WHAT IF: Τι θα συνέβαινε αν ο Cliff Burton ήταν ζωντανός κι έπαιζε στους METALLICA;

Νέα στήλη από το Rock Hard. Υποθετικού χαρακτήρα. Φανταστικού θα λέγαμε. Θέτουμε δημοφιλή υποθετικά ερωτήματα και βάζουμε από κάτω τις δικές μας εκδοχές!!! Πόσες και πόσες φορές δεν έχουμε συζητήσεις με τα φιλαράκια μας (πολλές φορές έντονα κιόλας) «τι θα συνέβαινε εάν…». Αυτό ακριβώς κάνουμε και τώρα και από κάτω θέλουμε και τη δική σας γνώμη, στα σχόλια. Ξεκινάμε με το υπερ-κλασικό ερώτημα: «Τι θα συνέβαινε αν ο Cliff Burton ήταν ζωντανός κι έπαιζε στους METALLICA»; Ποικιλία απόψεων, ακραίων ή φαινομενικά λογικών. Δεν υπάρχει όμως σωστό ή λάθος, αφού πρόκειται για εικασίες. Βάλτε τη φαντασία σας να δουλέψει και γράψτε τις προτάσεις σας!

Τα υποθετικά ερωτήματα, ποτέ δεν ήταν το φόρτε μου, αφού συνηθίζω να μιλάω με πραγματικά γεγονότα κι όχι με εικασίες. Συμβαίνουν άλλωστε τόσα και τόσα στη ζωή, που αλλάζουν ανθρώπους, συμπεριφορές, γεγονότα, που οι εναλλακτικές είναι άπειρες (αν δεν συνέβαινε και αυτό άλλωστε, δεν θα είχε ποικιλία η ζωή μας). Ξεκινάμε με δεδομένο, λοιπόν, ότι δεν συνέβη εκείνο το καταραμένο δυστύχημα, διότι σε αντίθετη περίπτωση θα είχε σκοτωθεί ο Hammett και θα είχαμε αλλάξει όνομα στο ζητούμενο της στήλης (είναι γνωστή η ιστορία με το παιχνίδι με την τράπουλα που έπαιξαν οι δυο τους και τελικά κοιμήθηκε εκεί που κοιμήθηκε ο μεγάλος Cliff και σκοτώθηκε)… Προσωπικά, ακούω βερεσέ όλα τα σχόλια που έχουν να κάνουν με το ότι «ποτέ οι METALLICA δεν θα έκαναν τον τάδε ή τον δείνα δίσκο», επειδή ο Cliff Burton ήταν ένα πνεύμα πιο ανήσυχο και δεν συμβιβαζόταν εύκολα. Ο λόγος είναι απλός: Ο Cliff σκοτώθηκε σε ηλικία μόλις 24 ετών. Δεν βρίσκετε λογικό να έχει έναν πιο «επαναστατικό» χαρακτήρα σ’ αυτήν την ηλικία; Δηλαδή ο Hetfield ήταν πιο «συμβιβασμένος» εκείνα τα χρόνια; Ακούω κόσμο να λέει ότι δεν θα ηχογραφούσαν ποτέ το “Black album” με τον Cliff… Εγώ λέω ότι πιθανότατα να είχαν κάνει κάτι τέτοιο, αλλά με τον Cliff να έχει το ελεύθερο να κάνει και κάποια άλλα project (κάτι που δεν κάνουν οι METALLICA γενικώς), ώστε να εξωτερικεύει τις διαφορετικές επιρροές του.
Αυτό που πιστεύω σίγουρα, είναι ότι άλμπουμ σαν τα “Load” και “Reload”, θα είχαν βγει νωρίτερα. Τουλάχιστον παρομοίου ύφους τραγούδια. Δεν είμαι σίγουρος αν θα ενέκρινε να βγει δίσκος με τα leftovers του προηγούμενου και μπορεί να πέρναγε και το δικό του, με δεδομένη τη λατρεία που του είχαν (και προς τιμήν τους, έχουν ακόμη) όλα τα υπόλοιπα μέλη του γιγαντιαίου αυτού γκρουπ. Επίσης, να μην ξεχνάμε ότι στο “Kill ‘em all”, έγραψε μόνο το σόλο του [“(Anesthesia) – Pulling teeth”], στο “Ride the lightning” συμμετείχε συνθετικά σχεδόν σε όλα τα κομμάτια, αλλά στο “Master of puppets”, μόνο στα 3/8. Επειδή γουστάρω πολύ τα στατιστικά, είναι 10/26 το ποσοστό του! Άρα, δεν είχε και τον πιο σημαίνοντα ρόλο στη σύνθεση, παρά το γεγονός ότι υπήρξε ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΟΣ με το παίξιμό του, την εικόνα του και την εν γένει παρουσία του όχι μόνο στο γκρουπ, αλλά και στο ιδίωμα. Χαρακτηριστικό είναι το κομμάτι που είναι αφιερωμένο σ’ αυτόν στην ταινία “Murder in the front row”, όπου όλοι οι μουσικοί της γενιάς του που μιλάνε γι’ αυτόν, στέκονται σούζα, με πρώτον και καλύτερο τον Papa Het…
Μαθαίνοντας για τον χαρακτήρα του, βρίσκω ότι θα ήταν πάρα πολύ δύσκολο να κάνει τόσο μεγάλες κι εξαντλητικές περιοδείες. Σε περίπτωση που συμβιβαζόταν με κάτι τέτοιο (διότι αυτά τα χρηματικά ποσά είναι πρακτικά πάρα πολύ δύσκολο να τα απαρνηθείς, όσο οραματιστές και να θέλουμε να είμαστε), υποθέτω ότι πριν το διεγνωσμένο πρόβλημα του αλκοολισμού του Hetfield, θα είχαμε προβλήματα διαφόρων ουσιών με τον Burton από κατάθλιψη ή κάτι παρόμοιο (ρε τι κάθομαι και γράφω!!! Χαχαχαχαχα). Για φωτογραφίες με eyeliner, ούτε λόγος…
Καταλαβαίνω, ότι θέλουμε να τα βλέπουμε όλα εξιδανικευμένα. Δυστυχώς, όταν τόσο προικισμένοι και χαρισματικοί μουσικοί χάνονται νωρίς, πλάθεται ένας μύθος ότι όλα τα πράγματα θα είχαν γίνει διαφορετικά. Και είναι ωραίο που γίνεται αυτό, να ζούμε και κάτι ρομαντικό στη ζωή μας… Δεν αποκλείω, να τα είχε βροντήξει όλα πιο νωρίς από το “Black album”, αν έβλεπε ότι η μουσική πορεία ή ο τρόπος ζωής του σχήματος με τις συνεχείς περιοδείες δεν «του έκαναν», αλλά αυτά πριν τα 30 χρόνια του. Μετά το “Black album”, θεωρώ ότι η μουσική βιομηχανία δεν θα άφηνε εύκολα ένα τέτοιο γρανάζι να έφευγε από την καλολαδωμένη μηχανή των METALLICA.
Όλα αυτά όμως «αν»… Μακάρι να μην γράφαμε ποτέ αυτές τις αράδες και να βλέπαμε τι θα συνέβαινε στην πραγματική ζωή…
Σάκης Φράγκος

Ωραία αυτή η νέα μας στήλη. Θα έχει τζόγο, θα έχει χαβαλέ, θα έχει κλασικούς και διαχρονικούς μεταλλικούς «τσακωμούς», θα έχει πολλές διαφορετικές οπτικές πάνω στο ίδιο ακριβώς θέμα… θα είναι ωραία!
«Εγκαίνια» λοιπόν με πολύ καυτή, όσο και επίκαιρη πατάτα. Και θέμα που λίγο πολύ, έχουμε συζητήσει μεταξύ μας οι περισσότεροι από εμάς. Τι θα γινότανε αν δεν είχε αποβιώσει ο Cliff Burton εκείνη την αποφράδα 27η Σεπτεμβρίου του 1986, όντας μόλις 24 ετών; Θα πήγαιναν αλλού ηχητικά οι METALLICA; Θα είχαν διαφορετική αντιμετώπιση σε καταστάσεις που θα ερχόντουσαν; Θα έφταναν εδώ που είναι σήμερα; Ο καθένας μας έχει την άποψή του. Ή καλύτερα, τη θεωρία του, γιατί απόλυτος δε μπορεί να είναι κανείς, ειδικά όταν μιλάμε για χαμό ενός ανθρώπου και όχι μία απομάκρυνση από μία μπάντα, δημιουργία άλλης και και και.
Ο Cliff Burton ήταν ΤΙΤΑΝΑΣ. Και παραμένει τιτάνας, στις συνειδήσεις των απανταχού metalheads, πόσο μάλλον όσων πρόλαβαν να βιώσουν τον αντίκτυπό του στη metal μουσική βιομηχανία, όσο ζούσε. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι παρότι αποβίωσε σε τόσο μικρή ηλικία, θεωρείται σήμερα από πολύ κόσμο ο σπουδαιότερος μπασίστας που πέρασε από το heavy metal. Αυτό λέγεται δημιουργία μύθου και εννοείται είναι τεράστιο. Δεν είναι τυχαίο επίσης, το ότι παρότι πρόλαβε να κυκλοφορήσει μόλις 3 δίσκους με τους METALLICA και πριν αυτοί φτάσουν στα κολοσσιαία επίπεδα δημοτικότητας που έφτασαν με το “Black album” και είναι μέχρι και σήμερα, ο αντίκτυπός του σαν μπασίστας στο χώρο του metal και ειδικά του thrash, είναι κυριολεκτικά μνημειώδης. Και αν κάποια πράγματα δεν τα ζήσαμε αυτοπροσώπως επειδή γίνονταν στις αρχές και τα μέσα των 80’s στην Αμερική και δεν είχαμε εικόνα, οι δηλώσεις και οι μαρτυρίες των μουσικών της εποχής, αλλά και ανθρώπων που τότε ήταν οι πλέον σημαντικοί για το σχήμα, όπως ο Jon Zazula (Jonny Z), μας βοηθάνε να καταλάβουμε το πραγματικό μέγεθος του Burton σαν μουσικός. Θυμάμαι διάβαζα τη συνέντευξη που είχε δώσει ο Zazula στον αγαπημένο Γιώργο Κουκουλάκη όταν ήμασταν ακόμα έντυπο, που έλεγε ότι την αμέσως επόμενη μέρα από το θάνατο του Cliff, σε κάθε προβάδικο από το οποίο πέργανε, καθώς ήταν στο δρόμο για να πάει να τσεκάρει τους TESTAMENT (τότε LEGACY) και να συνεργαστεί μαζί τους, οι μπασίστες έπαιζαν/μάθαιναν το “Pulling teeth”. Όμως, ο Zazula δεν είχε σταθεί μόνο στο μουσικό, καθώς πάντα δηλώνει ότι ο αγαπημένος του (και στο χαλαρό) από τους METALLICA, ήταν ο Cliff. Ήταν κάτι σαν την ισορροπία σε ένα σχήμα με τρομερά δυνατές και διαφορετικές προσωπικότητες. Ήταν κάτι άλλο. Όμως έχουν γραφτεί και έχουν ειπωθεί τα πάντα για τον Cliff. Ας μπούμε στο «ζουμί» της στήλης.
Τι θα γινότανε λοιπόν αν δεν είχε φύγει από τη ζωή ο Cliff Burton και συνέχιζε με τους METALLICA; Προσωπικά, θεωρώ ότι το “And justice for all” θα είχε κυκλοφορήσει ούτως ή άλλως και θα ήταν, αν όχι το ίδιο, πάρα μα πάρα πολύ παρεμφερές. Άλλωστε, συνθετικά, ο Cliff δεν ήταν πάντα και τόσο ενεργός. Αν εξαιρέσουμε το “Ride the lightning” όπου υπάρχει στα credits των 6 από τα 8 τραγουδιών του δίσκου, στο “Master of puppets” έχει credits μόνο στο ομότιτλο κομμάτι και το “Damage Inc”, ενώ στο “Kill ‘em all” μόνο σε ένα (αλλά τι ένα!!!), το “Pulling teeth”, που είναι και αποκλειστικά δικό του. Επομένως δε μπορεί να πει κανείς με σιγουριά ότι θα επηρέαζε το ύφος των συνθέσεων της μπάντας στο “And justice for all”. Άλλωστε και ο αντικαταστάτης του, ο Jason Newsted, παρότι νεούδι στο σχήμα, συμμετείχε μόνο στο “Blackened”. Βέβαια, ο Burton «υπάρχει» στο “And justice…”, μέσα από το “To live is to die”, ένα κομμάτι-tribute στον ίδιο από την μπάντα του, το οποίο στηρίχθηκε σε riffs που είχε γράψει και δεν είχαν χρησιμοποιηθεί ακόμα από το σχήμα, ενώ και ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από αυτόν, καθώς η συγκεκριμένη φράση ήταν από τις πλέον αγαπημένες του. Άλλωστε είναι και ο τίτλος της βιογραφίας του. Το θέμα, για εμένα, δεν είναι αν ο Burton θα επηρέαζε τόσο τον ήχο των METALLICA με αποτέλεσμα να μη βγουν τα “Black album” και “Load” για παράδειγμα, όσο το αν θα έμενε στους METALLICA, αν θα ήταν ακόμα και τώρα στο συγκρότημα. Ακόμα και την περίοδο που ήταν ζωντανός, οι METALLICA άλλαζαν ήχο δίσκο με το δίσκο. “Kill ‘em all”, “Ride the lightning” και “Master of puppets” είναι μεν και οι 3 thrash δίσκοι, όμως διαφορετικοί μεταξύ τους, με την πρόοδο και τον πειραματισμό του σχήματος να είναι εμφανείς, ασχέτως ποιο δίσκο γουστάρει περισσότερο ο ένας και ο άλλος από εμάς. Και το “And justice for all” δεν μοιάζει τόσο τραγικά παράξενο ας πούμε σαν «συνέχεια» στη μουσική αναζήτηση αυτής της μπάντας. Δεν είναι δα και “Black album” που κυριολεκτικά είναι δίσκος για τον οποίο λες «από πού ήρθε τώρα αυτό;». Άλλωστε, το μόνο για το οποίο δε μπορεί κάποιος να κατηγορήσει τους METALLICA, είναι το ότι ήταν και είναι μία μπάντα που μένει στάσιμη και δεν «ψάχνεται», δεν πειραματίζεται, δεν εξελίσσεται, ασχέτως του τελικού αποτελέσματος. Και ο Burton ήταν τέτοιος τύπος. Είχε μουσικές ανησυχίες. Ήταν αντισυμβατικός και ήθελε κάτι άλλο, και κάτι άλλο, και κάτι άλλο. Ήταν άλλωστε και πιο «ροκάς» από τους άλλους. Όταν έχεις σαν είδωλα τον Phil Lynott, τον Geddy Lee και τον Lemmy, έχεις μέσα σου και την καλώς εννούμενη progressive-ια, και την «αλητεία» στον ήχο και τη ροκιά και την ψυχεδέλεια. Επομένως και ο ίδιος θα συνέχιζε να ψάχνεται μουσικά και να θέλει και άλλα, διαφορετικά πράγματα. Μην ξεχνάμε ότι ήταν μόλις 24 ετών. Άρα και να ζούσε ο Burton κάποιοι δίσκοι θα έβγαιναν. Αλλά θα έμενε στο σχήμα; Θα είχαμε “Some kind of monster”; Πιστεύω πως όχι. Αυτό θα άλλαζε. Κάποια στιγμή, όταν τα φώτα θα είχαν γίνει πλέον εκτυφλωτικά, όταν το business (που λένε και στο Αμέρικα) θα ήταν τόσο τεράστιο, ο Burton μάλλον θα την έκανε από το σχήμα. Ίσως μετά το “Black album”, ίσως μετά το “Load”. Κάπου εκεί πιστεύω. Όχι τόσο για τη μουσική, όσο κυρίως για το lifestyle, για τις υποχρεώσεις, για τα πρέπει, για τους όποιους περιορισμούς. Παραήταν πιο ελεύθερη και με την καλή έννοια «χίππικη» μορφή από τους άλλους. Το σίγουρο είναι, ότι και να έφευγε από τους METALLICA, θα έκανε κάτι δικό του. Κάτι άλλο. Κάτι που μπορεί να μην είχαμε ακούσει μέχρι τότε ή να μην είχαμε φανταστεί. Να ήταν κάτι σαν το Chuck Schuldiner ας πούμε. Που πήρε ένα ιδίωμα από το χεράκι και το εκτόξευσε σε ένα διαφορετικό γαλαξιακό σύστημα. Θα έκανε και άλλα πράγματα. Να το πάμε και πιο χαλαρά και όχι μόνο απολύτως σοβαρά, θα μπορούσε για παράδειγμα να είναι στους GRIP INC ή κάτι αντίστοιχο, θα μπορούσε να παίζει crossover, θα μπορούσε να παίζει heavy rock, θα μπορούσε χίλια δύο. Και μπορεί και να είχε διώξει τον Ulrich κάποια στιγμή από το σχήμα ή απλά να έφευγε ο ίδιος, να έπαιρνε τον Lombardo των 90’s, τον Chuck και τον Patton και να κάνουν ένα σχήμα που θα μοίραζε εγκεφαλικά με τη μουσική που θα έπαιζε και θα έβαζε και άλλα πράγματα στον metal/rock χάρτη!
Το μόνο σίγουρο είναι ότι αν ζούσε ακόμα ο Cliff Burton, η μουσική μας θα ήταν ακόμα πιο όμορφη, από όλες τις απόψεις. Και το κυριότερο, θα μπορούσε ο ίδιος να ζήσει όσα είχε ονειρευτεί και κυνηγήσει.
Φραγκίσκος Σαμοΐλης

Έλα μου ντε; Τι θα γινόταν; Αυτό συζητιέται σε κάποιο τραπέζι ή με μεζέ ή με καφέ. Ωραίες αυτές οι συζητήσεις. Πολλοί λένε πως δεν θα είχαν κάνει ποτέ στροφή προς τα “Load” και “Reload”. Εγώ πιστεύω πως θα είχε γίνει και νωρίτερα ενώ υπήρχε και περίπτωση να μην είχε κυκλοφορήσει ποτέ το “…And justice for all”. Από αυτά που γνωρίζω, έχω στο μυαλό μου πως ο Cliff Burton ήταν μπολιασμένος με το κλασσικό rock. Δεν ήταν τόσο «βαρύ μέταλλο» όσο οι άλλοι δύο. Με τα στοιχεία που έχουμε από τους μέχρι τότε δίσκους πους συμμετείχε, είναι πως έδινε στους METALLICA το διαφορετικό, την μουσικότητα αν θέλετε να το πούμε καλύτερα. Αν, φυσικά, βάλουμε στην εξίσωση πως οι Hetfield – Ulrich μετακόμισαν για την αφεντιά του και πως άκουγαν την κάθε αλλαγή στη μουσική, την οποία και παρουσίαζε ο Cliff Burton, εγώ τουλάχιστον καταλήγω στο πως οι METALLICA θα ήταν άλλη μπάντα πολύ νωρίτερα από ότι το έγινε. Αλλά αυτά είναι μόνο εικασίες!
Ντίνος “Benjamin Breeg” Γανίτης

Ποτέ δεν μου άρεσε να σκέφτομαι με το “αν”… Ίσως γιατί η ιστορία δεν γράφεται ποτέ με υποθετικούς συνδέσμους αλλά με ψυχρά γεγονότα. Βέβαια, στην τέχνη τα πράγματα είναι σαφώς πιο “χαλαρά” και όπως και να το κάνουμε πολλές από τις κουβέντες μας γύρω από το αγαπημένο μας σπορ της μουσικής περιστρέφονται και γύρω από τέτοιου είδους υποθετικά σενάρια. Τι θα γινόταν, λοιπόν, αν ο Cliff δεν είχε πεθάνει και συνέχιζε να μας χαρίζει απλόχερα το ταλέντο του μέσα από τη δισκογραφία των METALLICA; Καταρχάς, δεν θα είχαμε απολαύσει πάνω στο σανίδι τον οδοστρωτήρα Jason Newsted που μπορεί να έζησε κάτω από τη σκιά του Cliff αλλά ο τύπος ζούσε και ανέπνεε για τους METALLICA και αυτό ήταν κάτι που προσωπικά το έβλεπα σε κάθε συναυλία και τον γούσταρα απίστευτα για αυτή την αφοσίωσή του.
Ο Cliff όμως ήταν ο Cliff και οι Lars/James/Kirk επηρεάστηκαν αναπόδραστα από το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του. Τι πιστεύω λοιπόν… Πάντα θεωρούσα ότι οι METALLICA θα πήγαιναν νωρίτερα προς πιο μελωδικά μονοπάτια τύπου “Load” και δεν υπήρχε ούτε μία στο εκατομμύριο να βγει ένα “…Justice…”. Από την άλλη, δεν υπήρχε περίπτωση να επιτρέψει πειράματα τύπου “Lulu” και θα προσπαθούσε να διατηρήσει πάντα ακέραια την ταυτότητα του συγκροτήματος. Τέλος, θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να βλέπαμε πως θα διατηρούνταν οι ισορροπίες ανάμεσα σε τρεις στιβαρούς ηγέτες μέσα στο ίδιο συγκρότημα. Θεωρώ όμως ότι λόγω του σεβασμού που έτρεφαν οι Lars & James στο πρόσωπο του Cliff δεν θα υπήρχε κανένα απολύτως πρόβλημα. Τέλος, θα συνεχίζαμε να τον βλέπουμε να παίζει με καμπάνες και να κοπανιέται όπως έκανε στα λίγα αλλά εκπληκτικά του χρόνια στους METALLICA. Σε ευχαριστούμε για τη μουσική, μεγάλε!
Σάκης Νίκας

Κάθε αρχή και δύσκολη λέει ο λαός σε κάθε νέο εγχείρημα. Έτσι, αρχίζοντας αυτή τη στήλη του τι θα γινόταν αν κάποια πράγματα είχαν συμβεί διαφορετικά, αντικείμενο είναι η περίφημη θεωρία της τυχόν συνέχειας της ύπαρξης του εμβληματικού και ασύγκριτου Cliff Burton. Αρχικά να τονίσουμε ότι ήταν το πρόσωπο (μαζί με τον Paul Baloff των EXODUS) που σέβονταν όλοι στο Bay Area και που οι METALLICA δέχτηκαν να μετακομίσουν για χάρη του επειδή ο ίδιος δεν θα έφευγε ποτέ από τη γενέτειρα του. Για το σοκ τότε στους γύρω χώρους ότι εισχώρησε στην μετέπειτα καλύτερη μπάντα όλων των εποχών και για το πόσο πολύ θα τους βελτίωνε τα ξέρετε οι περισσότεροι, ήταν κάτι που όλοι το θεωρούσαν επόμενο καθώς πρώτοι οι METALLICA έδειξαν ότι είχαν ξεφύγει επίπεδο και ο ψιλόλιγνος μπασίστας με τις καμπάνες ήταν το σήμα κατατεθέν των ζωντανών τους εμφανίσεων, μια ζωή παίζοντας στο όριο και κοπανώντας το κεφάλι που δεν κοπανιέται κατά το προσφιλές δόγμα που οι ίδιοι θεμελίωσαν. Ο Cliff έδωσε τα διαπιστευτήρια του στα τρία πρώτα τους αριστουργήματα, κάθε φορά γινόταν καλύτερος με αποτέλεσμα κάθε άλμπουμ τους να ξεπερνάει το προηγούμενο. Η μοιραία μέρα της 27ης Σεπτεμβρίου του 1986 ήταν αυτή που τον πήρε για πάντα μακριά μας.
Το νέο της απώλειας του προκάλεσε παγκόσμια θλίψη και μέχρι και σήμερα, μέσα από αναρίθμητους καλλιτέχνες τεράστιου βεληνεκούς, θεωρείται η μεγαλύτερη απώλεια όλων και λόγω της ηλικίας του (μόλις 24 ετών) και λόγω ότι είχαν όλοι τους βρεθεί στο απόγειο της καριέρας τους. Τι θα γινόταν όμως αν τελικά ο Cliff ζούσε; O Cliff αν ζούσε αρχικά, με την παρουσία του και μόνο δε θα επέτρεπε κανέναν να πιάσει την μπάντα στο στόμα του όπως έγινε μετά το θάνατο του. Όχι ότι δε δώσανε και οι άλλοι τρεις δικαίωμα, αλλά για χάρη του Cliff ουδείς είπε οτιδήποτε αρνητικό για τους METALLICA, διότι απλά θα ήταν η παραφωνία της εποχής (συν ότι θα πέφτανε μπούφλες από ’δω ως το Bay Area). Aν ζούσε ο Cliff θα ήταν επίσημο κι όχι παραδεκτό από λίγους ότι το “…and justice for all” θα ήταν ο κορυφαίος δίσκος της ύπαρξης, εδώ είναι χωρίς τον Cliff (και ΑΚΡΙΒΩΣ γι’ αυτό τον λόγο, μια και το κάνανε χωρίς τον κορυφαίο τους παίκτη), φανταστείτε να ήταν κι αυτός (συν ότι θα ακούγαμε μπάσο).
Αν ζούσε ο Cliff δεν θα συμμετείχε ποτέ στο “Black album”. ΞΕΚΑΘΑΡΑ. Δε θα ενέκρινε ποτέ αυτή τη στροφή και απειλώντας να φύγει, οι άλλοι θα το σκέφτονταν ξανά ή δεν θα συνέχιζαν μαζί, με όλο τον κόσμο να είναι με το μέρος του και το άλμπουμ να τρώει κατακραυγή  απ’ όλους, εδώ υπάρχουν άνθρωποι μέχρι σήμερα που κράζουν τον κορυφαίο δίσκο των τελευταίων 31 ετών στην ιστορία της μουσικής, δεν θα το έκαναν αν ήταν και η αποχώρηση του Cliff στη μέση; Αν ζούσε ο Cliff και έβλεπε τους άλλους να κουρεύονται ή να βάφουν νύχι ή να βάζουν eyeliner και εν γένει να κάνουν 5 χρόνια να βγάλουν τα “Load”/”Reload” θα τους είχε πνίξει με τις μπασοχορδές και πρώτον απ’ όλους τον James που αγαπούσε περισσότερο απ’ όλους και που από αυτόν ειδικά δε θα ανεχόταν να γίνεται έρμαιο στις ορέξεις του Lars και του Kirk όπως παραδέχτηκε ο ίδιος ο Hetfield χρόνια μετά για εκείνη την περίοδο. Αν ζούσε ο Cliff θα τσακωνόταν άσχημα όταν θα ερχόταν ο πακτωλός των εκατομμυρίων, καθώς η συμπεριφορά του ήταν υπεράνω χρημάτων και ποτέ δε θα πρόδιδε την ιδεολογία του για τη μουσική για κάποια εκατομμύρια παραπάνω κι αυτό το ξέρουν όλοι.
Αν ζούσε ο Cliff κάποια στιγμή θα κυνηγούσε το όνειρο του να παίζει lead bass, να φτιάξει μία νέα δική του σχολή ολόκληρη στο όργανο, έπαιζε και ξανάπαιζε με τις ώρες για να γίνεται καλύτερος, όπως και γινόταν με τα χρόνια και θα έκανε πολλούς ανθρώπους να πιάσουν το τετράχορδο στα χέρια τους και θα τον είχαν όλοι ως το απόλυτο ίνδαλμα. Αν ζούσε ο Cliff, θα παντρευόταν την κοπέλα του με την οποία είχαν ήδη κάνει σχέδια να ζήσουν μαζί αφού θα επέστρεφε από την περιοδεία και ο γιός που σίγουρα θα έκανε θα προσπαθούσε να μοιάσει στον μπαμπά του και να γίνει ακόμα καλύτερος. Αν ζούσε ο Cliff δε θα είχε κανείς την παραμικρή αμφιβολία ότι δε θα συμβιβαζόταν ποτέ με τίποτα και κανέναν και θα πατούσε πόδι σε οποιαδήποτε ετσιθελική απόφαση στους METALLICA. Αν ζούσε ο Cliff ή θα είχε σκοτώσει τον ψυχολόγο που κάποτε προσέλαβαν (όπως παραλίγο να κάνει ο Jason Newsted) ή τους υπόλοιπους που τόλμησαν να πάρουν ψυχολόγο, θα τους έλεγε ότι είναι ένα μάτσο αδερφές και θα τους παράταγε χωρίς να θέλει να τους ξαναδεί. Τέλος, αν ζούσε ο Cliff, δε θα ζούσε ο Kirk. Έχετε σκεφτεί ποτέ όλοι σας όλα αυτά τα χρόνια πως μπορεί να νιώθει ο ίδιος ο Kirk ξέροντας ότι αναπνέει επειδή άλλαξαν ένα κρεβάτι κι επειδή στη θέση του πέθανε ο «αδερφός» του;
Και πολλά-πολλά άλλα που τα κρατάω για μένα και θα τα συζητάω με τον Αλατά γιατί είναι ο μόνος που μπορεί να με καταλάβει…
Άγγελος Κατσούρας

ΣΕΝΑΡΙΟ ΠΡΩΤΟ: Μεταφερόμαστε με την χρονομηχανή μας στο 1986, και στο ευρωπαϊκό σκέλος της “Damage Inc” περιοδείας. Το λεωφορείο ταξιδεύει στην Σουηδία και ο Kirk Hammett με τον Cliff Burton παίζουν στα χαρτιά τις κουκέτες τους. Κερδίζει ο δεύτερος και διαλέγει την κουκέτα του πρώτου. Το άβολο ταξίδι συνεχίζεται, ατύχημα δεν γίνεται, η περιοδεία ολοκληρώνεται με επιτυχία και η μπάντα μπαίνει στο studio μετά από την αναμενόμενη και αναγκαία ξεκούραση, για τις ηχογραφήσεις του “…and justice for all”. Ο νέος δίσκος είναι ένα tech thrash κομψοτέχνημα, o Burton στο μπάσο ξεσαλώνει, το «δένει κόμπο» και είναι το δυνατότερο ατού της μπάντας η οποία στρογγυλοκάθεται πια στο πάνω-πάνω «ράφι». Η περιοδεία που ακολουθεί ρίχνει τον κόσμο στα πόδια τους και το επόμενό τους άλμπουμ φτάνει τα πράγματα στα άκρα: ακόμη πιο τεχνικό, ακόμη πιο «σπαστικό», με πολλές «εξωκοινοβουλευτικές» επιρροές και με σπουδαίους καλεσμένους. Ο Cliff βγάζει μπροστά σχεδόν όλο το φάσμα των επιρροών του, οδηγεί τις εξελίξεις και κάνει τους METALLICA την μεγαλύτερη thrash metal ομάδα όλων των εποχών.
Η επόμενη χρονιά θα τους βρει εξ ολοκλήρου στον δρόμο, να προωθούν τον διάδοχο του “…and justice for all”, τον αδιαμφισβήτητα καλύτερο METALLICA δίσκο και να δρέπουν τους καρπούς του ταλέντου τους. Το live album που κυκλοφορεί με τίτλο “Live in Seattle 1993” είναι η αποτύπωση της απόλυτης metal φόρμας. Ο Burton είναι και τυπικά ο ηγέτης – καθοδηγητής της μπάντας, κατέχει το σκήπτρο και δεν μπορεί κανείς να τον αμφισβητήσει. Όλη αυτή η ακρότητα όμως φέρνει και την πρώτη «μουρμούρα», καθώς ειδικά ο Ulrich μοιάζει να έχει φτάσει στα όριά του (είναι και τεμπέλης). Έτσι, έρχεται η γνωστή αλλαγή κατεύθυνσης με το “Black album”, το οποίο όμως έχει metal παραγωγή και όχι “Dr. Feelgood” ήχο. Ο Chuck Schuldiner γοητευμένος καλεί τον Cliff να συνεισφέρει στο “Individual thought patterns” μαζί με τον Steve Di Giorgio (δεν ξέρω αν καταλάβατε, σενάρια φτιάχνουμε εδώ και γουστάρουμε, και εξωγήινους να σας μπλέξω μέσα, τσιμουδιά εσείς) και ο πραγματικός αρχηγός των METALLICA κυκλοφορεί ένα προσωπικό άλμπουμ με ιδέες που είχε στο συρτάρι και δεν ταίριαζαν με το ύφος του συγκροτήματός του, ονόματι “Load”, όπου ακούς από BLACK SABBATH μέχρι FRANK ZAPPA επιρροές. Μαζί του μια ελίτ ονομάτων, από Bush μέχρι Patton, από Dimebag μέχρι Morello και από Geezer μέχρι Bordin. Με τους METALLICA κυκλοφορεί έναν ακόμη δίσκο στο ύφος του “Black album”, το οποίο όμως έχει αρκετές επιρροές από το προσωπικό του άλμπουμ το οποίο και είχε ενθουσιάσει τους άλλους τρεις.
Με την νέα έκρηξη του thrash στα 00’s οι METALLICA δεν μένουν ανεπηρέαστοι και κυκλοφορούν καλούς ως πολύ καλούς δίσκους κοιτώντας το παρελθόν τους κατάματα, αλλά μην μπορώντας φυσικά να το αγγίξουν. Πολύ καλό και το live “Bang that head…live!”. Μαστόδοντα, Γκοντζίρες κλπ θυμίζουν όλοι εκείνον τον υπερ-τεχνικό διάδοχο του “…and justice for all”. Το “Reload” δεν κυκλοφόρησε ποτέ, όπως και τα “St. Anger” και “Death magnetic”. Τα μαλλιά έμειναν ως είχαν, δεν είδαμε ποτέ βαμμένα νύχια, eyeliners κλπ μπούρδες. To “Hardwired…to self-destruct” ακούστηκε ως έχει, και αποτελεί την χειρότερη δουλειά του group. O Newsted μεγαλούργησε με τους FLOTSAM AND JETSAM των οποίων ηγείται ως σήμερα και σε κάποια shows που ο Cliff δεν μπορούσε να λάβει μέρος, τον ακούσαμε να τον αντικαθιστά μαζί με τους Di Giorgio και Keyser.
ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Μεταφερόμαστε με την χρονομηχανή μας στο 1986, και στο ευρωπαϊκό σκέλος της “Damage Inc” περιοδείας. Το λεωφορείο ταξιδεύει στην Σουηδία και ο Kirk Hammett με τον Cliff Burton παίζουν στα χαρτιά τις κουκέτες τους. Κερδίζει ο πρώτος και διαλέγει την κουκέτα του δεύτερου. Στο φοβερό ατύχημα χάνει την ζωή του ο Hammett, όλοι μιλούν για έναν πολύ καλό κιθαρίστα που έφυγε άδοξα και όλα τα παραπάνω συμβαίνουν με άλλον/άλλους κιθαρίστα-ες γιατί στο κάτω – κάτω τέτοιοι μουσικοί υπήρξαν και υπάρχουν αναρίθμητοι. Αυτά. R.I.P Cliff, ήσουν τεράστια απώλεια για την μουσική.
Δημήτρης Τσέλλος

Νέα στήλη λοιπόν από το Rock Hard, που αν μη τι άλλο θεωρώ εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, μιας και αφήνει την φαντασία μας ελεύθερη να δημιουργήσει μια άλλη εξέλιξη των πραγμάτων. Έχει την πλάκα του να γίνεσαι αυτός που διαμορφώνει τον ρου της ιστορίας, έστω και στην φανταστική του εκδοχή.
Σε μια άλλη ζωή λοιπόν, όπου η μοίρα θα ήταν πιο δίκαιη, τι θα γινόταν αν ο Cliff Burton δεν έχανε τη ζωή του με τόσο άδοξο τρόπο και συνέχιζε να πρωταγωνιστεί με το μπάσο του στους METALLICA;
Εντάξει, το να ήταν οι METALLICA μεγαλύτερο όνομα απ’ αυτό που είναι σήμερα δεν είναι δυνατό, αφού η κορυφή τους ανήκει. Το θέμα με τον Cliff είναι πως ο άνθρωπος ήταν καινοτόμος, είχε όραμα. Θες οι επιρροές του; Θες η μουσική του κατάρτιση; Η ικανότητα του; Η μουσική του αντίληψη; Η ωριμότητα του; Η εξέλιξη στον ήχο της μπάντας, ήταν σε πολύ μεγάλο βαθμό δικό του επίτευγμα. Είναι τυχαίο που τα θρυλικότερα άλμπουμ του συγκροτήματος φτιάχτηκαν με εκείνον στη σύνθεση τους; Δε νομίζω….
Φέρτε στο μυαλό σας την τριλογία “Kill ‘em all”, “Ride the lightning” και “Master of Puppets” και φανταστείτε πως θα ήταν να είχαν κυκλοφορήσει έστω και δύο ακόμα δίσκους τέτοιου βεληνεκούς….
Νομίζω πως η στροφή αυτή που έκαναν στον ήχο τους, ακόμα και αν γινόταν τελικά γιατί οι καιροί έτσι κι αλλιώς αλλάζουν και οι απαιτήσεις το ίδιο, θα γινόταν με έναν άλλο τρόπο, ίσως πιο βατό και πιο αποδεκτό για την πλειονότητα των οπαδών τους. Ειδικά κάτι “Load” και “Reload” πιστεύω πως δεν θα υπήρχαν καν. Τον έχω δηλαδή και να έφευγε κιόλας αν του τα έκαναν πολλά… Αν και τώρα που το ξανασκέφτομαι, ο Cliff είχε τον τρόπο του να περνάει τα θέλω και τα πιστεύω του στους υπόλοιπους, οπότε μάλλον εκείνοι θα είχαν αναθεωρήσει κάποιες απόψεις τους. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που τον θεωρούσαν δάσκαλο και πώς να μην το κάνουν, αφού αυτός τους «άνοιξε τα μάτια» πάνω στη μουσική. Ήταν γεννημένος για να πρωταγωνιστεί και όχι για να ακολουθεί (βλ. Newsted).
Τώρα για το αν με Burton θα είχαν κόψει μαλλί και θα γινόντουσαν κυριλέ, δεν είμαι τόσο σίγουρη… Πιθανόν ναι, αλλά ίσως αργότερα! Μετά τα δύο (τουλάχιστον) ακόμη αριστουργήματα που θα είχαν ακολουθήσει.
Σε όλα αυτά, βάλτε και το σε πόσα project φαντάζομαι τον Cliff να συμμετείχε, παίζοντας άλλα πράγματα, έξω από το metal, όπως jazz, funk και παρόμοια είδη που τόσο γούσταρε και που μέσα απ’ αυτά θα έδειχνε ακόμα περισσότερο το τρομακτικό του ταλέντο…
Τι κρίμα που η μοίρα του επιφύλασσε τέτοιο χτύπημα και όλοι βγήκαν χαμένοι. Οι METALLICA, η μουσική και πάνω απ’ όλα ο ίδιος…. Όχι τίποτα άλλο… Δεν θα μπορέσουμε να μάθουμε κιόλας ποτέ τι θα είχε ισχύσει τελικά. Αυτή όμως είναι και η μαγεία της νέας μας στήλης!
Χαρά Νέτη

Η αλήθεια είναι ότι ως φίλος της Ιστορίας πάντα με ιντρίγκαραν τα υποθετικά σενάρια εναλλακτικής πραγματικότητας, για παράδειγμα τι θα συνέβαινε αν ο Χίτλερ είχε κερδίσει τον B’ Π.Π. ή αν ο JFK δεν είχε δολοφονηθεί, καταλαβαίνετε τι εννοώ. Έτσι η ιδέα για μια ανάλογη στήλη στο ROCK HARD ήταν βέβαιο ότι θα με έβρισκε ένθερμο υποστηρικτή της. Πρώτο ερώτημα της στήλης αφορά τους METALLICA και τον Cliff Burton και πιο συγκεκριμένα, τι θα συνέβαινε στους METALLICA εάν ο Cliff δεν “έφευγε” στις 27/09/1986.
Προσωπική εκτίμηση πάντα, και με γνώμονα ότι ο Cliff ήταν μόλις 24 χρονών και κανείς δεν ξέρει πώς θα διαχειριζόταν την επερχόμενη επιτυχία, εξάλλου εκείνη την εποχή οι METALLICA ήταν πραγματικά έτοιμοι για εκτόξευση στο μεταλλικό στερέωμα. Εκτιμώ λοιπόν ότι εάν ζούσε ο Cliff, οι METALLICA μπορεί να μη γίνονταν αυτό το θηρίο που είναι σήμερα, μπορεί να μην συναγωνίζονταν μπάντες όπως οι U2 ή οι ROLLING STONES αλλά και πάλι θα μιλάγαμε ίσως για την μεγαλύτερη metal μπάντα του πλανήτη. Το “Justice…” θα κυκλοφορούσε κανονικά αλλά με μπάσο αυτή τη φορά, ενώ πολύ πιθανόν, δίσκοι όπως “Black album”, “Load “ και “Reload” να μην είχαν κυκλοφορήσει, όχι γιατί ο Burton δεν ήταν ανοιχτός σε πειραματισμούς, αντιθέτως θεωρώ ότι ήταν ο πιο ανοιχτόμυαλος από τους υπόλοιπους στα μουσικά ακούσματα. Απλά νομίζω ότι δεν θα επέτρεπε τόση εμπορικότητα στη μουσική των METALLICA. Τέλος, και για μένα πάρα πολύ σημαντικό, θα λειτουργούσε ως κυματοθραύστης ανάμεσα στους Ulrich και Hetfield και δεν θα είχαμε τα γεγονότα που είδαμε στο “Some kind of monster”. Πολύ πιθανό μάλιστα να είχε θαφτεί και το τσεκούρι του πολέμου ανάμεσα στους MEGADETH και τους METALLICA πολύ νωρίτερα, καθώς είναι γνωστή η αμοιβαία συμπάθεια που είχαν ο Mustaine και ο Burton.
Α, και να μην ξεχάσω, ο Jason Newsted δεν θα είχε φύγει από τους FLOTSAM & JETSAM και η πορεία τους θα ήταν άκρως εντυπωσιακή! Πολύ πιθανόν να ήταν και το next big thing μετά τους METALLICA. Αλλά κανείς δεν μπορεί να ξέρει με σιγουριά, μόνο υποθέσεις μπορεί να κάνει. Το μόνο που είναι σίγουρο είναι ότι ο Burton ήταν ένας χαρισματικότατος μουσικός, ένας εμβληματικός μπασίστας, που αν φανταστεί κανείς ότι υποχρέωσε, τρόπον τινά, τους METALLICA να μετακομίσουν στο Σαν Φρανσίσκο για πάρτη του, σκεφτείτε πόσο θα επηρέαζε την μπάντα στην εξέλιξη της….
Θοδωρής Κλώνης

What if? Αν το ατύχημα την αποφράδα ημέρα στις 27 του Σεπτεμβρίου 1986 δεν είχε υπάρξει ποτέ. Πώς θα ήταν οι ΜETALLICA στην μετέπειτα πορεία τους;  Θα είχαν ηχογραφήσει το “Load” στα 90’s; Όλα αυτά μας έχουν απασχολήσει όλα αυτά τα χρόνια είτε μιλώντας με φίλους μας είτε μιλώντας με τον εαυτό μας κάθε φορά που ακούμε ένα από τα πρώτα albums των ΜΕΤΑLLICA στα οποία ο Cliff έχει συμβάλει με το δικό του χαρακτηριστικό παίξιμο και στυλ.
Οι METALLICA μπορεί να δέχθηκαν ένα καίριο πλήγμα στον κορμό της μπάντας με τον θάνατο του αλλά βρήκαν το κουράγιο να συνεχίσουν και εν τέλη καθιέρωσαν το όνομα τους σαν το μεγαλύτερο heavy metal σχήμα. Η απώλεια του Cliff δεν τους το στέρησε αυτό, κάθε άλλο. Ο Cliff Burton εκτός από ένας καταρτισμένος μουσικός  ήταν ένας ακροατής με πολλές επιρροές και πέρα από τον metal χώρο. Αν ζούσε πιστεύω ότι θα μπόλιαζε την μπάντα και με επιρροές εκτός metal τα επόμενα χρόνια και κατά συνέπεια δίσκοι τύπου “Load”, “Reload” νομίζω ότι θα έβγαζαν οι ΜΕΤΑLLICA και μαζί του. Ίσως όμως να είχαμε αποφύγει με τον Cliff στην μπάντα ηχογραφήσεις τύπου “St. Anger” και δράματα σαν αυτά που είδαμε στο “Some kind of monster”.
Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι το ανήσυχο μουσικό πνεύμα του Cliff δεν θα έμενε άπραγο- αν ζούσε, μόνο με τους ΜΕΤΑLLICA. Tον φαντάζομαι να συμμετέχει σε πολλά projects, ιδιαίτερα από τα 90’s και έπειτα και να παρασύρει και τα υπόλοιπα μέλη της μπάντας να πράξουν το ίδιο. Η μουσική του πρόοδος θα ήταν τεράστια και δύσκολα θα έμενε “καλουπωμένος” κάτω από τo ταβάνι των ΜΕΤΑLLICA. Πιστεύω ότι σαν ακροατές, ο θάνατος του μας στοίχησε όχι μόνο στο ποια θα ήταν η μουσική εξέλιξη του μαζί με τους ‘ΤΑLLICA αλλά για μένα περισσότερο ενδιαφέρον έχει το τι μουσική θα μπορούσε να μας προσφέρει(ανεξαρτήτως μουσικής ταμπέλας) αν ήταν ζωντανός. Πιστεύω ακράδαντα ότι οι λάτρεις της καλής μουσικής θα ερχόντουσαν σε επαφή με πολλές και καλές μουσικές από την Cliff Burton αν η μοίρα είχε διαφορετικά πλάνα.
Δεν θα το μάθουμε ποτέ… αν και μέσα μας το γνωρίζουμε ήδη.
Γιάννης Παπαευθυμίου

Άλλη μια αποφράδα 27η Σεπτεμβρίου πέρασε. Ο Cliff Burton εκείνη τη μέρα, πριν 33 χρόνια σκοτώθηκε, στο γνωστό ατύχημα στη Σουηδία. Η ιστορία από εκείνο το βράδυ και μετά, γνωστή. Ας αλλάξουμε λίγο την ιστορία, με ένα ερώτημα: τι θα γινόταν, αν δεν λάμβανε χώρα αυτό το ατύχημα; Τι θα γινόταν εάν ο Cliff ηχογραφούσε μαζί με το απόλυτο συγκρότημα του πλανήτη το τέταρτό του άλμπουμ;
Μιλάμε για τον καθοριστικό παράγοντα που έφτασε τους METALLICA στις πρώτες ΓΙΓΑΝΤΙΕΣ κορυφές του metal ιδιώματος αλλά και εν γένει του αμερικάνικου σκληρού ήχου. Οδηγός του, ήταν ανέκαθεν το πολυσχιδές μουσικό του γούστο. R.E.M., ZZ TOP, BLACK SABBATH, SLAYER, LYNYRD SKYNYRD, MISFITS, MOTORHEAD και η κλασσική μουσική. Ας ξεκινήσουμε λέγοντας ότι δεν θα υπήρχαν “…And justice for all”, “Black album”, “Load”, όχι με τη μορφή που τα ξέρουμε. Αλλά πως θα ήταν τα αντίστοιχα τέταρτο, πέμπτο και έκτο άλμπουμ των θεών; Πάμε να το αναλύσουμε εκτενώς:
“…And justice for all”: Το μουσικό παράγωγο της οργής και θλίψης τους για το χαμό του καλύτερου τους φίλου και μέντορα τους. Το τελίκιασμα των τεχνικών δομών, η εξαφάνιση του μπάσου ηθελημένα και μη, δίνοντας στο δίσκο μια ιδιαίτερη ψυχρή γοητεία, που συνεισφέρει στην κλασσικότητά του. Στους στίχους, σκιαγραφείται μια διεφθαρμένη Αμερική, σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο που οδηγεί στην ακρότητα του ατόμου το οποίο τη βιώνει. Αν ο Cliff ζούσε, το άλμπουμ, σίγουρα θα είχε εκτός από μπάσο και παραπάνω μελωδίες, πιθανότατα μέσω του μπάσου. O Rasmussen θα τους έκανε ήχο για σεμινάριο – συνέχεια του “Master of puppets”. Θα μιλούσαμε σίγουρα, για ένα άλλο μονοπάτι εξελικτικό των METALLICA. Πιθανότατα θα ήταν το tech-thrash αριστούργημα που ακόμα και οι CORONER θα ζήλευαν. Με λιγότερη θλίψη των ιδίων, με περισσότερη ποικιλία (ναι, θα πήγαινε κι άλλο) και με τη μπάντα στο απόγειο της δόξας της στην αυστηρά metal κοινότητα. Μετά θα ερχόταν, το έτερο κρίσιμο σημείο στη καριέρα τους.
“Black album”: Το άλμπουμ όπου συνόψίσαν στις πιο λιτές συνθέσεις τις πιο πλούσιες μουσικές τους ιδέες, ακολουθώντας ανάποδη συνθετική λογική από το “…And justice for all”, υπό την αιγίδα του παραγωγού – καταλύτη Bob Rock. Ο ρόλος του παράγοντα Cliff Burton σε αυτό, θα ήταν καθοριστικός, γιατί πολύ απλά, θα συμμετείχε ισότιμα στο δίσκο, εν αντιθέσει με τους METALLICA μετά το ‘87 που το μοντέλο ήταν “James/Lars έχουν τη μερίδα του λέοντος συνθετικά, ο Kirk ακολουθεί αλλά είναι δεύτερος τη τάξει συνθέτης και ο Jason απλά βουλώνει και παίζει”. Στο πως θα προσέγγιζε τον Bob Rock θα είχε ενδιαφέρον η ιστορία. Γιατί ο James και ο Lars ήταν τα μεγάλα εγώ των METALLICA, ο Cliff όπως και ο Kirk ήταν οι χαμηλών τόνων. Ο δε Cliff ως μεγαλύτερος, τους έβαζε πάντοτε στη θέση τους. Σίγουρα, το “Black album”, θα είχε διαφορετική μορφή από αυτή που μάθαμε τα τελευταία 28 χρόνια. Δεν ξέρω καν αν θα έπιανε, με το τρόπο που έπιασε το “Black album” στο κοινό που έπιασε. Αν έπιανε, θα ακολουθούσαν οι τεράστιες περιοδείες, οι μεγάλες συναυλίες, τα «εγώ» πάλι θα φούσκωναν και όπως είχε πει κάποτε και ο James, αναπολώντας εκείνη τη περίοδο “όλοι ήμασταν μεγαλύτεροι από ότι έπρεπε”. Αυτό θα οδηγούσε σε συγκρούσεις και σε κάποια ρήξη, είτε στο τέλος αυτού του δίσκου, είτε στο διάδοχο του (αυτό που τελικά ονομάζεται “Load”).
“Load”: Εδώ, τα πράγματα περιπλέκουν. Αν συγκρουστούν εν τέλει Cliff με James/Lars κι επέλθει ρήξη, αυτό εδώ θα γίνει το άλμπουμ του Cliff, με την 70’s μουσική ανατροφή του, και εντελώς διαφορετικό και πάλι, μια και εκείνος θα είχε το πάνω χέρι συνθετικά και θα το πήγαινε προς κάποιου είδους fusion μονοπάτια. Ειδάλλως, θα αποτελέσει ένα άλμπουμ που οι φίλοι των θεών όπως οι CORROSION OF CONFORMITY και ALICE IN CHAINS, θα προσκυνήσουν ως το τέλος. Με την αύρα των 70’s όπως τη βιώσαμε στο “Load” (ίσως, ο Cliff να τους έπειθε να μειώνανε τη διάρκεια κάτω από τα 75 λεπτά, αυτό δε μπορώ ούτε να το υποθέσω).
“ReLoad”: Στη περίπτωση ρήξης, οι 3 τους θα ήταν μόνοι τους με ότι θα είχε μείνει από τα sessions  του “Load”. Θυμωμένοι και στεναχωρημένοι που θα έφευγε ο συνθέτης και ο καλύτερος τους φίλος από δικές τους συμπεριφορές, μαντεύω ότι το “ReLoad”, θα ήταν σαν το 70’s αντίστοιχο του “Justice”. Πότε επιθετικό και κυνικό, πότε μελαγχολικό. Κομμάτια τύπου “Fuel” και “Prince charming” θα ήταν ο κανόνας, με τους οπαδούς να παραληρούν για την επάνοδο των ‘TALLICA σε πιο metal μονοπάτια μετά το πείραμα του “Load”.  Παράλληλα, σκηνικά επιπέδου “Some kind of monster” θα διαδραματίζονταν στις ηχογραφήσεις του.
“S&M”: Το διάσημο live, θα γινόταν εν μέσω θύελλας αντιδράσεων οπαδών που θα λέγανε ότι “δεν είστε οι πραγματικοί METALLICA, που είναι ο Cliff?”, “Ο Cliff θα σας πετούσε πέτρες ρε” και θα άρχιζαν τα σκηνικά απείρου κάλλους, ενώ το μπάσο θα αναλάμβανε ο Bob Rock. Οι METALLICA, θα το κάνανε, με τον James να μπαίνει σε κλινική αποτοξίνωσης λίγο καιρό μετά από τσακωμό με οπαδό για το πως “ξεπουλήθηκαν” (τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου) υπό την επήρεια αλκοόλ. Ο James θα γινόταν meme πριν υπάρξουν καν τα memes αλά “Beer good, Napster bad”, και ο πιο μισητός άνθρωπος στη rock μουσική με την αυγή της νέας χιλιετίας.
“St. anger”: Το διάσημο χειρότερο άλμπουμ τους, θα είχε την αλητεία και το χυμαδιό του στραμμένο στους οπαδούς, στον Cliff, στο κόσμο όλο. Θα ήταν ότι πιο επιθετικό κάνανε ποτέ. Λογικά, θα είχε solo, και το ταμπούρο δεν θα ήταν κάποιου είδους κατσαρόλα. Παράλληλα, ο Cliff θα είχε μια project-άρα με τον Les Claypool των PRIMUS όπου θα έπαιζε jazz/fusion και θα είχε γραμμένους τους ‘TALLICA εκεί όπου δε βλέπει ο ήλιος. Θα είχε και περιοδείες με PRIMUS, RED HOT CHILI PEPPERS, R.E.M. και όλα μέλι γάλα.
“Death magnetic”: Ο James και ο Lars, επαναπροσεγγίζουν τον Cliff, προκειμένου να επιστρέψει στη μπάντα, λέγοντας πόσο τον θέλουν πίσω. Ο μεγάλος μπασίστας, όντας και ψυχάρα εν γένει, είπε “εντάξει μάγκες, θα το κάνω”. Κάπου μέσα στον δίσκο – επιστροφής τους στα παλιά, ο Cliff, θα έγραφε κάτι σαν ένα νέο “Orion” με καλεσμένους Les Claypool και Robert Trujillo από SUICIDAL TENDENCIES και η μπάντα υπό τη καθοδήγηση του Flemming Rasmussen, θα ηχογραφούσε ξανά στα Sweet Silence με τον ήχο να βγαίνει ένα κράμα “Ride the lightning” και “Black album”.
“Hardwired…to self-destruct”: Φυσική συνέχεια του “Death magnetic”, με συμμετοχές Jerry Cantrell, John Marshall, Pepper Keenan, Jimmy Bower (ο Κατσούρας, μόλις έπαθε εγκεφαλικό) και μια αύρα “Load” ελαφρά πάνω στο ένα ήμισυ του δίσκου. Ο δίσκος γίνεται πλατινένιος και οι METALLICA ζουν μεγαλεία έτι μια φορά. Περιοδείες, εμφανίσεις σε τηλεοπτικές εκπομπές και πάει λέγοντας. Α, και πιθανότατα, ΚΟΜΜΕΝΑ ΤΑ VIP. Μια και ο Cliff, ήταν ωραίος και άπλας άνθρωπος με τους οπαδούς.
Μεγάλος κερδισμένος θα ήταν πιθανότατα ο Jason Newsted ο οποίος θα έμενε στους FLOTSAM AND JETSAM, και θα έπαιζε ως και τις μέρες μας (αντικείμενο για άλλο κείμενο η περίπτωση του). Όπως και ο Robert Trujillo με τους SUICIDAL TENDENCIES, άντε με ένα πέρασμα από τον Ozzy.
Όλα αυτά, εικασίες, και όμορφες θεωρίες. Που θα δώσουν τροφή για πολλά σχόλια, αλλά η ουσία είναι μια. Ο Cliff ήταν κεφάλαιο για τον σκληρό ήχο, και Α-Ν-Α-Ν-Τ-Ι-Κ-Α-Τ-Α-Σ-Τ-Α-Τ-Ο-Σ. Το κείμενο αυτό αφιερώνεται με ταπεινότητα, σεβασμό και αιώνια αγάπη, στη μνήμη Του, και στο μεγαλύτερο συγκρότημα που υπήρξε ποτέ σε αυτό το πλανήτη. METALLICA ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΟΛΟΣ!
Γιάννης Σαββίδης

Ίσως από τα ερωτήματα που έχουν απασχολήσει όσο τίποτα τους METALLI-fans, ιδιαίτερα την περίοδο “Load” – “Reload”. Ας δούμε επιγραμματικά κάποια χαρακτηριστικά του Cliff Burton:
-O Cliff Burton ήταν ο μοναδικός από την μπάντα που είχε μουσική παιδεία και αυτό είναι εμφανές από την αλλαγή στον ήχο τους από το “Kill’em all” στα υπόλοιπα δύο άλμπουμ (που είχε και ενεργή συμμετοχή), καθώς στον πρώτο δίσκο τα τραγούδια ήταν σχεδόν έτοιμα όταν μπήκε στην μπάντα.
-Κατά δήλωση του Lars, ο Cliff Burton ήταν εξαιρετικά απόλυτος στα μουσικά θέματα της μπάντας και είχε σαφές πλάνο στο που θέλει ο ίδιος να κατευθυνθεί όσον αφορά ως μουσικός. Ήταν απόλυτος αλλά ήξερε και τι ακριβώς ήθελε. Στην κατεύθυνση της μπάντας είχαν λόγο και οι τρεις… Ο Kirk από το “καλημέρα” είχε το ρόλο του “πυροσβέστη”.
-Δεν αμφισβητούσε κανείς το ταλέντο του μέσα στην μπάντα και ήταν ο πιο “ανοιχτός” στο να δεχτεί μουσικές πέρα από το Metal. Ο ίδιος δήλωνε fan των Simon & Garfunkel, REM, MISFITS (αυτός πέρασε το μικρόβιο και στους υπόλοιπους), ΤHIN LIZZY, MERCYFUL FATE, BLUE OYSTER CULT και LYNYRD SKYNYRD.
-Κολλητός του φίλος ήταν ο Jim Martin από τους FAITH NO MORE, μία περσόνα αρκετά ανατρεπτική με την χαρακτηριστική μακριά αφάνα και τα κατακόκκινα γυαλιά (πλέον κουρεμένος-ξυρισμένος). Ως μουσικός ήταν στους FAITH NO MORE την περίοδο 1983-1993 και μαζί με τον Mike Bordin (τον άλλο κολλητό του Cliff) ήταν στην ίδια μπάντα με τον Cliff  κάποια χρόνια πριν μπει o τελευταίος στους ΜΕΤΑLLICA, τους AGENTS OF MISFORTUNE.
– Αγαπημένη συνήθεια του Cliff ήταν να πηγαίνουν στο ράντσο (εξοχικό φάση) του Jim Martin και να καπνίζουν χασίς και να ακούνε δίσκους (από PINK FLOYD, Jimi Hendrix, CCR μέχρι όλες τις παραπάνω επιρροές που προανέφερα). Μακριά από τον κόσμο, απομονωμένοι στο ράντζο περνούσαν μέρες.
Με δεδομένο τα παραπάνω χαρακτηριστικά που αναφέραμε:
Αν ο Lars δεν είχε πάρει πόδι από τον James και τον Cliff…(υπήρξε ως φήμη το 1986), το “Garage days Ε.P.” δεν θα κυκλοφορούσε ποτέ και το “…and justice for all” θα είχε ξεκάθαρα διαφορετικό ήχο. Το μπάσο θα ακουγόταν κανονικότατα και πιθανότατα να μπαίνανε πινελιές-riff του Cliff που θα απογείωνε ακόμα περισσότερο το δίσκο. Ο δίσκος “Metallica” (Black album) δεν ξέρω πόσο καλύτερος θα γινόταν, αλλά θεωρώ ότι μετά την περιοδεία “κάψιμο” που ακολούθησε (σχεδόν 3 χρόνια στο δρόμο), ο Cliff πιθανότατα να μην συνέχιζε. Ο ίδιος ως μουσικός είχε αναφέρει στον πατέρα του, ότι οι METALLICA είναι το “όχημα” που θα τον βοηθήσει να πραγματοποιήσει τα μουσικά του όνειρα. Δεν ξέρω αν φανταζόταν τους σημερινούς METALLICA στα δυσθεώρητα ύψη που είναι, αλλά μετά την μεγάλη επιτυχία του “Black Album”και τα εκατομμύρια που βγάλανε, θεωρώ πιο πιθανό να αποχωρούσε μετά την περιοδεία των METALLICA και να έκανε κάτι πιο “χαλαρό” σε απαιτήσεις, με τον κολλητό του Jim Martin  που έφυγε από τους FΑITH NO MORE το 1993 και τον Mike Bordin. Μουσικοί με την ιδιοσυγκρασία του Cliff, όπως ο Izzy Stradlin των GNR που ήταν ήρεμες δυνάμεις μέσα στην μπάντα… φρίκαραν όταν το πράγμα ξέφυγε σε δημοτικότητα, έπαιζαν μέρα παρά μέρα και περιόδευαν μήνες ή και χρόνια ασταμάτητα. Προτίμησαν να αποχωρήσουν από το να χάσουν την ησυχία τους και την ηρεμία του μυαλού τους. Οπότε μάλλον θα τον χαιρόμασταν μέχρι το “Black Album”. Όσον αφορά τους μετέπειτα δίσκους (αν συνέχιζε ακάθεκτος) θα ήταν ο πρώτος και καλύτερος που θα γούσταρε την στροφή των METALLICA στο “Load” ή “Reload”, αλλά σίγουρα θα γλίτωναν οι METALLICA τις γούνες, τα πούρα και τα eyeliner του Lars Ulrich, που ο James τα κράζει τώρα 20 χρόνια μετά. Το πιθανότερο σενάριο κατ’ εμέ όμως είναι ότι θα αποχωρούσε μετά την χαοτική περιοδεία των METALLICA το 1991-1993 για τους λόγους που προανέφερα.
Θάνος “Τhanoz” Κολοκυθάς

Αυτή την εβδομάδα εγκαινιάζουμε μια καινούργια στήλη με τίτλο “What if”, τι θα γινόταν εάν. Νομίζω είναι πολλές οι φορές που έχει απασχολήσει το εν λόγω ερώτημα τους υγιώς σκεπτόμενους metal οπαδούς αφού σίγουρα όλοι μας έχουμε βάλει εναλλακτικά σενάρια στο κεφάλι μας για κάτι που έχει γίνει σε ένα group και ποια θα ήταν η εξέλιξη αν θα γινόταν κάτι άλλο.
Το πρώτο ερώτημα της στήλης είναι τι θα γινόταν αν στις 27 Σεπτεμβρίου 1986 δεν κοβόταν το νήμα της ζωής του Cliff Burton των METALLICA. Νομίζω ότι το όνομα και η φήμη της μπάντας έχει δώσει το έναυσμα για να γίνουν πολύωρες συζητήσεις επί του θέματος. Για τον γράφοντα η απάντηση είναι απλή: Δισκογραφικά νομίζω θα είχαμε άλλα ηχητικά αποτελέσματα. Οι METALLICA όσο «τεράστιοι» και αν είναι, που είναι, και θα είναι μέχρι ο κάθε μεταλλάς να κλείσει τα μάτια του, με ότι έχουν κυκλοφορήσει με τον Burton στο μπάσο ήταν λίγο «της μόδας», στο μουσικό ρεύμα της εποχής, την κάθε ημερομηνία κυκλοφορίας των albums. Σαφώς και τα 3 albums είναι εκπληκτικά, με τραγούδια που έδωσαν στο group το σπρώξιμο που χρειαζόταν για να γίνει πολύ αργότερα ότι είναι σήμερα, αστέρες στο πάνω ράφι.
Σίγουρα τα τραγούδια από τις πρώτες 3 δουλειές του group αποτελούν το μισό setlist στις περιοδείες. Δεν παύουν όμως και τα 3 να αποτελούν γα μένα ένα αναπάντητο ερώτημα: Οι METALLICA όρισαν είδη ή κυκλοφορούσαν δίσκους με ηχητικό ύφος ότι υπήρχε τότε «στα πάνω του», θέλοντας να προσελκύσουν όλο και περισσότερο αγοραστικό κοινό; Ο καθένας από εμάς θα πει την δική του γνώμη και μάλλον και οι δυο απόψεις, χωρίς απαραίτητα να είναι αποδεκτές από την κάθε πλευρά, τουλάχιστον είναι σεβαστές.
Αυτό που θα είναι για πάντα όμως κοινά αποδεκτό και σεβαστό από όλους είναι ότι ο Cliff Burton ήταν αναπόσπαστο κομμάτι των METALLICA αφού βοηθούσε στις συνθέσεις, ερωτοτροπούσε με το μπάσο του το οποίο κάποιες φορές το «έκανε» και κιθάρα και γενικά συνέβαλε όπως μπορούσε στο να είναι το σύνολο άρτιο στην θέαση και την ακρόαση. Αν το δούμε και πιο «γραφικά» ήταν μεταλλάς σε όλα ταιριάζοντας επιμελώς με το τότε image του group.
Νομίζω ότι αν δεν πέθαινε οι METALLICA θα είχαν άλλη διαδρομή. Καταρχάς δεν θα είχαν βγάλει το “And Justice For All” που ακολουθεί και πάλι μια μόδα/τάση της εποχής για μένα, χωρίς φυσικά ποτέ να αμφισβητούνται τα 8 μουσικά διαμάντια του. Με τον Burton παρόντα εν ζωή νομίζω θα είχαν κυκλοφορήσει άλλον ένα heavy/speed metal δίσκο άξιο ακόλουθο του “Master Of Puppets“, στο ίδιο μουσικό ύφος. Και να μην ήταν στο ίδιο ύφος θα ηχούσε όπως όλα τα classic heavy metal σχήματα, αφού θα συμμετείχε και ο ίδιος στην σύνθεση. Μετά τον θάνατο του τα ηνία του σχήματος έχουν οι Hetfield και Ulrich με τις όποιες φήμες τους ακολούθου. Αν ζούσε θα είχε άποψη, θα έπαιρνε αποφάσεις και δεν θα ανεχόταν κανένα «πούλημα» του ιδίου για το χρήμα και την δόξα. Άλλωστε η πορεία τους έδειχνε ότι πήγαιναν συνεχώς προς τα πάνω.
Ναι το “Black Album/Metallica” ήταν αυτό που γιγάντωσε τους METALLICA και ίσως πήραν και τα μυαλά τους αέρα μετέπειτα. Εκείνος όμως θα ήταν το αντίβαρο. Δεν νομίζω να επέτρεπε στον εαυτό του να κουρευόταν, να γινόταν «φλώρος» στα μάτια εκατομμυρίων οπαδών και να βοηθούσε να γραφτούν γλυκανάλατα τραγούδια στο “Load” και το “Reload”, μόνο και μόνο για να κονομήσουν παραπάνω μύρια. Ναι ίσως και να «δεχόταν» όλο αυτό που έγινε με το “Black Album/Metallica” και φυσικά να συμμετείχε αφού ο δίσκος είναι αμιγώς heavy metal. Αλλά μέχρι εκεί, τα υπόλοιπα ρεζιλίκια δεν θα τα «κατάπινε». Θεωρώ πως αν έβλεπε ότι το πράμα πήγαινε προς τα εκεί νομίζω θα είχε αποχωρήσει με το κεφάλι ψηλά. Ίσως και αν ζούσε, οι Hetfield και Ulrich θα τον αντιμετώπιζαν με «άλλο μάτι» αφού το ταλέντο του θα είναι για πάντα μη αμφισβητήσιμο και έτσι θα τους έλειπε παντού. Ίσως αν ζούσε οι METALLICA να είχαν τιμήσει περισσότερο το όνομα τους παραμένοντας metal και όχι «όπου έχει φράγκα τρέχω» και κάνω και συνεργασίες με γερόλυκους της ροκ για να «ανέβω» στα μάτια και των μη μεταλλάδων. Τρόπος υπήρχε και ήδη άλλοι το έχουν κάνει πράξη και ακόμα λογίζονται στις σκέψεις/συζητήσεις των οπαδών σαν αυθεντικοί. Αν ζούσε θα γέμιζε την σκηνή σαν πρωταγωνιστής και όχι σαν μισθοφόρος όπως κατά την γνώμη μου, ο τωρινός μπασίστας που είναι κάτι άλλο και αρμόζει σε άλλου είδους συγκροτήματα.
Θα σκεφτείτε: «Καλά ρε φίλε τι μας λες, σιγά μην μετράει η εμφάνιση». Ίσως ναι ίσως και όχι. Όταν όμως κάνεις πράγματα που δεν είσαι εσύ, ή αν μη τι άλλο που δεν έχεις δώσει δείγματα από την αρχή, όπως το να κουρεύεσαι, να βάφεις τα νύχια σου μαύρα και να γράφεις χαζοτράγουδα μελό ποπ για να κατακτήσεις άλλα μουσικά κοινά και να μεγαλώσεις τα κέρδη σου με τέτοιο τρόπο, είσαι κάπως «γελοίος». Και σίγουρα ο Burton δεν ήταν.
Βεβαίως όλα τα παραπάνω είναι σενάρια και σκέψεις μόνο. Οι METALLICA, ότι και να κυκλοφορήσουν θα γίνει πλατινένιο αφού η λατρεία του κοινού είναι αδιαπραγμάτευτη. Είναι πια τόσο μεγάλου βεληνεκούς σχήμα που ότι και να λέει ο οποιοσδήποτε, αυτοί «τον γράφουν» αφού έχουν σίγουρη την επιτυχία. Οπότε δυστυχώς τα λόγια είναι περιττά και μόνο για «καφενειακές» συζητήσεις μεταξύ μας.
Θοδωρής Μηνιάτης

Αν ζούσε ο Cliff Burton αν μη τι άλλο θα ακουγόταν το μπάσο στο “…And justice for all”.Αυτό από μόνο του φτάνει για να βλαστημάμε τη μοίρα αυτό και φυσικά που χάθηκε ένας από τους σημαντικότερους, επιδραστικότερους και αγαπητούς μουσικούς του είδους και αναμφισβήτητα η επιτομή του thrash μπασίστα. Βασικά ο καλύτερος στο όργανο μετά τον Steve Harris. Τι άλλο… Αναρωτιέμαι εάν θα ακολουθούσε ένα “Metallica” ή όχι και φυσικά η συνέχεια με τα “Load” και “Reload” για να μη πω το “St. Anger”. Όντως αναρωτιέμαι εάν η παρουσία και η συνεισφορά του μακαρίτη θα μπορούσε να κρατήσει τον μάνατζερ Lars Ulrich μακριά από τις εμπορικές 90’s σειρήνες. Τέτοια ώρα τέτοια λόγια. Άποψή μου (και εκ του ασφαλούς βασικά αφήνω τη φαντασία μου ελεύθερη) η μπάντα θα διάλεγε ούτως ή άλλως ένα πιο εμπορικό μονοπάτι και ο Burton, ως true thrash metal maniac, θα δημιουργούσε δική του μπάντα ή θα μετακόμιζε σ’ ένα από τα άλλα Big 4 (ήδη φαντασιώνομαι εναλλακτικό TESTAMENT line up με Hoglan και Burton στο rthythm section). Ποιος ξέρει. Βέβαια, όντας τόσο ταλαντούχος μουσικός μπορεί να ακολουθούσε το δρόμο του Alex Skolnick καλή ώρα, και να το γύρναγε στη τζαζ! Τουλάχιστον ο Robert Trujillo τιμάει επάξια τη μνήμη του.
Φίλιππος Φίλης

Νέα στήλη, νέα τροφή για σκέψη και το πρώτο υποθετικό ερώτημα που μας τέθηκε… Τι θα γινόταν αν ζούσε ο Cliff Burton και έπαιζε ακόμα μπάσο στους METALLICA.. Αλήθεια, πόσες καφενειακές κουβέντες έχουν γίνει επάνω σε αυτό το θέμα; Μία κλασική απάντηση είναι ότι δεν θα κυκλοφορούσαν ποτέ το “Load” και το “Reload” ή ότι θα έβγαζαν δίσκους που θα συνέχιζαν το thrash που έπαιζαν στα πρώτα τέσσερα άλμπουμ τους.. Αλήθεια, ποιος μπορεί να είναι σίγουρος για αυτό; Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από κανέναν ότι ήταν ένας τεράστιος μουσικός και μάλιστα πρωτοπόρος και επιδραστικός, που μάλιστα βοήθησε και μουσικά αλλά και τεχνικά τους METALLICA. Δεν παύει όμως να ήταν ένας καλλιτέχνης και πάνω από όλα άνθρωπος, με τις δικές του ανησυχίες και επιρροές. Μην ξεχνάμε πως όταν συνέβη το μοιραίο εκείνο ατύχημα, το καταραμένο βράδυ που γλίστρησε το πούλμαν στον πάγο, ο Cliff ήταν 24 ετών. Αυτό το παιδί δεν πρόλαβε πολλά και σημαντικά γεγονότα, ιστορικά και μουσικά. Γεγονότα που πολύ πιθανόν να τον επηρέαζαν και ως μουσικό. Μπορεί λοιπόν οι METALLICA με τον Cliff στο μπάσο και ζωντανό, να έβγαζαν πάλι τους ίδιος δίσκους, αλλά οι συνθέσεις να είχαν μία διαφορετική δομή από αυτή που γνωρίζουμε. Μπορεί και όχι.. Μπορεί να μην έβγαζαν καν το “Black album”. Μπορεί και όχι. Υπάρχουν πολλά μπορεί που δεν μπορούμε να εξετάσουμε. Πιστεύω όμως ότι μουσικά η πορεία τους σίγουρα θα ήταν διαφορετική, χωρίς να μπορώ να γνωρίζω για το πως θα ήταν αυτή. Ίσως ακόμα να ήταν και διαφορετικά κάποια γεγονότα που έλαβαν χώρα μετέπειτα στους METALLICA. Μπορεί ο James αυτή την στιγμή με τον Cliff δίπλα του να μη χρειαζόταν να παλεύει με τους δαίμονές του. Δυστυχώς το κακό έγινε και ένας τεράστιος και νέος άνθρωπος έφυγε ξαφνικά και άδικα και ότι θα γεννούσε η σκέψη, η έμπνευση και η ψυχή του στη μουσική των METALLICA ή κάπου αλλού, χάθηκε μαζί του. Ευτυχώς στο μικρό διάστημα που έλαμψε το αστέρι του, η προσφορά του ήταν τέτοια που 33 χρόνια μετά αναρωτιόμαστε πως θα ήταν τα πράγματα με αυτόν ζωντανό.
Δημήτρης Μπούκης

Χμμμ! Αν θα ζούσε ο Cliff. Αν με ρωτούσατε πριν καμιά 20αριά χρόνια, ίσως και να σας έλεγα φανφάρες περί μη ξεπουλήματος των METALLICA, περί “heavy metal or no metal at all” αηδίες (με όλο το σεβασμό) και όλα τα συναφή, τα οποία ακόμη και σήμερα ακούμε, ακόμα και από μεσήλικες οπαδούς (θλιβερό). Όχι αγαπητοί μου! Μουσικά οι METALLICA πάνω κάτω την ίδια πορεία θα είχαν. Ελάχιστες διαφορές θα υπήρχαν στη μουσική τους εξέλιξη. Οκ, σαφώς και το “And justice…” θα είχε διαφορετική μίξη… μπάσο δηλαδή. Ίσως, ακούγαμε και περισσότερες βιρτουόζικες «μπασογραμμές», γιατί απλά δεν θα μπορούσε να τον «κόψει» ο Lars και κανένα instrumental γραμμένο αυτό καθ’ αυτό από τον ίδιο (σαν bonus track, γιατί θα το έκοβαν οι δισκογραφικές). Αλλά ότι έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα, θα υπήρχε περίπου στην ίδια μορφή. Για το “Lulu” δεν ξέρω βέβαια. Δε μπόρεσα ποτέ να ψυχολογήσω αυτόν τον δίσκο, ούτε πολυασχολήθηκα βασικά. Ίσως και να είχε σώσει κάποιες μ****ίες του Lars (βλέπε Napster), όντας πιο… «χαλαρός». H μόνη ειδοποιός διαφορά που προσωπικά πιστεύω πως θα υπήρχε, είναι στη ζωή του ίδιου του Cliff σε σχέση με των υπόλοιπων μελών, είναι πως ο ίδιος θα είχε ένα prog project, ίσως ούτε καν metal, για να μπορεί ελεύθερος να εκφράζει τις μουσικές του ανησυχίες, χωρίς να παρεμβαίνουν σε αυτό οι μάνατζερς και οι δισκογραφικές. Όλοι έχουμε μάθει τι μελετούσε και τι γούσταρε, οπότε η λογική εξέλιξη θα ήταν αυτή. Κάτι σαν τον Åkerfeldt ένα πράμα! Στη τελική… ας ζούσε ο Cliff-αρος και ας έπαιζαν σαν μπάντα brit-pop και ο ίδιος Synthwave!
Γιώργος Δρογγίτης