The story behind “Taken by force”
Μπορεί η στήλη μας, “The insider”, να ασχολείται σε βάθος με πολλούς, αγαπημένους δίσκους, δεν έχουμε ξεχάσει όμως και το Fly on the wall, όποτε μας δίνεται η ευκαιρία να έχουμε αποκλειστικές συνεντεύξεις με ανθρώπους που συμμετείχαν ενεργά στη δημιουργία ιστορικών δίσκων. Ένας από αυτούς τους δίσκους, είναι το “Taken by force” των SCORPIONS, που κυκλοφόρησε σαν σήμερα, 4 Δεκεμβρίου, του 1977. Όταν ακόμα οι μετακινήσεις επιτρέπονταν, βρεθήκαμε face to face με τον Uli Jon Roth, τότε κιθαρίστα των SCORPIONS, στην περιοχή της Ακρόπολης, για εξαιρετικό φαγητό και γλυκό στο πάντα φιλόξενο “God’s Restaurant” και συζητήσαμε για το άλμπουμ αυτό για περισσότερη από μία ώρα, κάνοντας την απομαγνητοφώνηση, εφιάλτη!!! Χαλάλι όμως, διότι αυτά που ειπώθηκαν έχουν ΠΟΛΥ ζουμί και αφορούν ακόμα και αυτούς που θεωρούν αστείο «την τελευταία περιοδεία των SCORPIONS», οι οποίοι ζουν ανάμεσά μας.
Μην παραλείψετε να ακούσετε το μαραθώνιο, 12ωρο αφιέρωμα που θα κάνουμε στο διαδικτυακό μας ραδιόφωνο για τους SCORPIONS, την Κυριακή 6 Δεκεμβρίου!
Ας ξεκινήσουμε την κουβέντα για το “Taken by force” με την αλλαγή που είχατε στη θέση του ντράμερ, όπου έπαιξε για πρώτη φορά στους SCORPIONS, ο Herman Rarebell, ευρύτερα γνωστός κι ως “Herman Ze German”. Για ποιον λόγο αλλάξατε τον Rudy Lenners;
Μάλλον ο Lenners άλλαξε μόνος του. Είχε κάποια ιατρικά θέματα και θα έλεγα ότι μάλλον οι περιοδείες ήταν πολύ στρεσογόνες γι’ αυτόν. Δεν υπήρξε κάποιο δράμα ή κάτι τέτοιο. Το να είσαι σ’ ένα rock συγκρότημα, δεν είναι για όλους. Μπορεί να είσαι καλός μουσικός, αλλά να μην αντέχεις, να μην μπορείς να είσαι σε rock συγκρότημα και στην ιστορία των SCORPIONS υπήρχαν πολλοί τέτοιοι άνθρωποι. Ξεκινώντας από τον μπασίστα Lothar Heimberg, που τον φωνάζαμε “Lolo”, ο οποίος έπαιξε στο “Lonesome crow”. Ήταν φανταστικός. Μακράν ο καλύτερος μπασίστας εκείνη την εποχή στη Γερμανία και είχε τη στόφα διεθνούς μουσικού. Η νοοτροπία του όμως, δεν ήταν να βρίσκεται σε μία μπάντα που περιοδεύει. Δεν ήθελε κάτι τέτοιο, οπότε σταμάτησε. Ο Achim Kirchning, ο πληκτράς που ήταν μαζί μου στους SCORPIONS από το 1973, ένιωσε ότι το πεπρωμένο του ήταν να γίνει καθηγητής, οπότε έγινε μαθηματικός σε σχολείο και διευθυντής στη συνέχεια. Αγαπάει ακόμα την μουσική, πάρα πολύ, έχει στο σπίτι του πιάνο και παίζει, αλλά επέλεξε διαφορετικό δρόμο για να βγάζει τα προς το ζην. Έτσι και ο Rudy Lenners. Αγαπάει την μουσική, απλά αποφάσισε να μην το κάνει επαγγελματικά. Αλλάξαμε ντράμερ, λοιπόν, επειδή ο Rudy βασικά, αποχώρησε από το συγκρότημα.
Πως τα πηγαίνατε με τον Herman;
Καταπληκτικά. Ποτέ δεν είχα οποιοδήποτε πρόβλημα μαζί του. Προερχόμαστε από διαφορετικές οπτικές γωνίες πάνω στην μουσική, βέβαια. Για παράδειγμα, ποτέ δεν μου άρεσαν οι στίχοι του. Οι στίχοι στο “He’s a woman, she’s a man”, δεν είναι τέτοιοι που με κάνουν να θέλω να παίξω κιθάρα σ’ αυτό. Ξέχωρα απ’ αυτό όμως, τα πηγαίναμε πολύ καλά κι έχει και μία εξαιρετική αίσθηση του χιούμορ, πρέπει να πω. Να τονίσω ότι νομίζω ότι έπαιξε πάρα πολύ ωραία τύμπανα στο “Sails of Charon”. Θεωρώ ότι είναι η καλύτερη στιγμή του.
Πάντα θυμάμαι να λες ότι δεν σου άρεσαν οι στίχοι των SCORPIONS και μιλούσες ιδιαίτερα για το “He’s a woman, she’s a man”…
Εντάξει, δεν ήταν μόνο αυτό το τραγούδι. Απ’ όταν έφυγα και μετά, η πλειοψηφία των τραγουδιών που έγραψαν οι SCORPIONS, στιχουργικά, δεν είχε και κανένα βαθύ νόημα. Στην αρχή είχαμε τραγούδια όπως το “In search of the peace of mind”, που δεν σου έδινε το νόημα κατά πρόσωπο, αλλά σε άφηνε να το βρεις, μ’ έναν πολύ καλλιτεχνικό τρόπο. Ο Klaus Meine, ήταν πολύ καλός σ’ αυτό. Άκου τους στίχους στο “Send me an angel”, για παράδειγμα. Σπουδαίοι στίχοι. Δεν ενδιαφέρομαι για στίχους που αναφέρονται στο “sex, drugs and rock n’ roll”. Άλλα γκρουπ είναι πολύ καλά σ’ αυτό. Εγώ όμως, δεν έχω τίποτα να κάνω με αυτό. Δεν είναι αυτή η ζωή μου. Όταν είμαι στην σκηνή και παίζω αυτά τα τραγούδια, γίνομαι ένα με την μουσική, αλλά αφήνω στην άκρη τους στίχους.
Είχες πει αυτά τα πράγματα στον Rudolf και τον Klaus;
Ναι, φυσικά. Καταλαβαίνουν απόλυτα. Νομίζω ότι ο Rudolf επικεντρώνεται πιο πολύ στην μουσική και δεν τον ενδιαφέρουν και πολύ οι στίχοι, απ’ όσο μπορώ να πω, ενώ ο Klaus είναι ευέλικτος και στις δύο πλευρές. Σέβονται τον τρόπο σκέψης μου και σέβομαι τον δικό τους. Ο οποίος πρέπει να ομολογήσω ότι αποδείχθηκε και πάρα μα πάρα πολύ επιτυχημένος. Δεν θα διαφωνήσω σ’ αυτό. Κατάλαβαν σε απόλυτο βαθμό πως σκέφτεται το mainstream, ενώ εγώ, ποτέ δεν θα το κατανοήσω… Και να σου πω την αλήθεια, δεν μου αρέσει τις περισσότερες στιγμές η mainstream σκέψη.
Το τραγούδι “I’ve got to be free”, ήταν ένα μήνυμα της επικείμενης φυγής σου;
Ναι! (χωρίς κανένα δισταγμό) Αλλά η μπάντα δεν το ήξερε. Το βρήκα αρκετά χιουμοριστικό να πω στο γκρουπ ότι θέλω να φύγω μέσα από ένα τραγούδι και φυσικά οι υπόλοιποι να μην το έχουν καταλάβει. Ο μόνος που είχα μιλήσει για την απόφασή μου, ήταν ο Francis Buchholz, που ήταν φίλος μου. Του είπα ότι αποφάσισαν να φύγω μετά την κυκλοφορία του δίσκου και τον ρώτησα αν πίστευε πως έπρεπε να το έλεγα τότε ή αργότερα. Η γνώμη του ήταν να το πω αργότερα, μετά την κυκλοφορία του δίσκου. Μπορεί να ήταν καλό, μπορεί να ήταν κακό αυτό. Ίσως να έπρεπε να τους το έλεγα νωρίτερα, αλλά τώρα έτσι έγινε και δεν μπορούμε να το αλλάξουμε. Τους το είπα λοιπόν κι εκείνοι δεν έψαξαν ποτέ για κιθαρίστα ουσιαστικά. Πέρασε ένας χρόνος απ’ όταν τους το είπα και το μόνο που έκαναν ήταν να κλείνουν την μία περιοδεία μετά την άλλη (γέλια).
Και αν τους έλεγες πριν από κάποια περιοδεία, ότι εσύ δεν θα έπαιζες, απλά θα ήσουν το μαύρο πρόβατο.
Πιθανώς, ναι. Φυσικά και με είχαν πάρει στα σοβαρά. Όμως δεν τους κατηγορώ αν σκέφτηκαν ότι η απόφασή μου ήταν εντελώς ηλίθια, όταν αποφάσιζαν να φύγω από ένα συγκρότημα που ετοιμαζόταν να εκτοξευθεί και όλοι το ένιωθαν αυτό. Δεν είχα άλλη επιλογή όμως, επειδή ένιωθα ανικανοποίητος από τη στιγμή που εγώ ήθελα να κάνω τους ELECTRIC SUN. Θα ήταν λάθος να πήγαινα τα τραγούδια των ELECTRIC SUN στους SCORPIONS. Δεν ταίριαζαν καθόλου. Ποιο να τους πήγαινα; Το “Earthquake” ή το “Burning wheels turning”;
Τι σε επηρέασε περισσότερο στο να φύγεις; Το γεγονός ότι δεν σου άρεσε η εμπορική κατεύθυνση που έπαιρναν οι SCORPIONS ή ότι τα τραγούδια που έγραφες δεν ταίριαζαν στο προφίλ του σχήματος, πλέον;
Νομίζω, ένας συνδυασμός και των δύο. Μην με παρεξηγείς. Δεν έχω πρόβλημα αν κάτι είναι εμπορικό. Οι BEATLES, για παράδειγμα, είναι πάρα πολύ εμπορικοί κι εγώ τους λατρεύω. Υπήρχαν όμως τραγούδια όπως το “Steamrock fever”, που είχαν στίχους – τσιχλόφουσκα. Ναι, ήταν hit, ήταν πιασάρικο, βάλε ότι θέλεις στη συνέχεια, αλλά δεν ήταν το είδος μουσικής που ήθελα να παίξω. Μπορούν να το κάνουν καλύτερα από εμένα. Είναι δύσκολο να το εξηγήσω. Για εμένα, η καλλιτεχνική πλευρά είναι τα πάντα. Η επιτυχία είναι δευτερεύον πράγμα. Η επιτυχία ήρθε και ήξερα ότι θα έρθει. Δεν είμαι χαζός. Εκείνη την περίοδο, το συγκρότημα ήταν εντελώς ασταμάτητο. Ένιωσα όμως, ότι ο χρόνος μου εκεί, είχε τελειώσει. Θα μπορούσα να είχα μείνει ίσως μισό χρόνο παραπάνω. Ίσως να ήταν καλύτερο για το όνομά μου στην Αμερική, αν είχα κάνει έστω το πρώτο μισό της περιοδείας μας εκεί. Ίσως αυτό να ήταν ένα λάθος μου, αλλά εκείνη την περίοδο δεν το έβλεπα λάθος. Δεν ενδιαφερόμουν να κάνω καριέρα, αλλά να γράψω καινούργια μουσική.
Ναι, αλλά δεν ήταν εύκολο να φύγεις από ένα τέτοιο συγκρότημα εκείνη τη στιγμή… Δεν μπορώ να φανταστώ πολλά παιδιά 24 ετών, να παρατάνε ένα συγκρότημα που ήταν έτοιμο να εκτοξευθεί και το έβλεπες κι εσύ.
Ήταν εύκολο. Δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Ήμουν δυστυχισμένος. Τα πρώτα χρόνια ήμουν πάρα πολύ χαρούμενος, στη συνέχεια όμως η χαρά μου γινόταν ολοένα και λιγότερη. Ήθελα να είμαι εντελώς ελεύθερος και να προκαλέσω τον εαυτό μου να δοκιμάσω νέα πράγματα. Δεν είχα άλλη επιλογή. Ήταν το πεπρωμένο μου αυτό. Πάντα οι SCORPIONS ήταν πιο εμπορικοί κι εγώ πιο πειραματικός. Το ήξερα.
Το “Taken by force” είναι ένα άλμπουμ που συνδυάζει τα κλασικά στοιχεία του Uli Roth, με το εμπορικό στοιχείο των SCORPIONS.
Ναι, βέβαια. Το “Sails of Charon” είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα, αλλά και το “We’ll burn the sky”. Δεν είναι δικό μου αυτό το τραγούδι, αλλά συμμετείχα πολύ ενεργά στην ενορχήστρωση.
Κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων, είχες προστριβές με το υπόλοιπο συγκρότημα για τραγούδια ή κάτι άλλο;
Όχι, δεν θα το έλεγα. Δεν μου άρεσε το “Steamrock fever”, αλλά έπαιξα slide κιθάρα, δεν έκανα κανονικό κιθαριστικό σόλο. Επίσης, δεν μου άρεσαν οι στίχοι του “He’s a woman, she’s a man” και δεν ήθελα να παίξω. Πήγα όμως να παίξω λίγο πινγκ πονγκ (γέλια), ηρέμησα κι επέστρεψα να παίξω ένα σύντομο σόλο. Δεν ήθελα να αφήσω το συγκρότημα στα κρύα του λουτρού. Ποτέ δεν είχαμε διαφωνίες. Μπορεί εγώ και ο Rudolf να είχαμε ισχυρές απόψεις, αλλά ποτέ δεν είχαμε διαφωνίες με αρνητικό τρόπο, δηλαδή να φτάνουμε στο σημείο τσακωμού. Ούτε μία φορά στα πέντε χρόνια που ήμουν στο συγκρότημα και όσο το σκέφτομαι, νομίζω ότι ήταν εκπληκτικό αυτό το γεγονός. Αυτό που θα άλλαζα στον δίσκο, είναι ότι θα έβαζα ένα κιθαριστικό σόλο στο τέλος του “Born to touch your feelings”. Είχαμε συζητήσει τότε, αυτό το ενδεχόμενο και είχαμε καταλήξει να μη μπει, όμως τώρα, μετά από χρόνια, βλέπω ότι ήταν λάθος. Όλα τα σόλο μου είχαν το ρόλο να πηγαίνουν την μουσική σε άλλη διάσταση. Να φύγεις από τα υπέροχα φωνητικά του Klaus, να μπεις σ’ έναν άλλο κόσμο και μετά να επιστρέψεις. Αν το έκανα κι εκεί, θα ήταν ακόμα καλύτερο το τραγούδι. Άλλο ένα τραγούδι που έπρεπε να έχει ένα σόλο στο τέλος, σαν ένα μεγάλο φινάλε, παρότι δεν έπαιζα εκεί, είναι το “Send me an angel”. Η αλήθεια είναι ότι πριν μερικά χρόνια, το παίξαμε έτσι με τον Rudolf όταν είχε έρθει σε συναυλία μου για τα 50 χρόνια στην σκηνή, στο Plaza Hall στην Ιαπωνία και παίξαμε το “Send me an angel” σε μία extended, 70s version. Σίγουρα, δεν ήταν τόσο εμπορικό όσο τώρα, αλλά αν το είχαμε γράψει στα 70s, κάπως έτσι θα ακουγόταν, σίγουρα.
Ποιανού ήταν η ιδέα να μπουν αυτές οι γυναικείες φωνές στο τέλος του “Born to touch your feelings”;
Δεν θυμάμαι, να σου πω την αλήθεια. Μάλλον ήταν ιδέα των ανθρώπων που ήταν στο control room, να βάλουμε αυτές τις φωνές. Μίλησα με την αρραβωνιαστικιά του αδερφού της Monika Dannemann, που έγινε και manager μου, η οποία ήταν από την Αϊτή, ήρθε στο στούντιο κι έγινε μία από τις φωνές. Η ίδια κοπέλα, η Layla, βρίσκεται στο οπισθόφυλλο του “Earthquake”, φορώντας μπλε φόρεμα. Και ξέρεις ποια είναι η τραγική σύμπτωση; Τον μήνα που κυκλοφόρησε το “Earthquake”, εκείνη πέθανε από μία σπάνια ασθένεια, την οποία κανείς δεν μπόρεσε να εξηγήσει… Σίγουρα είχαμε και μία γιαπωνέζα, ίσως ήταν η Yoko Kozeki από το γιαπωνέζικο fan club των SCORPIONS και αρκετές άλλες φωνές.
Υπήρχε ποτέ θέμα με τον Rudolf και τον Klaus, αν ήθελαν να μπαίνουν τα πιο εμπορικά τραγούδια πρώτα;
Όχι. Ποτέ δεν είχαμε ποτέ προβλήματα. Πάντα αποφασίζαμε για την μουσική αρκετά εύκολα. Και ο Rudolf, αλλά ιδιαίτερα ο Klaus, ήταν πολύ ανοιχτόμυαλοι. Αν πήγαινες ένα τραγούδι, ακόμα και να πίστευαν ότι δεν θα λειτουργούσε για το συγκρότημα, το δοκίμαζαν, έκαναν ότι καλύτερο μπορούσαν. Το μόνο θέμα που υπήρξε, ήταν ότι δεν μου άρεσαν οι στίχοι σε 2-3 τραγούδια. Αυτό μόνο. Και πραγματικά είναι απίστευτο για τόσα χρόνια σ’ ένα συγκρότημα. Και σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, το «πρόβλημα» ήμουν εγώ. Τουλάχιστον στα χρόνια που ήμουν στο γκρουπ και απ’ όσο ξέρω και αργότερα, ποτέ δεν υπήρχε η λογική «όχι θα μπει το δικό μου κομμάτι» ή «γιατί έχεις εσύ περισσότερα τραγούδια». Ποτέ δεν υπήρχε αυτή η λογική. Όλοι προσπαθούσαν για το καλό της μπάντας. Κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι SCORPIONS έγιναν τόσο δημοφιλής. Είναι μία φοβερή ομάδα. Δεν υπήρχαν ποτέ εγωισμοί. Ο Rudolf Schenker, για παράδειγμα, ο οποίος είναι μία πολύ δυνατή προσωπικότητα, ένας άνθρωπος με τεράστιο εγωισμό, ήταν πάντα πολύ ανοιχτός σε οτιδήποτε και σε καμία δικτάτορας. Το ίδιο και ο Klaus, αλλά κι εγώ, παρότι έχω πάρα πολύ καθαρή εικόνα για το τι θέλω ακριβώς. Ήμασταν όλοι ανοιχτοί. Και ο Francis Buchholz ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για το συγκρότημα, αλλά ασχολούνταν πιο πολύ με τα οργανωτικά θέματα, ενώ ο Herman ήταν νέος στο συγκρότημα και δεν είχε πολλές αρμοδιότητες. Ουσιαστικά, εγώ, ο Rudolf και ο Klaus, τρέχαμε τα πάντα.
Η αυθεντική έκδοση του “Sails of Charon”, περιέχει κάποια κιθαριστικά εφέ, τα οποία βρίσκονται σε πολύ λίγες εκδοχές του κομματιού πλέον…
Πάντα πειραματιζόμουν. Υπήρχε ένα καινούργιο εφέ, που το έλεγαν Harmonizer, αν θυμάμαι καλά και το είχε ο Dieter Dierks στο στούντιο. Καμιά φορά, όταν εσύ κι εγώ, ακούμε κάτι ως ακροατές, κολλά στο μυαλό μας λες και είναι ο νόμος. Στον πραγματικό κόσμο όμως, δεν συμβαίνει αυτό. Ο καλλιτέχνης είναι πολύ περισσότερο ελεύθερος και αυτός δεν είναι παρά ένας από τους τρόπους που θα μπορούσε να εκφραστεί. Το πιο σημαντικό σ’ αυτό το κομμάτι, είναι η εισαγωγή, το βασικό riff και η φωνή που ακολουθεί. Με αυτά τα τρία συστατικά, έχεις το “Sails…”. Ξέρεις, δεν ήμουν ικανοποιημένος με την αρχική εκτέλεση του “Sails of Charon”, αυτή που μπήκε στο δίσκο. Θεωρώ ότι δεν την είχαμε τελειώσει και ότι έπρεπε να είναι αρκετά μεγαλύτερη. Το 2006, έκανα την ενορχήστρωση με μία μικρή ορχήστρα και ήμουν πιο ευχαριστημένος, αλλά και πάλι, όχι απόλυτα. Πλέον, το κομμάτι είναι όπως πρέπει. Με 12 λεπτά διάρκεια, μεγαλύτερη ορχήστρα, κάποια καινούργια σημεία, έχει όλα τα αυθεντικά, αλλά λέει μία μεγαλύτερη ιστορία. Είναι σαν το “Star wars” που κυκλοφορεί και λίγο καιρό μετά, έχεις το Director’s Cut (γέλια). Σκοπεύω να ηχογραφήσω το δικό μου Director’s Cut σε λίγους μήνες.
Η επανέκδοση του 2015, είχε κάποια bonus demo τραγούδια με τους τίτλους “Busy guys”, “Midnight blues jam”, “Blue dream”…
Ήταν τραγούδια που είχα ηχογραφήσει, αλλά δεν είχαν καταφέρει να μπουν στον δίσκο και ως επί το πλείστον ήταν ανολοκλήρωτα. Να σου πω την αλήθεια, είχα ξεχάσει εντελώς την ύπαρξή τους, μέχρι που μου τα έπαιξαν στο στούντιο και μου το θύμισαν! Ήταν μέρος των αυθεντικών ηχογραφήσεων για το “Taken by force”.
Υπάρχει όμως και το “Believe in love”, ένα τραγούδι που μπήκε στο “Savage amusement”. Ήταν τόσο παλιό; Ήταν από την εποχή του “Taken by force” και μπήκε εκεί;
Δεν το ξέρω αυτό το τραγούδι. Δεν είναι από αυτήν την περίοδο. Και να σου πω την αλήθεια, δεν ξέρω γιατί μπήκε στην επανέκδοση. Είναι πολύ περίεργο. Είμαι βέβαιος ότι πρόκειται για λάθος, αφού έπρεπε να έχουν βάλει τραγούδια μόνο από εκείνη την περίοδο. Αυτό δεν είναι από το “Taken by force”. Δεν έχω ακούσει και την επανέκδοση, οπότε δεν το ξέρω καν το τραγούδι.
Χρησιμοποίησε κανείς κάποια μέρη από τα τραγούδια που δεν μπήκαν στον δίσκο κάπου αλλού;
Δεν ξέρω για τον Klaus και τον Rudolf, αλλά εγώ δεν χρησιμοποίησα κάτι. Δεν χρησιμοποιώ τακτικά τραγούδια που δεν έχουν μπει σε κάποιον δίσκο. Προτιμώ να γράφω καινούργια μουσική.
Υπάρχουν πολλές διασκευές από τραγούδια του “Taken by force”. Έχεις ακούσει κάποιες από αυτές;
Ναι, υπάρχουν πολλές. Μου άρεσε πολύ μια διασκευή που έχουν κάνει οι TESTAMENT στο “Sails of Charon”. Ήταν πολύ καλή.
Έχεις ακούσει τη διασκευή του Yngwie Malmsteen στο τραγούδι αυτό;
Ναι, ο Yngwie προτίμησε να βάλει ένα μεγάλο σόλο στο τραγούδι και να το κάνει πιο επικό με τον δικό του τρόπο. Η ένστασή μου είναι ότι έχει αλλάξει το κλειδί και παίζει διαφορετικά κατά ένα ημιτόνιο, κάτι που με κάνει να το ακούω λίγο περίεργο το τραγούδι. Θα προτιμούσα να το άφηνε όπως ήταν σε ότι αφορά αυτό το σημείο. Εγώ, ανεξάρτητα από το κούρδισμα που έχω, το παίζω στο ίδιο κλειδί. Η διαφορά του ενός ημιτονίου που χρησιμοποιεί, νομίζω ότι του αφαιρεί κάποια από την ενέργεια που χρειάζεται.
Πόσο διαφορετικό ήταν το ποίημα της Monika Dannemann, συγκρινόμενο με τους τελικούς στίχους του “We’ll burn the sky”;
Αυτό ήταν το ποίημα. Δεν άλλαξε τίποτα. Νομίζω ότι έβαλα μερικές λέξεις στο ξεκίνημα. Να σου πω όμως την ιστορία από αυτό το τραγούδι. Ο Klaus έγραφε τους στίχους για τον δίσκο, αλλά δεν μπορούσε με τίποτα να γράψει γι’ αυτό το κομμάτι. Ήρθε σε μένα και ζήτησε τη βοήθειά μου, αλλά δεν ήμουν σε τέτοια φάση, επειδή έγραφα τραγούδια για τους ELECTRIC SUN. Παρόλα αυτά, ζήτησα τη βοήθεια της Monika, που ήταν καλλιτέχνης, ζωγράφος κτλ, και όταν της έβαλα το κομμάτι, της άρεσε, έγραψε τους στίχους κι έκανε μεγάλη διαφορά, επειδή τώρα το τραγούδι έχει διαφορετική διάσταση. Έγραψε τέλειους στίχους για το τραγούδι και ακόμα ενέπνευσε και το κιθαριστικό μου σόλο, αφού έπρεπε να παίξω κάτι «ουράνιο».
Το εξώφυλλο του “Taken by force” για τρίτη συνεχόμενη φορά λογοκρίθηκε…
Ήταν τρίτη ή δεύτερη;
Τρίτη. Είχε προηγηθεί το “In trance” και το “Virgin killer”.
Ναι, απλά το “In trance” είχε κάποια προβλήματα μόνο στην Αμερική, νομίζω, αλλά έχεις δίκιο.
Και τρίτη φορά που χρησιμοποιήσατε φωτογραφία του Michael von Gimbut…
Ναι, ήταν ο βασικός μας φωτογράφος. Έμενε στο Αμβούργο και είχε πολύ στενή σχέση με τη δισκογραφική μας εταιρία. Εκείνα τα χρόνια, οι εταιρίες, είχαν πολύ μεγαλύτερη επιρροή σε συγκεκριμένους τομείς, απ’ ότι τώρα. Το εξώφυλλο του “Virgin killer”, που λογοκρίθηκε, για παράδειγμα, ήταν αποκλειστικά δική τους ιδέα. Η RCA, η εταιρία μας τότε, είχε έδρα στο Αμβούργο, όπως και ο Michael, ο οποίος είναι και πολύ καλός φωτογράφος. Καταλαβαίνω γιατί κάποιοι ήθελαν να απαγορέψουν το εξώφυλλο του “Virgin killer”, που έχει, ούτως ή άλλως, πολύ κακό γούστο. Αυτό το εξώφυλλο όμως; Πραγματικά δεν έβρισκα τον λόγο να το απαγορέψουν. Μου άρεσε κιόλας, πρέπει να σου πω.
Περνάει κι ένα μήνυμα ενάντια στον πόλεμο.
Πρέπει να λάβεις υπόψη ότι βρισκόμασταν στα 70s, 20-30 χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο κόσμος στη Γερμανία ήταν ΠΟΛΥ ευαίσθητος, ακόμα και στα σχολεία δεν μιλούσαμε πολύ για τον Χίτλερ κι όλα αυτά. Είχαμε λοιπόν μία φωτογραφία με παιδιά που έπαιζαν με όπλα σ’ ένα νεκροταφείο βετεράνων του πολέμου, που σκοτώθηκαν στο Βέλγιο ή τη Γαλλία κι αυτό είναι κακό γούστο. Αντιθέτως, εγώ πιστεύω ότι είναι πραγματικά καλό, επειδή δείχνει την αθωότητα των παιδιών, που δεν γνωρίζουν ιστορία, απλά παίζουν. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Η σημερινή νεολαία δεν γνώρισε πόλεμο, ενώ όταν μεγάλωσα εγώ, όλοι οι γονείς μας και οι συγγενείς μας είχαν πολεμήσει. Μεγάλωσα βλέποντας κατεστραμμένα σπίτια από τον πόλεμο, ο πατέρας μου πολέμησε πέντε χρόνια, πολλοί δικοί μου άνθρωποι το ίδιο, οπότε είχα επίγνωση του τι γίνεται. Η νέα γενιά, όχι. Κάποιος λοιπόν διαμαρτυρήθηκε και η δισκογραφική έπρεπε να αλλάξει το εξώφυλλο, επειδή δεν υπήρχε εναλλακτική, φυσικά. Οπότε, πάρα πολύ γρήγορα πήγαμε και μας τράβηξαν τις φωτογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν στο εξώφυλλο που μου έδειξες και πριν λίγο. Αν με ρωτάς για την πόζα που πήρα, με το δάχτυλο στο στόμα, αυτό ήταν εσκεμμένο, επειδή ήξερα ότι θα ήταν ο τελευταίος μου δίσκος και ήθελα να αφήσω ένα μήνυμα ότι «δεν μιλάω ακόμα, αλλά πολύ σύντομα, θα μιλήσω».
Πιστεύεις ότι το εξώφυλλο έγινε με τέτοιον τρόπο επίτηδες από την εταιρία για να απαγορευτεί για μία ακόμη φορά;
Δε νομίζω. Σίγουρα, υπήρχε η θέληση να προσπαθήσουν να σοκάρουν τον κόσμο. Κοίτα για παράδειγμα τον Jimi Hendrix με το εξώφυλλο για το “Electric ladyland” με τις γυμνές κοπέλες στο εξώφυλλο. Εννοείται ότι ήθελε τη φωτογραφία από τη συναυλία του στο Central Park στο εξώφυλλο κι όχι αυτό που έβαλε η εταιρία του. Τσαντίστηκε, αλλά η εταιρία του ήθελε να σοκάρει τον κόσμο για να πουλήσει δίσκους. Ήθελαν λοιπόν να είναι το εξώφυλλο αμφιλεγόμενο, ώστε να μιλά γι’ αυτό ο κόσμος. Κάτι τέτοιο δεν θυμάμαι να έγινε για το “Taken by force”. Είχαμε κάνει συνάντηση και είχαν πέσει πολλές ιδέες στο τραπέζι. Κάποιες, ήταν πολύ κακές. Αλλά μιλάμε για ΠΟΛΥ κακές!
Όπως;
Δεν θέλεις να ξέρεις, εμπιστεύσου με!!! (γέλια) Αφού ξεπεράσαμε το κακό γούστο και φυσικά αρνήθηκα να μπουν οι ιδέες εκείνες, όταν μας είπαν για τη φωτογραφία στο νεκροταφείο, όλοι συμφωνήσαμε. Τελικά απαγορεύτηκε και βγήκε με αυτήν την αηδία, που φαίνεται σαν slide show… Νιώθω μερικές φορές ότι είναι το χειρότερο εξώφυλλο που βγήκε ποτέ! Σκέφτομαι κάποιες φορές, ότι οι SCORPIONS παίζει και να έχουν τα χειρότερα εξώφυλλα όλων των εποχών και αυτό δεν άλλαξε ούτε αργότερα. Πάντα πίστευα ότι τα εξώφυλλα των SCORPIONS ήταν γελοία ή άσχημα. Εκτός από το “Lonesome crow” που πίστευα ότι είναι αρκετά καλό. Όλα τα υπόλοιπα είναι πραγματικά άθλια. Ξεκινώντας από το “Fly to the rainbow”, που φαίνεται σαν ζωγραφιά μικρού παιδιού από ένα ρομπότ. Θυμάμαι ότι είχα μιλήσει στον Rudolf Schenker όταν το είδα και παρότι ήμουν νέος στο συγκρότημα, του είχα εκφράσει τις αντιρρήσεις μου. Εκείνος μου είπε: «έβαλα τη μουσική στον καλλιτέχνη που το σχεδίασε κι έφτιαξε αυτό» και του απάντησα: «αν ακούγοντας την μουσική μας έφτιαξε αυτό, τελειώσαμε. Καλύτερα να αποσυρθούμε από τώρα!» (γέλια). Για το εξώφυλλο του “In trance”, πρέπει να ομολογήσω ότι έβαλα κι εγώ λίγο το χέρι μου, αφού σκέφτηκα να πάρει το μοντέλο μία πόζα πάνω από τη Stratocaster μου… Δεν είναι και ότι καλύτερο, δεν είναι εντελώς άθλιο όμως. Για το “Virgin killer” είναι σαφές πως πρόκειται για ένα εξώφυλλο με το χειρότερο δυνατό γούστο και οι προτάσεις που είχαμε μετά την απαγόρευση, τις οποίες δεν πρόκειται να σου πω, ήταν ακόμη χειρότερες, πίστεψέ με! Το “Taken by force” ήταν εντελώς ανέμπνευστο, το “Tokyo tapes” ήταν προφανές ότι έβαλαν αυτή τη φωτογραφία επειδή είχα φύγει! Εκτός των άλλων, δεν μου αρέσει το εξώφυλλο και μάλλον τα θετικά σχόλια του κόσμου έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι το έχουν δει ένα εκατομμύριο φορές. Και μετά τα πράγματα έγιναν χειρότερα. Έβγαλαν το “Lovedrive” με την τσίχλα στο στήθος της κοπέλας και μόλις το είδα είπα: «ευτυχώς Θεέ μου, έφυγα από αυτό το συγκρότημα»!!! Δεν ήθελα σε καμία περίπτωση να συνδέσω το όνομά μου με κάτι τέτοιο… Τι να πω, για το “Blackout” με τα μαχαιροπήρουνα στα μάτια; Το “Savage amusement” με τη γυναίκα-σκορπιό ή το άλμπουμ με τη συμφωνική ορχήστρα που έχει εκείνον το δεινόσαυρο; Εντάξει, δεν μπορεί να υπάρχει τόσο κακό γούστο!!! Ο Rudolf, είναι ένας άνθρωπος που έχει πολύ χιούμορ και πιστεύει ότι είναι show business κι επιτρέπονται όλα. Μόνο και μόνο για τα εξώφυλλα, δεν θα έμενα στο συγκρότημα. Στο υπογράφω (γέλια). Αν μου έδινες ένα εκατομμύριο δολάρια, τότε θα το σκεφτόμουνα. Οι SCORPIONS είναι ένα σπουδαίο συγκρότημα, αλλά τα εξώφυλλά τους είναι για τα σκουπίδια (γέλια). Κάποιες φορές είχα την κόρη μου, όταν ήταν μικρή, σε signing sessions δίπλα μου και όταν ερχόταν κάποιοι με το εξώφυλλο του “Virgin killer” που απαγορεύτηκε, τους έδιωχνα και δεν τους το υπέγραφα. Το βρίσκω πολύ ηλίθιο και δεν έπρεπε να επιτρέψω να κυκλοφορήσει ποτέ ο δίσκος με αυτό το εξώφυλλο.
Οι σχέσεις σου με τα τωρινά μέλη των SCORPIONS είναι πολύ καλές.
ΠΟΛΥ καλές, πραγματικά.
Βλέπεις να μπορεί να γίνει κάποιο reunion ή έστω κάποια one-off συναυλία;
Το βρίσκω σχεδόν απίθανο. Νομίζω ότι κάνουν «τη φάση τους» και δεν θέλουν να πάρουν κανένα ρίσκο. Ξέρεις, όταν βρίσκομαι μαζί τους, φέρνω ένα χάος στην μπάντα και πράγματα γίνονται με διαφορετικό τρόπο. Τον Ιανουάριο του 2019, αν δεν κάνω λάθος, ήταν ο Rudolf μαζί μας στην Ιαπωνία και περάσαμε πάρα πολύ ωραία. Όλα πήγαν εξαιρετικά και είχαμε τρομερή χημεία. Με τον Rudolf είναι πιθανό να κάνουμε κάτι μαζί, στο μέλλον. Αλλά με τους SCORPIONS, ως συγκρότημα, το βλέπω απίθανο. Δεν με χρειάζονται. Είναι πολύ καλά έτσι όπως είναι. Έχουν γίνει ένας οργανισμός κι εγώ δεν κολλάω σ’ έναν οργανισμό, αφού είμαι αντάρτης! Μην με παρεξηγείς, θεωρώ ότι είναι μια χαρά το συγκρότημά σου να είναι οργανισμός, αλλά κάτι τέτοιο, δεν είναι για μένα που ήμουν πάντα έξω από τέτοιου είδους καταστάσεις.
Πολλές φορές, κιθαρίστες της τωρινής γενιάς, σε μνημονεύουν ως μεγάλη επιρροή τους. Ο Kirk Hammett, όπου σταθεί και όπου βρεθεί, μιλά για το “Sails of Charon”, για παράδειγμα. Πως αισθάνεσαι που αναγνωρίζεται η προσφορά σου από μία ολόκληρη γενιά κιθαριστών που μπορεί να μην είχαν γεννηθεί καν όταν έπαιζες στους SCORPIONS;
Είναι πολύ ωραίο συναίσθημα, αλλά πρέπει να πω ότι το συνηθίζεις κιόλας, αφού κάτι τέτοιο ξεκίνησε να γίνεται από τις αρχές της δεκαετίας του ’80. Πλέον είναι μία φυσιολογική πλευρά της προσωπικής μου ιστορίας. Όπως εγώ επηρεάστηκα από τον Jimi Hendrix, τον Eric Clapton και τον Jeff Beck, η επόμενη γενιά από εμένα, επηρεάστηκε και από εμένα και η επόμενη γενιά από τη σημερινή, θα επηρεαστεί από εκείνους. Έτσι πάει, είναι νομοτελειακό.
Πιστεύεις ότι η νέα γενιά κιθαριστών, μπορεί να βγάλει κάποια ονόματα που να επηρεάσουν τόσο πολύ όσο εκείνοι που βγήκαν μέχρι και τη δεκαετία του ’90, το πολύ;
Είναι πολύ δύσκολο γι’ αυτούς, επειδή οι καιροί έχουν αλλάξει τόσο πολύ. Όταν μεγάλωνα εγώ, η κιθάρα ήταν ένα όργανο ρηξικέλευθο, μ’ έναν ήχο που ήταν καινούργιος, που κανείς δεν είχε ακούσει προηγουμένως. Ο ουρανός ήταν το όριό μας. Μπορούσες να παίξεις ένα σόλο με τρόπο που κανείς δεν είχε ακούσει προηγουμένως. Το στυλ, ο ήχος ήταν όλα καινούργια. Από τα 90s ξεκίνησε η επανάληψη, αφού έβλεπα συνεχώς κιθαρίστες να παίζουν τα ίδια arpeggios και να προσπαθούν να παίζουν όσο το δυνατό περισσότερες νότες, που η κατάσταση έχασε την αξία της και την ευγένεια, αν θέλεις. Παλιότερα, επίσης, δεν είχαν την ευκαιρία να έχουν δισκογραφικό συμβόλαιο και να κάνουν περιοδείες πολλοί άνθρωποι. Διότι, ο μόνος τρόπος για να ωριμάσεις και να γίνεις καλύτερος, είναι η σκηνή, οι συναυλίες, όχι μόνο όταν είσαι σπίτι κι εξασκείσαι. Σε προσωπικό επίπεδο, έγινα καλύτερος και βελτίωσα την τέχνη μου στην κιθάρα, όταν έπαιζα συναυλίες και μάλιστα όταν αυτό συνέβαινε κάτω από δύσκολες συνθήκες. Τώρα, οι δισκογραφικές εταιρίες, δεν είναι τόσο δυνατές όσο παλιά, που μπορούσαν να προωθήσουν έναν καλλιτέχνη και να τον κάνουν τεράστιο. Επίσης, το κοινό, προτιμά να streamάρει ένα τραγούδι, παρά να αγοράσει ένα δίσκο και να ενισχύσει τον καλλιτέχνη και μάλιστα μετά από 5’’ βαριούνται και βάζουν το επόμενο κομμάτι στο stream. Είναι πάρα πολύ δύσκολο για ένα νέο ταλέντο να αποκτήσει κοινό. Κι εκεί είναι το πρόβλημα. Για να προχωρήσει το όργανο, πρέπει να έχουμε νέα ταλέντα που να έχουν κοινό. Δεν λέω ότι δεν υπάρχουν ταλέντα. Κάθε χώρα έχει αρκετά κιθαριστικά ταλέντα. Δεν υπάρχουν όμως οι κατάλληλες προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν. Ένας κήπος χρειάζεται συγκεκριμένο χώμα. Η γη, χρειάζεται να είναι γόνιμη για να φυτρώσουν οι καρποί, αρκετό νερό και αχτίδες του ηλίου. Στην περίπτωσή μας, σήμερα, υπάρχει γόνιμη γη, αλλά πολλοί κοιτούν σε λάθος χώρο. Αντί να πάνε εκεί που η τροφή είναι η καλύτερη, προτιμούν το junk food. Και αυτό σε πάει γρήγορα μέχρι ένα σημείο, αλλά όχι στον ουρανό. Και όταν λέω junk food, σημαίνει ότι ακούνε λάθος πράγματα, σε λάθος χρόνο, με λάθος τρόπο. Είναι παγίδα και όλοι πέφτουν μέσα. Χρειάζεσαι νερό, δηλαδή εξωτερική βοήθεια, που δεν υπάρχει. Το μόνο που παίρνει η νέα γενιά, είναι το YouTube. Δεν παίρνει έναν μέντορα. Δεν υπάρχει δυνατή δισκογραφική εταιρία να ρίξει λεφτά, να υποστηρίξει μία περιοδεία, πιθανώς, κτλ. Σήμερα, πολλές φορές, χρειάζεται να πληρώσεις ο ίδιος για να παίξεις μπροστά σε κοινό. Οι νέες μπάντες βρίσκονται στη φάση του pay to play και του buy on. Σε ότι αφορά το χώμα, που σου έλεγα νωρίτερα, οι σημερινοί καλλιτέχνες μεγαλώνουν με την κουλτούρα του YouTube κι όχι με την κουλτούρα των βιβλίων και της παρτιτούρας, με την οποία μεγάλωσα εγώ και νομίζω ότι είναι κάτι που βγάζει πολύ περισσότερη υγεία. Δεν μπορείς να μάθεις την κιθάρα σε βάθος, όταν δεις στο YouTube κάποιον να παίζει ένα guitar lick και να προσπαθήσεις να το μάθεις από εκεί. Ίσως είναι ένας τρόπος να μάθεις να παίζεις κιθάρα γρήγορα, αλλά χωρίς καμία ουσία. Γι’ αυτό, όταν τους ακούς, σου λείπει αυτό: η ουσία. Γιατί; Επειδή πηγαίνουν στο “Junk food” που σου είπα, το οποίο φωσφορίζει, είναι θελκτικό, αλλά όχι θρεπτικό. Η καλή τροφή είναι στον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Σωκράτη, στην πραγματική κουλτούρα, τη ζωγραφική (αυτή της Αναγέννησης), την βαθιά και διδακτική μουσική. Αν συναντήσει κανείς τους κατάλληλους ανθρώπους, μπορεί να βρει το νερό λοιπόν, που χρειάζεται το έδαφος για να φυτρώσουν οι καρποί. Αν έχεις τη διαίσθηση, θα πας στον άνθρωπο που μπορεί να σε βοηθήσει να βρεις το νερό. Στη συνέχεια, χρειάζεσαι τις αχτίδες του ήλιου. Οι αχτίδες, είναι η έμπνευση. Η έμπνευση βρίσκεται παντού, αρκεί να μπορείς να συνδεθείς μαζί της. Δυστυχώς όμως δεν συμβαίνει αυτό. Η σημερινή γενιά, είναι η «χαμένη γενιά», η «γενιά του iPhone». Πως μπορείς να συνδεθείς με την τέχνη όταν είσαι συνέχεια στο κινητό; Γι’ αυτό, ζούμε σε πολύ δύσκολη περίοδο για την Τέχνη και την Μουσική. Είναι πιθανόν, κάποιος εδώ στην Αθήνα, σε κάποια σοφίτα ή κάποιο διαμέρισμα, να είναι το νέο φαινόμενο για την μουσική. Ας προσπαθήσει να βγει μπροστά, με τον σωστό τρόπο. Δεν είναι εύκολο, αλλά υπάρχει η πιθανότητα. Συγνώμη, ίσως όλο αυτό να είναι πολύ μεγάλη φιλοσοφία για το hard rock, αλλά έτσι είμαι εγώ. Ελπίζω να μην σε πειράζει!!! Σ’ αυτήν την παγίδα που σου περιέγραψα, πέφτουν όλοι οι καλλιτέχνες, όλοι οι μουσικοί, αλλά εγώ επικεντρώνομαι στους κιθαρίστες, επειδή η rock μουσική, είναι η κιθάρα. Αν θέλουμε να συνεχιστεί για πολλά χρόνια ακόμα αυτή η μουσική, πρέπει να βγάλουμε σπουδαίους κιθαρίστες. Μην με παρεξηγήσουν οι άλλοι μουσικοί, αλλά για παράδειγμα, κομβικοί για το rock στα πλήκτρα ήταν ελάχιστοι. O Rick Wakeman, ο Jon Lord, ο Keith Emerson, άντε να χρειάζεσαι τα δάχτυλα των δύο χεριών σου για να τους μετρήσεις. Και η φωνή είναι πάρα πολύ σημαντική, αλλά τη rock μουσική, η κιθάρα είναι ζωτικής σημασίας. Την εποχή της τσιχλόφουσκας και των McDonalds στην μουσική, οι κιθαρίστες έχουν μία προσέγγιση της άμεσης ικανοποίησης, με τον ήχο που έχει high gain κτλ, δεν φτιάχνουν προσωπικό ήχο και ακούγονται όλοι τους, ακριβώς το ίδιο. Πολύ μεγάλο πρόβλημα. Πρέπει να είσαι ηγέτης, να μην ακολουθείς. Η γενιά του iPhone, δεν είναι εύκολο να το πετύχει, επειδή όσο περισσότερο συνδέεται με το κινητό, αποσυνδέεται από την πραγματικότητα.
Ναι, αλλά κι εμείς ασχολούμαστε με το κινητό μας, όχι μόνο η νέα γενιά.
Όλοι μας αντιμετωπίζουμε αυτό το πρόβλημα, αλλά η νέα γενιά, ποτέ δεν υπήρξε πραγματικά συνδεδεμένη με την πραγματικότητα και την έμπνευση, οπότε είναι διπλά δύσκολο να τα καταφέρει. Για να συμβεί αυτό, πρέπει να αλλάξεις τον εαυτό σου, που σημαίνει ότι πρέπει να έχεις όραμα, θάρρος και γνώση.
Για να «ελαφρύνουμε» λίγο την κουβέντα, πως εξηγείς αυτόν τον δεσμό που έχουν οι SCORPIONS και ο Uli Roth με την Ελλάδα και το κοινό της;
Καλή ερώτηση. Νομίζω ότι οι SCORPIONS είχαν από την αρχή αυτή τη σχέση με το ελληνικό κοινό, που είναι πάρα πολύ παθιασμένο και τους αρέσει η μουσική. Οι SCORPIONS, αν εξαιρέσει κανείς τους BEATLES, νομίζω ότι είναι ίσως η πιο μελωδική μπάντα στον πλανήτη, ιδιαίτερα στον χώρο της rock μουσικής. Άνετα. Και το ελληνικό κοινό θέλει να ακούει μελωδία, κάτι που να το αγγίζει και πάνω απ’ όλα, καλά τραγούδια. Επίσης, τους αρέσουν τα άκρα και με τις μπαλάντες τους οι SCORPIONS πιάνουν και τα δύο άκρα, οπότε όλα πλέον είναι ιστορία. Σε ότι αφορά εμένα, φυσικά και βλέπω τους δεσμούς με το σχήμα, αφού ήμουν μέλος αυτής της οικογένειας. Όταν ήρθα για πρώτη φορά εδώ, αν δεν κάνω λάθος το 2004, μπορεί να ήταν αργά, αφού δεν είχα την ευκαιρία να έρθω νωρίτερα, αλλά αυτό που συνάντησα ήταν κάτι που δεν είχα δει σε ολόκληρη τη ζωή μου. Ίσως το καλύτερο vide ποτέ, σε συναυλία μου. Το κοινό στην Αγγλία, στη Γερμανία ή αλλού, είναι πιο μαζεμένο. Εδώ ο κόσμος «τρελαίνεται» μ’ έναν πάρα πολύ ωραίο τρόπο. Η μουσική έχει ενέργεια και οι οπαδοί εδώ τη λαμβάνουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και γίνονται ενεργό μέρος της συναυλίας. Επίσης, στην Ελλάδα, ο κόσμος δεν φοβάται να εκδηλώσει τα συναισθήματά του. Στη Γερμανία, πχ, ο κόσμος είναι πιο μαζεμένος. Στην Αγγλία μπορεί να στο δείξει με χιούμορ ή σαρκασμό. Στην Ελλάδα, θα σε αγκαλιάσουν, κάτι που δεν θα συναντήσεις αλλού, παρά μόνο αν πέσεις σε κανέναν μεθυσμένο σε pub!!! (γέλια) Δεν μπορώ να παραλείψω το γεγονός ότι έχω διαβάσει πάρα πολλούς Έλληνες φιλοσόφους, για παράδειγμα έχω διαβάσει όλους τους διαλόγους του Πλάτωνα και με έχουν βοηθήσει πάρα πολύ στη διαμόρφωση της λογικής σκέψης μου. Αυτός είναι ο σύνδεσμός μου με την Ελλάδα.
Σάκης Φράγκος
