οποία δε βιώναμε στη δική μου γενιά – που περισσότερα παιδιά σήμερα ακούνε παραδοσιακή μουσική. Είναι πολύ πιο έτοιμο κοινό γι’ αυτό που έκαναν οι VIC. Και όχι μόνο ακούν, αλλά και παίζουν παραδοσιακή μουσική. Στο μεγάλο σχήμα ήμασταν όλοι γύρω στα 40, αλλά στα μικρότερα σχήματα ήταν όλοι παιδιά. Δε θυμάμαι να είμαι φοιτήτρια και να τρέχω να μάθω λύρα. Κι όμως, στην Κρήτη το είχαν. Η ακόμα και ούτι και γενικά όργανα πολύ διαφορετικά.
Ποιες είναι οι μουσικές σας καταβολές;
Kally: Παίζω ακορντεόν, αλλά δεν έχω πάρει ακόμα το πτυχίο αρμονίας. Μαθήματα φωνητικής έκανα για 2 χρόνια σε ωδείο στα Χανιά και από εκεί και πέρα έκανα σεμινάρια. Για το album προετοιμάστηκα με την Έφη , που είναι τραγουδίστρια και μουσικός. Με αυτή βρήκα το κέντρο μου όσον αφορά τις τοποθετήσεις και το πώς μπορώ να ερμηνεύσω διαφορετικά κάθε κομμάτι. Με βοήθησε στο να απενοχοποιήσω αυτό το γεγονός. Είναι οι διαφορετικές μάσκες, ο διαφορετικός χαρακτήρας που μπαίνει σε κάθε τραγούδι. Αυτό το κάναμε με τη Ελευθερία Ματσεντίδου και ακούγεται διαφορετικά, κάτι που με βολεύει. Δυσκολεύομαι πολύ να ερμηνεύσω με τον ίδιο τρόπο ένα τραγούδι, πόσο μάλλον διαφορετικές ιστορίες σε κάθε τραγούδι.
Ο drummer σας ήταν στο σχήμα που συνόδευσε τον Bruce Dickinson στην πρώτη του εμφάνιση στη χώρα μας ως solo καλλιτέχνης. Τι θυμάται από εκείνη τη βραδιά;
Άκης: Θα ερχόταν στη χώρα μας να παρουσιάσει μια ακουστική έκδοση του τον καινούργιου του προσωπικό δίσκου, “Balls to Picasso”. Eκείνη την περίοδο με την μπάντα μας, τους SOUND OF SILENCE παίζαμε συνέχεια, και η απάντηση ήταν φυσικά ΝΑΙ! Μας πρότειναν να ετοιμάσουμε και ένα κομμάτι από τον δίσκο του, αλλά και το “Fear of the dark” των IRON MAIDEN και αν θέλει να ανεβεί να το πει μαζί σας! Ξεκινάμε πρόβες για το “Laughing in the hiding bush”, που είναι κομματάρα! Φτάνουμε στο Can Can, που έγινε το live και την ημέρα εκείνη έριχνε πολύ βροχή και έπρεπε να στήσουμε το stage! H Πέτρου Ράλλη είχε γίνει θάλασσα και το parking λίμνη! Λέμε δεν θα γίνει, τζάμπα η χαρά! Τελικά γίνεται ο κακός χαμός πάρα την βροχή με πολύ κόσμο και τίγκα το club! O τραγουδιστής μας έχει πάει πάνω με τον Dickinson για φωτογραφίες και αυτόγραφα και λέει στον Dickinson αν θέλει να παίξει μαζί με τη μπάντα μας ένα κομμάτι των MAIDEN. Η απάντηση του ήταν: «Sorry, αλλά δεν μπορώ να το πω, το δικό μου όμως θα δούμε, ίσως! Θα ακούσω πως παίζουν γιατί δεν τα ξέρω τα παιδιά κι αν είναι μια χαρά, γιατί όχι»; Έχει ξεκινήσει το live και παίζουμε τα δικά μας progressive. Σε κάποια φάση βλέπω 3 τύπους στην κουίντα αριστερά μου να με κοιτάνε και να μου κάνουν νοήματα τύπου μπράβο σούπερ κ τέτοια. Τελειώνει το κομμάτι μας και μας κάνουν νόημα ότι θέλει τελικά να τραγουδήσει μαζί μας. Τρέλα εμείς πάνω στη σκηνή και ξεκινάει το κομμάτι, βγαίνει ο Bruce στην σκηνή με καμπαρντίνα αρχίζει να αλωνίζει όλο το stage! Ανοίγει τα λαρύγγι του και παθαίνουμε πλάκα! Κοιταζόμασταν σαν βλαμμένα! Απίστευτο! Είμαστε στο ίδιο stage με τον Bruce Dickinson! Αρχίζει τα κλασσικά του, μου κλωτσάει τα πιατίνια και εγώ του φώναζα «σπάστα όλα»! Τελειώνει το τραγούδι και συνεχίζουμε να παίζουμε τα υπόλοιπα μόνοι μας. Τελειώνει το live και έρχεται κάποιος και μου λέει
- Ανέβα τώρα στο καμαρίνι γιατί σε θέλει ο Dickinson»!
- Εμένα;
- Ναι εσένα
- Άσε ρε φίλε τώρα τι με θέλει εμένα.
- Δεν ξέρω τι σε θέλει, αλλά ξέρω ότι στήνει μπάντα με πιτσιρικάδες.
Με πιάνει πανικός, άγχος, καρδιά τα πάντα όλα! 18 χρονών παιδάκι κι ο τύπος που έχω χρόνια σε αφίσες στο δωμάτιο μου θέλει να μου μιλήσει γιατί πράγμα; Για πότε μάζεψα τα τύμπανα και εξαφανίστηκα! Δίστασα λόγω ηλικίας. Την άλλη μέρα κλασικά με έβριζαν όλοι! Ευτυχώς πήγα φαντάρος το 1996 και θέλοντας και μη, ξέχασα το περιστατικό! Είχα να ασχοληθώ με τις στρατιωτικές μου υποχρεώσεις.
Ποιοι άλλοι βοήθησαν στη δημιουργία του δίσκου πέρα από τους συντελεστές τους;
Λευτέρης: Με το Θάνο και το Χρήστο από τους INACTIVE MESSIAH έχουμε καλές σχέσεις. Ο Χρήστος με βοήθησε γιατί του έστελνα κάποια πράγματα σε στάδιο προπαραγωγής και μου έλεγε τις ιδέες του. Με τον Χρήστο έχουμε και ίδια ακούσματα στην παραδοσιακή μουσική, οπότε για αυτό τον εμπιστεύτηκα, ειδικά στο κομμάτι “The undertaking” η συμβολή του ήταν σωτήρια
Με τον Δημήτρη Φραγκιόγλου που κάνει τις απαγγελίες πως ήρθατε σε επαφή;
Kally: Είναι φίλος του Λευτέρη. Ο Δημήτρης αγαπάει πολύ και τη rock και τη metal σκηνή και το ζει και από τις συναυλίες. Το ήθελα να συνεργαστούμε με κάποιον τρόπο. Ήθελα να συνεργαστούμε και με άλλες τέχνες χωρίς να έχω κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό μου όπως, Μόλις του το πρότεινε ο Λευτέρης και έτσι ήρθε ο Δημήτρης στο όχημα των PASSENGERS IN PANIC. Οι απαγγελίες που κάνει είναι κείμενα δικά μου, όπως και η επιμέλεια των κειμένων.
Λευτέρης: Πέρα από την φιλία μας με τον Δημήτρη, ό,τι έκανε το έκανε αφιλοκερδώς γιατί του άρεσε όλο το project, είναι ένας ανοιχτόμυαλος άνθρωπος και με έχει βοηθήσει πολύ με τις συμβουλές του.
Αυτά τα μέρη που ήταν σαν απαγγελία ήταν σχεδιασμένα για τον Φραγκιόγλου ή κάποιος θα τα έκανε;
Kally: Κατ’ αρχάς έπρεπε να δώσουμε ένα βήμα στο Δημήτρη. Οπότε τα πήρα εγώ αρχικά και στα ελληνικά και στα αγγλικά στο “Nakba”, που ήταν το πρώτο κομμάτι που μας απασχολούσε. Μετά μπήκε και στο “Leap of faith”, για το οποίο δεν ήμασταν σίγουροι. Μπήκε ο Δημήτρης με το δικό του ύφος και τα είπε και ήταν εξαιρετικός. Ακολούθησε μια, ήδη υπάρχουσα, φόρμα και την ενέκρινε, του ταίριαξε ρυθμολογικά και από εκεί και πέρα εκφραστικά έκανε το δικό του κομμάτι. Στο “Leap of faith” που παίζει το ρόλο του σοφού πατέρα, κάτι που θέλαμε μια ανδρική μορφή με σοφία, σύνεση και πόνο να απαγγείλει το κομμάτι στο τέλος. Ο Δημήτρης είναι φοβερός σκηνοθέτης και ηθοποιός και υπερέβη οποιασδήποτε προσδοκίας. Ήταν καλύτερος από ο,τιδήποτε θα μπορούσα να φανταστώ. Το “Nakba” είναι το πιο αγαπημένο μου κομμάτι του δίσκου.
Θαρρώ πως στο “Nakba” πιστεύω ότι είσαι σαν την Diamanda Galas και στο “The Undertaking” είσαι μια «μη δαιμονισμένη» Diamanda Galas.
Kally: Η Diamanda Galas είναι τρομερά ελεύθερη εκφραστικά, ενώ εγώ δεν είμαι. Είμαι ακόμα στα κουτάκια δηλαδή, ακόμα φοβάμαι. Ακόμα πειραματίζομαι, δοκιμάζω. Αυτή έχει αφήσει όλο το δυναμικό της ελεύθερο. Είναι τελείως διαφορετικό το ύφος που έπρεπε να αποδώσω. Εκφραστικά είναι όπως θα έβγαινε κάποιος με μια ντουντούκα στη διαδήλωση στο “The undertaking”. To θέμα του κομματιού είναι για το κλέψιμο της γης από δημόσιο σε ιδιωτικό ξαφνικά, χωρίς ο κόσμος να καταφέρει να το αποτρέψει και να πρέπει να πολεμήσει γι’αυτό. Είναι για τη θέση του για την πόλη του, για το χωράφι του, για το χωριό του, στο νερό του. Εμένα με θυμώνει πάρα πολύ αυτό! Εκεί ήμουν πιο θυμωμένη! Στο “Hold your breath” είχε μέσα και μια βαθιά θλίψη, σαν αυτό το κέντρο που έχουν βρει οι Παλαιστίνιοι και παλεύουν. Αλλά έχουν ένα τόσο σταθερό κέντρο στο οποίο δέχονται πυρά από παντού. Αυτό προσπάθησα να αποδώσω με το ύφος και δεν είναι αυτό το αυστηρό βρετανικό ακόμα και στην προφορά είναι τόσο πλαισιωμένη στο “Nakba”.
Η αποφώνηση του δίσκου πιστεύεις ότι είναι λυτρωτική; Πιστεύεις όπως λες ότι η ζωή στο τέλος θα νικήσει;
Kally: Η επιλογή της σειράς έγινε από τον Λευτέρη. Το συζήτησα λίγο μαζί του, αλλά μετά του έδωσα λευκή επιταγή να βάλει τα κομμάτια όπως θέλει. Χάρηκα με αυτή την επιλογή όταν μου το πρότεινε λέγοντας «τι πιστεύεις γι’ αυτή τη σειρά»; Νομίζω ότι το “Nakba” είναι πολύ δυνατό κομμάτι και έχει μουσικά όλη αυτή την προσπαθεί, όπως και όλες τις δυσκολίες που συναντήσαμε για να βγει. Οι πειραματισμοί ήταν πιο ελεύθεροι, το πώς μπήκαν μέσα τα όργανα, η ενορχήστρωση ήταν του Λευτέρη και του έδωσα πολλά συγχαρητήρια γι’ αυτό. Μου άρεσε επίσης η δύναμη που έχει στιχουργικά. Και η μετάφραση που έκανα και το πρωτότυπο, μιας και το έγραψα πρώτα τους στίχους στα αγγλικά και μετά το έκανα μετάφραση στα ελληνικά. Ο Δημήτρης διαβάζει τη μετάφραση των ελληνικών. Είμαι ψυχαναγκαστική και ήθελα να κάνω εγώ τη μετάφραση στους στίχους μου, γιατί κανείς δεν θα μπορούσε να αποδώσει καλύτερα αυτό που ήθελα να γράψω. Ξέρω ότι η μετάφραση της ποίησης είναι κάτι πολύ δύσκολο και φτάνεις στο σημείο να ξαναγράφεις το ποίημα ουσιαστικά. Το έγραψα για μένα αρχικά στα ελληνικά και μετά για τον Δημήτρη. Γράφτηκε τη μέρα που σκότωσαν τον George Floyd, γι’ αυτό και ο τίτλος του τραγουδιού είναι “Hold your breath”. Για μένα ήταν πολύ σαφής η σύνδεση σε αυτό που συμβαίνει στην Παλαιστίνη με αυτό που συμβαίνει στην Αμερική, δηλαδή της επιβολής της εξουσίας. Έγιναν μετά πολλές αναλύσεις ότι καταλαβαίνουμε αυτό που συμβαίνει στην Παλαιστίνη με αυτό που συμβαίνει στην αφροαμερικανική κοινότητα.
Το “No ghosts” έχει πάρα πολλά κοψίματα στη φωνή πάνω στο ρυθμό. Πώς το πετύχατε;
Kally: Πήρα την εισαγωγή, η οποία είναι όπως την ακούς χωρίς τα φωνητικά. Μου είπανε πρέπει να φτιάξεις μια φωνητική γραμμή και κάτι έπρεπε να κάνω. Και δεν ήθελαν να αλλάξει καθόλου, αναγκάζοντας με να γράφω στίχους και φωνητικές γραμμές για να μην τους ενοχλήσω κιόλας. Έφτασα σαν τις μανάδες που λένε «θα σας αφήσω και θα φύγω»! Έτσι ήμουν κι εγώ! «Σκοτώνομαι εδώ πέρα κι εσείς»… βέβαια κι εκείνοι σκοτώνονταν! Τέλος πάντων το γράψαμε γιατί έτσι ήταν η μουσική και γιατί εμένα μου άρεσε. Σεβάστηκα το κομμάτι 100% και είπα θα γράψω πάνω του. Την ίδια τακτική έχω και στο μάθημα μου σαν δασκάλα. Αυτοσχεδιάζω σε κάθε μάθημα και έχω αυτόν τον τρόπο διδασκαλίας. Έχω τον μπούσουλα ένα βιβλίο – μια μελωδία αντίστοιχα – και πάνω σε αυτό κάνω το μάθημα μου – γράφω τους στίχους και τις φωνητικές γραμμές μου. Οπότε δεν ήταν δύσκολο για μένα!
Όλα τα κομμάτια σας είναι αυτόνομα. Έχουν διαφορετικό ύφος το καθένα και με αυτό σε αναγκάζει να προσαρμόζεσαι στο καθένα ξεχωριστά.
Kally: Όταν έγραφα τους στίχους στην αρχή δεν είχαμε όλα τα όργανα. Είχαμε έναν οδηγό κιθάρας, μπάσο και ένα drum machine. Δεν γράφτηκαν όλα τα όργανα και μετά τα φωνητικά δηλαδή. Αυτή η διαφορετικότητα στο ύφος που εντοπίζεις είναι ένα σύνολο πραγμάτων που εγώ δεν την είχα όταν ήταν σε αυτή τη μορφή. Είχα πολύ βασικά υλικά για να δουλέψω, οπότε δεν με επηρέασαν. Εκείνο που δεν μετακινιόμουν καθόλου ήταν το θέμα πάνω στο οποίο ήθελα να γράψω και ήταν αδιαπραγμάτευτο.
Ποιο είναι το θέμα του “No ghost”;
Kally: Το “No ghost” είναι για τις συζητήσεις ανθρώπων που έχουν πολεμήσει και έχουν συγκρουστεί. Πολλά παράπονα που μπορούν να εκδηλωθούν με έναν τρόπο «έχω πολεμήσει πολύ, έχω συγκρουστεί πολύ». Είναι το «δεν θέλω κάποιος να χαλάσει τη γιορτή μας». Όλοι έχουμε περάσει δύσκολα και το να έχουμε ο ένας τον άλλο είναι ένα γλέντι και είναι ένα από τα αισιόδοξα κομμάτια μας. Και είναι σημαντικό για ανθρώπους που έχουν έρθει σε σύγκρουση, οι οποίοι είναι φυσιολογικό να νιώθει κανείς ηττημένος ή εξαντλημένος. Έχεις χάσει πράγματα και έρχεται να θεραπεύσει την απώλεια.
Στο “Life at it‘s best” ακούγεσαι πολύ πιο χαλαρή και φαίνεται το χρώμα της φωνής σου. Πως βλέπεις τα φωνητικά σου σε αυτό το τραγούδι και ποια είναι η θεματική του;
Kally: Το θέμα του είναι οι τοξικές σχέσεις και το burn out που έχει κοινωνικό φύλο. Διάβαζα βιβλίο για το burn out και με επηρέασε τόσο πολύ που έγραψα γι’ αυτό. Αναφέρεται σε γυναίκες που μπλέκουν και εμπλέκονται επειδή έχουν επωμιστεί ένα ισχυρό κομμάτι από την κοινωνία. Είναι για τις σχέσεις που τους τραβάνε ενέργεια, γιατί πρέπει συνεχώς να δουλεύουν, συνεχώς να ανέχονται. Ήθελα να έρχεται κόντρα και ο τίτλος. Είναι ένα τραγούδι της ταλαιπωρίας. Είναι ένας άνθρωπος τρομερά ταλαιπωρημένος, αλλά το κρύβει πίσω από μια γοητεία. Οπότε η μάσκα που χρησιμοποιώ είναι νεραϊδένια, αλλά δεν είναι μόνο αυτή η φωνή μου. Έρχεται και σε αντίθεση και με τον τίτλο του τραγουδιού, ο οποίος είναι αρκετά ειρωνικός. Όσοι έχουν διαβάσει τους στίχους καταλαβαίνουν ότι δεν περνάνε και πολύ καλά αυτοί οι δύο εκεί μέσα. Οι στίχοι έχουν τρομερό πόνο, αλλά δε φαίνεται! Είναι «χαρούμενος»! Είναι σαν μια νεράιδα που σου δίνει ένα δηλητηριώδες σοκολατάκι και να σου λέει «έλα φάτο»!
Το “Gang of stares” είναι για μένα το πιο ευθύβολο κομμάτι του δίσκου, έχοντας μια ενιαία δομή. Θαρρώ πως εδώ τα φωνητικά σου είναι τα πιο πηγαία, ακολουθώντας τη ρυθμολογία του κομματιού.
Kally: Ηταν και το κομμάτι που μου βγήκε πάρα πολύ εύκολα. Είναι ένα τραγούδι που αφορά στους αγώνες των παιδιών. Η «μαθητιώσα νεολαία» που λέγανε οι παλιοί, τα νέα παιδιά που έβγαιναν μπροστά και ήταν τότε που έκαναν τις καταλήψεις. Σε κάποια φάση ήθελα να δώσω τον τίτλο “Gang of glares”, ότι δηλαδή σε κοιτάζει κάποιος αγριεμένα. Αλλά τελικά καλύτερα ήταν το “Gang of stares”, γιατί τα παιδιά έχουν το στοιχείο του να σε κοιτάζει στα μάτια και να το κάνει και επίμονα κιόλας! Θέλει, ζητάει από εσένα κάτι με αυτόν τον τρόπο! Αυτό βγήκε πάρα πολύ εύκολα και πάρα πολύ γρήγορα και μου το ενέπνευσε πάρα πολύ και ο σύντροφός μου. Με βοήθησε και με στήριξε πάρα πολύ ο Αντώνης, όντας ηχολήπτης και οπερατέρ. Δηλαδή αυτός με βοηθούσε στην ηχογράφηση όταν ήμασταν στο lockdown με την τεχνολογία. Αυτός ήταν τα αυτιά μου και το feedback όταν τραγουδούσα. Όλα τα τραγούδια τα είπα κοιτώντας τον Αντώνη, αλλά αυτό ακόμα περισσότερο και βγήκε τόσο χαρούμενο!
Η διασκευή του “Tsampasin” έχει κερδίσει τις εντυπώσεις και θα ήθελα να μας πεις αρκετά γι’ αυτό.
Kally: Είναι παραδοσιακό ποντιακό κομμάτι και μιλάει για μια μεγάλη φωτιά που συνέβη στο Ορντού. Το Tsampasin ήταν ένα θέρετρο που ήταν κοντά και μιλάει για μια καταστροφή που έγινε εκεί. Το επιλέξαμε γιατί το τραγουδούσα σε άλλο ύφος και πολύ πιο αργό ρυθμό, στον δικό του κανονικό ρυθμό δηλαδή. Το τραγουδούσα με την μπάντα μου και το τραγουδούσα και σε καταστάσεις με πολιτικό περιεχόμενο. Περιγράφει τη ζωή ανθρώπων που ζούσαν σε εκείνη την περιοχή με τις καταστροφές τους, με τις χαρές τους που έδιναν μια συνέχεια στη ζωή τους. Το ότι φύγανε από εκεί δεν έγινε επειδή το θέλανε. Αυτή τη σύνδεση ήθελα να κάνω και γι’ αυτό το βάλαμε και στο album. Και γιατί το έλεγα με την μπάντα μου και γιατί είναι αποδεκτό από τον κόσμο, αν και ήταν πολύ μεγάλο το ρίσκο, γιατί ξέρεις όταν δουλεύεις ένα κομμάτι πολύ γνωστό πρέπει να είσαι πολύ τίμιος και να μην έχεις πολύ υψηλές προσδοκίες.
Στο “Leap of faith” κάνετε αναφορά στην έμφυλη βία. Πώς προέκυψε;
Kally: Το θέμα υπήρχε ήδη και ήθελα να κάνω αναφορά σε κάποιο τραγούδι. Ήμασταν ανάμεσα σε αυτό και στο “Nakba” αν θα το διαλέγαμε μουσικά. Τελικά καταλήξαμε σε αυτό και άρχισα να γράφω. Περιγράφω μια μορφή που είναι μια βασίλισσα, που σε κάνει λίγο να τη φοβάσαι. Αναφέρεται στην υπόθεση της δολοφονίας της Τοπαλούδη που μας συντάραξε όλους. Είναι ένα προσωπικό κομμάτι και έχει τη γυναικεία σφραγίδα από την αρχή του κομματιού. Αυτό που ακούγεται είναι η καρδούλα του παιδιού του Λευτέρη πριν γεννηθεί και το κλάμα είναι της Χρυσούλας. Δείχνει πως γεννιέται η ζωή και που μπορεί να καταλήξει γιατί κάποιοι θεωρούν ότι μπορούν να διαχειρίζονται το σώμα του. Αποφασίσαμε να κάνουμε και αυτό το κομμάτι που ήταν και το πιο μεγάλο προκειμένου να δώσουμε χώρο στο να ακουστούν όλα, ειδικά στα ονόματα των γυναικών που έχουν υποστεί βία και έχουνε σταθεί στα πόδια τους. Και με την ιστορία τους βοήθησαν να ακουστούν ανάλογες ιστορίες για τους γάμους ανάμεσα σε ανήλικες και ενήλικους. Έχει βγάλει και βιβλίο! 10 χρονών έβγαλε διαζύγιο, το φαντάζεσαι; Αυτό είναι αποτέλεσμα της πατριαρχίας! Έχω δικαίωμα και στο παιδί σου και στην κόρη σου και στο σπίτι σου να κάνω ό,τι θέλω! Είναι φοβερή αυτή η δομή της πατριαρχίας! Και ευτυχώς τα συζητάμε εν έτει 2020, γιατί αυτά γίνονταν και δεν τα συζητούσαμε!
Στο “Shipwreck” τραγουδάς πάνω στο ρυθμό και έχει ένα ενδιαφέρον θέμα που αξίζει να μας πεις γι’ αυτό.
Kally: Το θέμα είναι η λύση σε όλο αυτό και είναι να το διαλύσουμε και να το στήσουμε από την αρχή. Δηλαδή ή να ναυπηγήσουμε το πλοίο ή να το διαλύσουμε! Είναι οι στίχοι και λίγο παιχνίδι με τις λέξεις. Είναι πολύ χαλαρό κομμάτι και πάρα πολύ χαρούμενο! Φανταζόμουν μια ομάδα Βίκινγκς ενώ μπαίνει το ελληνικό παραδοσιακό στοιχείο. Εκεί με πήγε η μουσική και το έγραψα πάρα πολύ γρήγορα και εύκολα! Φωνητικά είναι εύκολο κομμάτι και πάντα βάζω δύσκολες λέξεις. Έγραψα τους στίχους σαν φιλόλογος, όχι σαν τραγουδίστρια με αποτέλεσμα οι λέξεις ερμηνευτικά να είναι δύσκολες! Είναι σε μερικά τραγούδια μη τραγουδιστικές. Οπότε σε μερικά τραγούδια έχω και μια λιγότερη πρόκληση!
Έχει και το MAIDEN-ικό στοιχείο!
Kally: Ναι βέβαια! Τους αγαπάμε και ποιος δεν τους αγαπάει; Η Λέλα το κάνει αυτό σε πολλά σημεία! Επειδή εγώ δούλευα πάνω σε οδηγούς κιθάρας, όταν ήρθε η Λέλα τα κομμάτια μεταμορφώθηκαν! Έβαλε γκάζι σε σημεία που εμείς δεν είχαμε και ήταν πιο απλωμένα! Και στο “Life at it’s best” το γρήγορο μέρος ήταν δική της ιδέα! Είναι πολύ καλή κιθαρίστας! Είναι τρομερά συγκροτημένο άτομο, επί πτυχίω σε ακουστική και ηλεκτρική κιθάρα! Φοβερή! Συμπεριφέρεται λες και είναι χρόνια σε μπάντες! Μην ξανακούσω ότι η νέα γενιά μουσικών είναι «χαμένη»!
Καταιγιστικός ρυθμός στο “To stain” με ένα κολλητικό ρεφραίν! Πώς κατάφερες να το γράψεις;
Kally: Α, δεν ξέρω… Πώς κατάφερα και τα έγραψα όλα; (γέλια εκατέρωθεν) Αυτό το τραγούδι το έγραψα θυμωμένη, γιατί ήταν τότε η απεργία πείνας του Δημάκη! Το συνδέσαμε και με αυτό αλλά και με έναν άνθρωπο που θαυμάζει πολύ ο Λευτέρης, τον Σάκη Τόλη των ROTTING CHRIST! Τον κλείσανε φυλακή μόνο και μόνο για το όνομα που έχει με την μπάντα του! Και εμένα σαν εκπαιδευτικό το να μην αφήνεις κάποιον να σπουδάσει και όχι μόνο να μην τον αφήνεις, αλλά και να τον τιμωρείς κιόλας! Το ρεφραίν επαναλαμβανόταν συνεχώς στον οδηγό που μου στείλανε, οπότε θεώρησα ότι αυτό πρέπει να είναι το ρεφραίν του τραγουδιού.
Πως ήρθατε σε επαφή με τη Sleazy Rider μέσω της οποίας κυκλοφορείτε τον δίσκο;
Kally: «Ήταν το πιο λογικό πράγμα που έκανα», μας είπε ο Τόλης Παλαντζάς για την απόφασή του να κυκλοφορήσει το υλικό μας, έχοντας ακούσει μόνο μια demo έκδοση του “Tsampasin”. Ήταν γνωστός του Λευτέρη και πραγματικά πρέπει να είδε πολύ μπροστά για να αρκέστηκε μόνο σε αυτό! Μας έκανε συμβόλαιο μέσα σε περίοδο πανδημίας, κάτι που έχει μια τρέλα! Όταν τον ρώτησα μου είπε «Το να σας υπογράψω ήταν το πιο λογικό πράγμα που μπορούσα να κάνω για μένα»! Όταν είσαι μέσα στο έργο δεν μπορείς να το δεις! Αυτός μπορούσε να το δει από μια απόσταση και επένδυσε σε αυτό και είμαστε πολύ χαρούμενοι γιατί η συνεργασία μας μαζί του πάει πάρα πολύ καλά. Έπαιξε ρόλο ότι ο Λευτέρης έχει ξανασυνεργαστεί μαζί του και υπάρχει το πάθος που έχει σε αυτό.
Ποια είναι τα σχέδια σας από εδώ και πέρα; Πως οραματίζεστε ένα ιδανικό live των PASSENGERS IN PANIC;
Kally: Ένα από τα σχέδια μας είναι να συνεργαστούμε με τον Δημήτρη Αστερίου, ο οποίος είναι εικαστικός. Ο Δημήτρης κάθισε με το πενάκι του και ζωγράφισε όλες αυτές τις σπουδαίες γυναίκες και θα το κάνουμε σε κάποια κοινή παρουσίαση ή θα μπει στα live.. Το ιδανικό live θα είναι με ασφάλεια τόσο για εμάς όσο και για το κοινό που θα έρθει με όσο το δυνατόν περισσότερους μουσικούς που συνετέλεσαν στη δημιουργία αυτού του δίσκου! Ακόμα και ο Δημήτρης Φραγκιόγλου θα συμμετέχει σε κάποια! Υπάρχουν επίσης τραγούδια που δεν τα παίξαμε, αλλά είναι ιδέες σε πολύ αρχικό στάδιο. Δεν τα βάλαμε γιατί δεν ταιριάζανε, οπότε έχουμε μια ήδη έτοιμη μαγιά και δουλεύουμε πάνω σε αυτό. Αυτό που προέχει είναι να επικοινωνήσουμε τον δίσκο και να το ακούσει ο κόσμος!
Λευτέρης: Σίγουρα λείπουν τα live,αλλά ας είμαστε σωστοί! Εμείς δεν βιοποριζόμαστε ακόμα από τη μουσική , οπότε ας πάρουν προτεραιότητα μπάντες και μαγαζιά που ζούνε από αυτό και είναι η δουλειά τους και μετά μόλις μπούμε πάλι σε μια σειρά ας ακολουθήσουμε και εμείς.
Λευτέρης Τσουρέας
