“Of wolves and power metal”
Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι οι POWERWOLF, είναι ένα ραγδαία ανερχόμενο συγκρότημα, που σε λίγα χρόνια μπορεί να φτάσει ακόμα και τη δημοτικότητα των SABATON και αυτό γίνεται εμφανές με κάθε δίσκο τους και περιοδεία που ακολουθεί, όπου χιλιάδες κόσμου απολαμβάνουν το φαντασμαγορικό θέαμα που χαρίζουν. Είτε αρέσουν είτε όχι, δεν μπορεί κανείς να μην παραδεχτεί ότι είναι ένα από τα πιο δημοφιλή σχήματα, ιδιαίτερα στις νεαρές ηλικίες, αλλά όχι μόνο. Ο Θοδωρής Κλώνης έγραψε για το “Wake up the wicked” και ο Σάκης Φράγκος, είχε την ευκαιρία να μιλήσει μ’ ένα εκ των ιδρυτικών μελών του γκρουπ, τον πληκτρά Falk Maria Schlegel και είχαν μία κουβέντα για το δίσκο αλλά και τη μουσική βιομηχανία γενικότερα, με ερωτήσεις που κάπου φαίνεται να ξάφνιασαν τον μουσικό.
(Δυστυχώς το ηχητικό δεν μπορεί να δημοσιευθεί βάσει συμφωνίας με την εταιρία)
Χαίρομαι που τα λέμε και πάλι, μετά τη συναυλία που είχαμε κάνει…
Κι εγώ χαίρομαι και περιμένω πότε θα ξαναέρθουμε στην Ελλάδα.
Πλέον, νομίζω ότι έχετε ξεφύγει στο θέμα του budget, οπότε μάλλον πάμε για ανοιχτό χώρο (γέλια). Ας πάμε, λοιπόν, στο νέο σας δίσκο. Πόσο σημαντικό είναι το τραγούδι “1589” για την ιστορία των POWERWOLF; (σ.σ. τη στιγμή που είχε γίνει η συνέντευξη, είχε μόλις βγει αυτό το τραγούδι ως το πρώτο video clip) Μου έχουν στείλει από την εταιρία σας link για την περίπτωση του Peter Stump, έχετε κάνει ένα εντυπωσιακό video κλπ. Είναι ένα ακόμη τραγούδι για λυκάνθρωπους από τους POWERWOLF ή είναι κάτι ξεχωριστό;
Είναι κάτι περισσότερο από μία απλή ιστορία με λυκάνθρωπους. Το μέρος που διαδραματίζονται τα γεγονότα που περιγράφονται είναι εδώ, στη Γερμανία, λίγο έξω από την Κολωνία, στο Bedburg και πριν λίγο καιρό ταξίδεψα σ’ αυτό το χωριό για να νιώσω την ιστορία από κοντά. Κάνοντας την έρευνά μας, είδαμε ότι αυτή η ιστορία ήταν πραγματικά καταπληκτική. Ο Peter Stump καταδικάστηκε σε θάνατο την 28η Οκτωβρίου 1589. Οι καιροί εκείνοι ήταν ταραχώδεις πολιτικά και κοινωνικά και ο Stump ήταν ένας outsider, αφού σε μία περιοχή γεμάτη καθολικούς εκείνος ήταν προτεστάντης. Εκείνα τα χρόνια, ήταν πολύ συνηθισμένο να πεθαίνουν οι βοσκοί και τα ζώα τους και ο κόσμος έψαχνε για ένα εξιλαστήριο θύμα. Κάναμε την έρευνά μας γι’ αυτό το άτομο και όντως, φαίνεται ότι τον είχε στείλει ο διάβολος, είχε σκοτώσει παιδιά, γυναίκες και ζώα. Ήταν τόσο ενδιαφέρουσα η ιστορία του και είχαμε τόσες πληροφορίες, που θέλαμε να γράψουμε ένα τραγούδι γι’ αυτό. Προφανώς και ήταν μία επιλογή για video clip, το οποίο γυρίσαμε στη Βόρεια Αγγλία, Νοέμβριο, έβρεχε, είχε ομίχλη και κρύο, οπότε ταίριαξε απόλυτα στο τραγούδι. Είχαμε, επίσης, πάρα πολλούς ηθοποιούς μαζί μας και όλο αυτό μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε καλύτερα τι συνέβαινε εκείνα τα χρόνια, όταν όλοι κραύγαζαν και ήθελαν να κατηγορήσουν κάποιον. Νομίζω ότι και το video αλλά και το τραγούδι, είναι από τα κορυφαία στην ιστορία των POWERWOLF. Η ανταπόκριση του κόσμου είναι φανταστική και παρότι έχει μερικά τυπικά στοιχεία των POWERWOLF, δεν είναι τελικά ένα τυπικό μας τραγούδι, συνολικά.
Είναι ιδέα μου ή το σόλο στο τέλος είναι επηρεασμένο από τον Wolf Hoffmann (των ACCEPT) και την κλασική μουσική; Μήπως έχει να κάνει με το όνομα wolf, γενικώς, επειδή ασχολείστε με τους λύκους;
Χαχαχαχα! Είσαι ο πρώτος που μου λέει κάτι τέτοιο, αλλά θα πρέπει να ρωτήσω τον Matthew Werewolf μήπως υπάρχει αυτή η πιθανότητα. Η αλήθεια όμως, είναι ότι μου αρέσουν και τα σόλο του Wolf Hoffmann και ο ίδιος ως κιθαρίστας. Μου φαίνεται πως όταν παίξουμε κάποια συναυλία μαζί, θα τον ρωτήσω εγώ ο ίδιος, γιατί μου έβαλες ιδέες!
Για δεύτερη συνεχόμενη φορά, δουλεύετε με τον Joost van der Broek. Με ποιον τρόπο είναι διαφορετικός από τον προηγούμενο παραγωγό σας, τον Jens Bogren;
Ο Joost ήταν υπεύθυνος για τις χορωδίες και τα ορχηστρικά μέρη, εκτός από την παραγωγή, παλαιότερα, τώρα έκανε και τη μίξη εκτός από αυτά. Αυτή είναι και η μεγάλη διαφορά. Μπορεί να ηχογραφούσαμε στον Jens Bogren, αλλά δουλεύαμε πολύ περισσότερο με τον Joost van der Broek, αφού ψάχναμε να βρούμε τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στα ορχηστρικά μέρη και τις κιθάρες, ώστε το τραγούδι να αναπνέει σε κάποια σημεία και να μην το παραφορτώνουμε. Αν ακούσεις το “Call of the wild”, για παράδειγμα, σε κάποια σημεία ήταν λίγο too much και κοιτάξαμε να το αποφύγουμε αυτό, τώρα. Είναι πάρα πολύ κομβικός ο ρόλος του στους POWERWOLF, τον αποκαλούμε μέλος της μπάντας και είναι τεράστια η ευχαρίστηση να δουλεύουμε μαζί του. Αυτή τη φορά δοκιμάσαμε και μία διαφορετική προσέγγιση, αφού του δίναμε τα τραγούδια όταν τα ξεκινούσαμε κι όχι όταν ήταν εντελώς τελειωμένα.
Μιλώντας για τα τραγούδια, πόσο σημαντική είναι η διάρκειά τους για εσάς; Επειδή βλέπω ότι στο “Wake up the wicked” έχετε τραγούδια που εκτείνονται από τα τρία μέχρι τα τέσσερα λεπτά. Δεν αισθάνεστε την ανάγκη να «μεγαλώσετε» λίγο τα τραγούδια, κάποιες στιγμές; Μήπως έχει να κάνει με τη φόρμουλα των streaming services, που επιτάσσει μικρά σε διάρκεια τραγούδια, με τα φωνητικά να ξεκινάνε νωρίς, γύρω στα 20’’ κτλ;
Καταλαβαίνω τι εννοείς κι έχω διαβάσει αυτά που λες, για να είμαι ειλικρινής. Ότι δηλαδή το Spotify θέλει τα τραγούδια να μπαίνουν αμέσως, δίχως intro, το ρεφρέν να μπαίνει νωρίς και διάφορα τέτοια, αλλά δεν ήταν αυτή η πρόθεσή μας, σε καμία περίπτωση. Σ’ αυτόν το δίσκο, θέλαμε να είμαστε πιο πολύ “to the point”, να μην έχουμε «περιττά» μέρη. Αυτή είναι και η διαφορά του με τους προηγούμενους δίσκους. Πάρε για παράδειγμα το “We don’t wanna be no saints”. Έχει ωραίο ρεφρέν, μία κολλητική μελωδία, ένα πολύ heavy μεσαίο σημείο και το αφήσαμε εκεί. Δεν χρειαζόμασταν κάτι άλλο για να το βελτιώσουμε. Το ίδιο έγινε και με το “Bless ‘em with the blade”. Μπορεί κάποια τραγούδια να φαίνονται μικρά σε διάρκεια, αλλά δεν νιώσαμε την ανάγκη να μεγαλώσουμε τη διάρκειά τους μόνο και μόνο για να κρατάνε περισσότερο. Δεν είχε να κάνει ούτε με το Spotify, ούτε με το ραδιόφωνο. Ένα καλό τραγούδι, παραμένει καλό ακόμα κι αν είναι μικρό σε διάρκεια. Προσωπικά μου αρέσουν και τα μικρά σε διάρκεια τραγούδια, γιατί αυτό σημαίνει ότι μπορώ να το ξανακούσω. Όταν ξεκίνησα να ακούω heavy metal, ήμουν μεγάλος οπαδός των DREAM THEATER και των δεκάλεπτων κομματιών που γράφουν. Μου αρέσουν πολύ ακόμα, αλλά πλέον προτιμώ ένα κολλητικό ρεφρέν, μια ωραία φράση, μια ωραία γέφυρα, ένα σόλο και αυτό είναι. Ξέρω ότι είναι δύσκολο να πείσει κανείς ότι δεν το κάνει αυτό για το Spotify, αλλά έτσι είναι στην περίπτωσή μας.
Πολλές φορές οι ίδιες οι εταιρίες πιέζουν τα συγκροτήματα να γράψουν με αυτόν τον τρόπο, απ’ όσο γνωρίζω.
Η Napalm Records μας ακούει αυτή τη στιγμή (σ.σ. εννοείται ότι το γνώριζα) και δεν μας έχουν πιέσει ποτέ να κάνουμε κάτι τέτοιο σε κανέναν από τους δίσκους μας και είμαι πάρα πολύ χαρούμενος γι’ αυτό. Να φανταστείς ότι στέλνουμε τα τραγούδια των δίσκων μας στη Napalm, όταν έχει τελειώσει και το mastering. Είναι πάρα μα πάρα πολύ σημαντικό για τους POWERWOLF να κάνουμε αυτό ακριβώς που θέλουμε και είμαι απίστευτα χαρούμενος που δημιουργήσαμε τον δικό μας ήχο, με τις εκκλησιαστικές χορωδίες, τη φωνή του Attila. Αυτό είναι καλλιτεχνική ελευθερία και είναι ό,τι πιο πολύτιμο για έναν μουσικό.
Εντάξει, για να λέμε την αλήθεια, είτε αρέσουν σε κάποιον οι POWERWOLF, είτε όχι, η ιστορία έχει δείξει ότι κάτι κάνετε σωστά, έτσι δεν είναι;
Σίγουρα. Ακούγοντας το ντεμπούτο μας, “Return in bloodred”, η μουσική είναι εντελώς διαφορετική απ’ ότι σήμερα. Ήταν όμως τα πρώτα και απαραίτητα βήματα για την εξέλιξή μας. Υπάρχουν και μερικά λάθη στις ενορχηστρώσεις (σ.σ. γελάει), αλλά όλα είναι μέσα στο πρόγραμμα. Μαθαίνεις όμως τον τρόπο που κάνεις την ενορχήστρωση και παλιά, έπαιρνες κάθε μέρος ξεχωριστά και τα ένωνες. Μερικές φορές όμως, αυτά τα μέρη δεν ταίριαζαν. Πλέον, δουλεύουμε πολύ σκληρά για να ενώσουμε τα διάφορα στοιχεία μέσα στο τραγούδι. Για παράδειγμα, είχα γράψει ένα πολύ ωραίο μέρος στο εκκλησιαστικό όργανο, αλλά δεν μπορούσαμε να το συνδυάσουμε με κάποιο άλλο από τα στοιχεία που είχαμε ήδη. Από τη στιγμή που δεν βρήκαμε και κάποιο καινούργιο στοιχείο, που να ταιριάζει, η ιδέα αυτή έφυγε.
Ε, καλά. Τη χρησιμοποιείς στον επόμενο δίσκο.
Χαχαχαχα! Δεν έχεις άδικο. Προσπαθούμε να μην πετάμε στον κάδο αξιόλογες ιδέες, αλλά τελικά ποτέ μα ποτέ δεν έχουμε χρησιμοποιήσει παλιά σημεία.
Εκεί που οι SABATON περιγράφουν ιστορικές μάχες, εσείς φαίνεται να ενδιαφέρεστε πιο πολύ για ιστορίες που έχουν να κάνουν με λυκάνθρωπους, με μάγισσες κτλ. Νιώσατε ποτέ ότι περιορίζεστε από το θέμα των στίχων σας ή απλά είναι αυτό που περιμένουν οι οπαδοί σας όλα αυτά τα χρόνια;
Για να είμαι ειλικρινής, δεν νιώθουμε καθόλου περιορισμένοι. Θεωρούμε τους εαυτούς μας ως «σπασίκλες», που τους αρέσει πολύ να ψάχνουν και να διαβάζουν θέματα τα οποία ταιριάζουν στον κόσμο των POWERWOLF. Έτσι μπορούμε να έχουμε τραγούδια όπως το “Joan of Arc”, το “1589” ή το “Sinners of the seven seas”. Επίσης, έχουμε το “Thunderpriest” που μιλά για την περίπτωση του παπά Andras Pandy, ο οποίος ήταν ένας serial killer στο Βέλγιο το 2002, που ονομαζόταν «Πάστορας του Διαβόλου» και θεωρούσε ότι η δίκη του ήταν σαν δίκη των μαγισσών. Μπορεί, λοιπόν, να μην έχουμε πάρα πολλές και πολύ μεγάλες διαφορές με τους SABATON που ανέφερες προηγουμένως, σε ότι αφορά στη μουσική, αλλά σίγουρα είμαστε πολύ διαφορετικοί όταν γράφουμε στίχους, αφού εκείνοι ασχολούνται αποκλειστικά με τους πολέμους.
Έχετε κυκλοφορήσει πολλά άλμπουμ ή bonus CD τα τελευταία χρόνια, όπως το “Missa cantorem”, το “Monumental mass – A cinematic metal event”, ζωντανά ηχογραφημένα άλμπουμ, επανηχογραφήσεις παλαιότερων τραγουδιών, διασκευές τραγουδιών σας από άλλους καλλιτέχνες και πολλά άλλα. Πάρα πολλές κυκλοφορίες. Αυτό μπορεί να έχει δύο αναγνώσεις. Δηλαδή, μπορεί κάποιοι να πουν ότι γουστάρουν που έχουν συνεχώς καινούργια μουσική από το αγαπημένο τους σχήμα, αλλά και κάποιοι μπορεί να νιώσουν έναν αποπροσανατολισμό, αφού νιώθουν ότι βομβαρδίζονται από πάρα πολλές κυκλοφορίες που προσφέρουν ορχηστρικές εκτελέσεις, διασκευές και πολλά άλλα… Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να μην γνωρίζουν ότι το “Wake up the wicked” είναι ένας καινούργιος δίσκος.
Καταλαβαίνω αυτό που θέλεις να πεις και ομολογώ ότι είναι μία δύσκολη ερώτηση. Πολλά από αυτά που ανέφερες, θεωρούνται ως bonus υλικό. Ο βασικός μας στόχος είναι τα full length άλμπουμ, όπως το “Call of the wild” ή το “Wake up the wicked” τώρα. Το “Monumental mass…”, για παράδειγμα, είναι μία κυκλοφορία που βγήκε λόγω της πανδημίας. Δύσκολη ερώτηση πραγματικά. Εμείς κυκλοφορούμε μουσική για τους οπαδούς μας. Μπορώ όμως να καταλάβω κάποιους που μπορεί να πουν ότι βγάζουμε συνεχώς μουσική για να κερδίσουμε περισσότερα λεφτά…
Να σε διακόψω, αλλά εγώ δεν το πηγαίνω καθόλου προς τα εκεί. Άλλωστε, καλλιτέχνες είστε, χρήματα θέλετε να βγάζετε αφού ζείτε από αυτό. Απολύτως φυσιολογικό. Εγώ αναφέρομαι στο γεγονός ότι μπορεί να μπερδευτεί ο κόσμος με τις πολλές κυκλοφορίες…
Πολύ ωραία. Ευχαριστώ πολύ, γιατί δεν θέλω να πιστεύει ο κόσμος ότι ξεπουλιόμαστε. Αυτή τη φορά, υπάρχει ο δίσκος, το “Wake up the wicked” και η deluxe έκδοσή του με ένα live από τη Νέα Υόρκη και τίποτε άλλο. Ούτε guest τραγουδιστές, όπως πολύ σωστά είχες αναφέρει, ούτε τίποτε άλλο. Όταν το κάναμε αυτό, θέλαμε να δείξουμε ότι υπάρχει μία μεγάλη heavy metal οικογένεια σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Ότι, πχ, ο Johan από τους AMON AMARTH, φίλος της μπάντας, διασκευάζει ένα τραγούδι των POWERWOLF. Το ίδιο και ο Ralf Scheepers των PRIMAL FEAR και τόσοι μα τόσοι άλλοι. Έπρεπε να δείχνει ότι οι POWERWOLF ανήκουν σ’ αυτήν την οικογένεια. Αυτή τη φορά όμως, θέλουμε να επικεντρωθούμε μόνο στο δίσκο μας, χωρίς να μπερδεύουμε τον κόσμο και θεωρώ ότι έχεις δίκιο με αυτό που είπες. Μόνο POWERWOLF. Ούτε διασκευές, ούτε κάτι άλλο. Χαχαχαχα.
Αν με ρωτάς, ακούγοντας τα τραγούδια σας με άλλον τραγουδιστή, ήταν σαν να άκουγα κάτι καινούργιο, κάτι που είναι μια χαρά για εμένα.
Βεβαίως. Λατρεύω να ακούω μία νέα προσέγγιση. Στο τέλος της ημέρας, όμως, οι fans των POWERWOLF, θέλουν να ακούνε τον Attila. Υπήρξαν τρομερές ερμηνείες, από τον Johan Hegg, τον Hansi Kursch και τόσους άλλους, που μας άρεσαν πάρα μα πάρα πολύ, αλλά το κεφάλαιο αυτό, έκλεισε πλέον.
Μιας και τελειώνει ο χρόνος μας, να σε ρωτήσω, θα δοκίμαζες τη χρήση AI στη μουσική των POWERWOLF;
Όχι, δεν θα το έλεγα. Ακόμα και στα video clip μας, προσπαθούμε να έχουμε φυσική εικόνα, χωρίς AI και χωρίς green screens. Θέλουμε να δείξουμε τη διαφορά ανάμεσα στην τεχνολογία και το πραγματικό γύρισμα. Για να γράψουμε μουσική, χρειαζόμαστε το πνεύμα των POWERWOLF και δεν είμαι βέβαιος ότι το AI μπορεί να έχει αυτό το πνεύμα.
Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σου.
Κι εγώ. Ελπίζω να τα ξαναπούμε σύντομα στην Ελλάδα.
Σάκης Φράγκος
Photos by VDPICTURES
