Μισό λεπτό σας παρακαλώ, σταθείτε λίγο να σας πω κάτι! Πολλές φορές λέτε (και λέμε) ότι είμαστε κολλημένοι με τα 80s, με παλιές μπάντες και σαν παγιδευμένοι, μουσικά, στον χρόνο, μείναμε εκεί. Δεν θα πω ότι έχετε άδικο, αλλά μπορώ να σας δικαιολογήσω σε πολύ μεγάλο βαθμό το γιατί. Το γιατί δεν γίνεται από μέσα μας να διαγράψουμε τα 80s και ότι καινούργιο και εάν ακούμε, από την μια μπορεί να το αδικούμε και από την άλλη πάντα το φιλτράρουμε και το συγκρίνουμε με εκείνα τα χρόνια. Ούτε είναι πως δεν ακούμε καινούργιες μπάντες ή δεν μας αρέσουν όμως. Και ακούμε και μας αρέσουν, απλά εάν διαβάζετε αυτές τις γραμμές τώρα για το “Heaven and hell”, είσαστε εδώ γιατί και εσείς ενδόμυχα γνωρίζετε ότι εκείνα τα χρόνια θεμελίωσαν τα πάντα στην σκληρή μουσική, επηρέασαν τους πάντες, και ήταν καταρρακτωδώς τόσο δημιουργικά που σας αναγκάζουν τώρα ακόμα και σήμερα να ασχολείστε και εσείς με το “Heaven and hell”. Οπότε καθήστε λίγο χαλαρά και πηγαίνετε με το νου σας σε μια χρονιά όπως το 1980, μπείτε σε ένα δισκάδικο και αρχίστε να αγοράζετε δίσκους… Μετά ελάτε, έτσι μαγικά όπως πήγαμε στο 1980, στο τώρα και θα καταλάβετε γιατί ασχολούμαστε ακόμα και σήμερα με αυτά τα άλμπουμ που βρήκαμε σε εκείνο αραχνιασμένο δισκάδικο του ‘80..
Πάμε λοιπόν στους BLACK SABBATH!
Η αλήθεια είναι πως οι BLACK SABBATH με το “Heaven and hell”, μπαίνουν σε μια διαφορετική φάση της πορεία τους ως συγκρότημα. Η πρώτη φάση της καριέρας τους με τον Ozzy, έχει όλα τα χαρακτηριστικά της δημιουργίας του σκληρού ήχου, δικαιούται να χαρακτηρίζεται ως πρωτοποριακή, αλλά δεν μπορεί εύκολα κανείς να την χαρακτηρίσει ως καθαρόαιμο metal. Δίνει στον κόσμο τα βαριά και αργόσυρτα riff, ανοίγει τους δρόμους σε αυτό που καιρό μετά θα χαρακτηριστεί ως heavy metal, αλλά τα στοιχεία της μουσικής τους οδηγούν και σε άλλα μονοπάτια. Γι’ αυτό άλλωστε αποτέλεσαν και αποτελούν έμπνευση και πολλών και αρκετά διαφορετικών μουσικών κατευθύνσεων της σκληρής μουσικής, από ψυχεδελικές μπάντες έως το doom metal, το stoner και η επιρροή τους φτάνει μέχρι και το grunge. Με το αγαπημένο μας “Heaven and hell” κάνουν την απαρχή μιας νέας κατεύθυνσης η οποία τους οδηγεί πια σε έναν πιο καθαρό ήχο, σε μια ξεκάθαρη μουσική πρόταση, μακριά από πειραματισμούς και θα λέγαμε ότι ακολουθούν το πνεύμα της εποχής που ευνοούσε σαφώς τον ξεκάθαρο heavy metal ήχο, και σε αυτό έχει μερίδιο ευθύνης το ότι στην μπάντα εντάσσεται ο Ronnie James Dio του οποίου οι μουσικές διαδρομές είναι κατασταλαγμένες ως προς το ύφος που ακολουθεί.
Το ότι εντάχθηκε στο στρατόπεδο των Sabs πρέπει να αποτέλεσε έκπληξη, καθώς ως χαρακτήρας, ως μουσικός αλλά και ως συνθέτης δεν είχε απολύτως τίποτα κοινό με τον Ozzy για να μπορέσει κανείς να πει ότι κάπου ταιριάζει στο συγκρότημα μια τέτοια επιλογή. Ο Dio έφερε μια άλλη νοοτροπία στην μπάντα η οποία ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη με ότι είχαν μάθει αλλά και σε σχέση με τον τρόπο που δούλευαν την μουσική τους. Για πρώτη φορά οι SABBATH είχαν στις τάξεις τους έναν ερμηνευτή ο οποίος και συνέθετε μουσική και έγραφε στίχους ταυτόχρονα. Η ισορροπία τους είχε διαταραχθεί πολύ σοβαρά μια φορά με την αποχώρηση ή απόλυση του Ozzy και έλαβε το τελειωτικό χτύπημα με την είσοδο μιας τόσο ισχυρής προσωπικότητας σαν αυτή του Ronnie James Dio. Από την άλλη, η ψυχοσύνθεση τόσο του Ward όσο και του Butler δεν ήταν σε θέση να δεχτούν κανένα από τα δύο γεγονότα. Ο Ward ειδικά έχοντας πολύ ασταθή χαρακτήρα, και σε συνδυασμό με την ασταμάτητη χρήση ουσιών και αλκοόλ δεν ήταν σε θέση να σταθεί μέσα στην μπάντα, ούτε καν να παίξει live βρίσκοντας ως δικαιολογία και αφορμή το πως χωρίς τον Ozzy του ήταν αδύνατον να συμμετάσχει στο συγκρότημα. Ο Butler από την άλλη, έχοντας περάσει και την διαδικασία ενός διαζυγίου, ήταν με το ένα πόδι έξω από το συγκρότημα, μέχρι που τελικά μετα από αρκετές παλινωδίες, και αφού διάφοροι μουσικοί έπαιξαν μέχρι τότε μπάσο στην μπάντα, ενσωματώθηκε με τους Iommi και Dio. Πέρα από όλα αυτά, μια ακόμα μεγάλη αλλαγή/προσθήκη παραμόνευε στην γωνία. Για πρώτη φορά μετά από σχεδόν μια δεκαετία, η μπάντα θα είχε εξωτερικό παραγωγό, τον Martin Birch, ο οποίος είχε δουλέψει με τους RAINBOW φυσικά. Η παραγωγή του άλμπουμ, είναι ογκώδης, μεγαλοπρεπής και άψογη. Μια ιδιαιτερότητα της είναι ο πολύς χώρος που δίνει και τονίζεται, με αυτόν τον τρόπο, σε μεγάλο βαθμό το μπάσο του Butler, το οποίο θα μπορούσαμε να πούμε ότι χωρίς αμφιβολία χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τον ήχο όλου του άλμπουμ καθώς χρωματίζει έντονα τα τραγούδια.
Όπως καταλαβαίνετε οι BLACK SABBATH εκείνα τα χρόνια, αντιμετώπισαν μια σειρά προβλημάτων, με αρχή φυσικά την απομάκρυνση του Ozzy, και μια σειρά σοβαρών ντόμινο επιπτώσεων που έφερε αυτή. Τελικά δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ήταν ένα θαύμα η κυκλοφορία ενός τόσο συνταρακτικού άλμπουμ σαν το “Heaven and hell”, και ξεκάθαρα τα εύσημα πάνε στους Iommi και Dio που ανάμεσα σε τέτοιες συμπληγάδες και καταστάσεις έγραψαν και ηχογράφησαν μια λαμπρή δουλειά. Θέλετε να το πείτε μουσικά πιο περιορισμένο και αυστηρά δομημένο; Πιο metal; Πιο στυλιζαρισμένο; Πείτε ότι θέλετε! Αλλά ότι και να πείτε, τούτο εδώ στέκεται και συναγωνίζεται άνετα οτιδήποτε είχαν κυκλοφορήσει πριν και μετα κάτω από το όνομα τους!
The “Heaven and hell” countdown:
8.”Walk away” (4.23)
Ε, ας το παραδεχτούμε πως είναι από τα πιο light τραγούδια των SABBATH και του Dio, η δομή και η κιθάρα του Iommi θα θυμίσει KISS, ειδικά στην εισαγωγή του τραγουδιού. Απλό, λιτό και όμορφο τραγούδι, ενδεικτικό της ποιότητας του συγκροτήματος, χωρίς όμως να διεκδικεί κάτι παραπάνω. Σε ένα άλμπουμ τόσο υψηλού επιπέδου δεν μπορεί να πάει, δυστυχώς, σε υψηλότερες θέσεις, αλλά φανταστείτε πως υπάρχουν μπάντες που έχτισαν καριέρα και φήμη (σε underground κύκλους) με τέτοια όμορφα τραγούδια και με μια-δυό τέτοιες συνθέσεις έχουν ζητήσει τρελά λεφτά για να υπογράψουν τις επανακυκλοφορίες τους. Η ποιότητα του άλμπουμ είναι τέτοια η οποία τοποθετεί ένα πραγματικά καλό τραγούδι σε τόσο χαμηλή θέση.
7.”Lady evil” (4.22)
“(Lady) Starstruck”, “Lady of the lake” και τώρα “Lady evil”! Πιο straight metal ρυθμική σύνθεση με το μπάσο να οδηγεί το όλο τραγούδι. Δεδομένα και αυτό για άλλους θα ήταν all time classic αλλά όχι για εδώ! Η δημιουργικότητα της μπάντας φαίνεται παντού στο κομμάτι σε σημείο που ο Iommi το έχει διανθίσει παντού με μικρά κοφτερά solos και riffs. Ο Dio δείχνει να απολαμβάνει την ερμηνεία του και χρωματίζει συνεχώς την φωνή του. Θα μπορούσε να βρίσκεται και σε άλμπουμ των RAINBOW με ευκολία έχω την πεποίθηση.
6.”Wishing well” (4.04)
Τα πράγματα αρχίζουν να αγριεύουν, τα γρανάζια γυρίζουν με ταχύτητα και το τραγούδι ξεχύνεται με άνεση και ορμή με τον Iommi να έχει μπει για τα καλά στα κιθαριστικά standards των 80s και να κάνει τους SABBATH να ξεφεύγουν εντελώς από τα seventies. H μπάντα ξεκαθαρίζει το ήχο της, τις μελωδίες της και έχει απόλυτο μουσικό προσανατολισμό τον οποίο ακολουθεί πιστά.
5.”Lonely is the word” (5.50)
Η πιο blues πρόταση του άλμπουμ έρχεται με ένα άκουσμα που δύσκολα περίμενες εκείνα τα χρόνια από τους SABBATH. Υπνωτιστικό, αργό, αλλά σε καμία περίπτωση doom, ένα εσωστρεφές θα έλεγα τραγούδι, υπέροχοι στίχοι, με εντυπωσιακό solo από τον Iommi ο οποίος βρίσκονταν σε μεγάλες στιγμές έμπνευσης και εκτέλεσης εκείνη την περίοδο. O Dio χρωματίζει με το προσωπικό του ύφος το “Lonely is the word” και σκέφτεσαι πως κατάφεραν αυτοί οι άνθρωποι μετά από λίγα χρόνια να χωρίσουν με τόσο άσχημο τρόπο, αφού συνθετικά ταίριαζαν απόλυτα! Νομίζω ότι αποτελεί την βάση για επόμενες συνθέσεις των SABBATH όπως για παράδειγμα τα “No stranger to love” και “Feels good to me”, τραγούδια με πολλά κοινά χαρακτηριστικά με την συγκεκριμένη σύνθεση. Για ακόμα μια φορά η ερμηνεία του Dio, είναι υποδειγματική και δείχνει το πόσο πολύ απολάμβανε εκείνα τα χρόνια αυτό που έκανε με τους BLACK SABBATH.
Από εδώ και πέρα, έχουμε να κάνουμε με μια σειρά από τραγούδια τα οποία το καθένα θα μπορούσε να είναι στο ν1, και πραγματικά είναι μεγάλη αδικία να πρέπει να τα διαβαθμίσουμε με μια σχετικά αξιολογική σειρά η οποία στην ουσία δεν έχει καμία αξία.
- “Die young” (4.42)
“Yell with the wind, though the wind won’t help you fly at all
Your back’s to the wall”
Τι να γράψεις τώρα για αυτή την υπέροχη εισαγωγή με τα πλήκτρα του Geoff Nicholls, την μελωδική προσέγγιση του Iommi στην κιθάρα και τα υπέροχα riffs του να διαδέχονται το ένα το άλλο.. Την φανταστική ατμόσφαιρα που δημιουργούν και ξαφνικά έρχεται αυτή η θυελλωδώς μανιασμένη μετεξέλιξη του τραγουδιού, σε μια φρενήρη και αμιγώς metal σύνθεση.. Γεμάτος και βαρύς ήχος, οι εναλλαγές σε tempo και ρυθμούς συνεχόμενες, ενώ οι καθαρές και μελωδικές γραμμές του Dio είναι υποδειγματικές και ανάγουν το τραγούδι ως ένα από τα κορυφαία όχι μόνο του άλμπουμ αλλά του heavy metal εν γένη. Απλά και εδώ οι SABBATH βρίσκονται σε γαλαξίες δημιουργίας πετώντας με ταχύτητα φωτός. Σίγουρα το “Die young” είναι η έμπνευση του Dio για ακόμα μια all time classic σύνθεση του, τα επόμενα χρόνια, και μιλάω για το “Holy diver”.
- “Neon knights” (3.51)
“Cry out to legions of the brave
time again to save us from the jackals of the street..”
Γι’ αυτούς που ήθελαν του BLACK SABBATH ως γεννήτορες του heavy metal αλλά η ταυτότητα και η ποικιλία της μουσικής τους να έχει μια πολύ πειραματική ποικιλία, που μέχρι τότε τους έβαζε σε γενικότερα heavy rock μονοπάτια, αυτό εδώ το τραγούδι είναι η πιο τρανή απόδειξη πως η μπάντα μπορεί να έγινε πιο μονοδιάστατη στον ήχο της, αλλά δεδομένα αυτό μετουσιώνεται και στο πως έγιναν πλέον αμιγώς metal και εγώ θα έλεγα πολύ πιο ποιοτικοί σε αυτό που κάνουν. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά το “Heaven and hell” ποτέ δεν ξανακοίταξαν πίσω και μόνο όταν ηχογράφησαν ξανά με τον Ozzy –σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα, θα λοξοκοιτούσαν ξανά πίσω στα seventies για λίγο. Το “Neon knights” είναι ένα απαστράπτον τραγούδι με μαγευτική μελωδία και ρυθμό, και για ακόμα μια φορά υποδειγματική ερμηνεία και στίχους από τον Ronnie James Dio.
- “Children of the sea” (5.35)
“In the misty morning, on the edge of time
We’ve lost the rising sun, a final sign..”
Ακόμα μια αργή, βαριά αλλά πολύ μελωδική σύνθεση υψηλότατου επιπέδου έχουμε εδώ. Ίσως το μόνο τραγούδι που έστω και ελάχιστα είχαν στα σκαριά πριν την έλευση του Dio, και το πρώτο που δούλεψαν παρέα και στάθηκε μάλιστα και η αφορμή για να μπει οριστικά ο Ιταλοαμερικάνος φίλος μας στην μπάντα. Ξεκινά ήρεμα και ακουστικά για να εξελιχθεί σε μια τερατώδη και πολύ ογκώδη σύνθεση γεμάτη ατμόσφαιρα, μυστήριο και ηλεκτρισμό. Για ακόμα μια φορά όλη μπάντα κινείται σε τρομερά υψηλό επίπεδο και το μπάσο παίζει ξανά κυριαρχικό ρόλο. Σαράντα τέσσερα χρόνια τώρα ακούγεται το ίδιο συναρπαστικά όπως όταν το πρωτακούσαμε! Κατά την προσωπική μου άποψη, εκτός του ότι είναι ένα μαγευτικό τραγούδι, διαθέτει ένα από τα καλύτερα outro στο heavy metal.
- “Heaven and hell” (6/57)
“They say that life’s a carousel
Spinning fast, you’ve got to ride it well..”
Ελάχιστες μπάντες μπορούν να παινευτούν ότι έχουν ένα τραγούδι αντίστοιχης ποιότητας, έντασης και μεγαλείου στο ρεπερτόριο τους σαν και αυτό εδώ και προφανώς μόνο οι κορυφαίες… Ένας από τους λόγους που οι BLACK SABBATH θεωρούνται τόσο μεγάλη μπάντα είναι και αυτή εδώ η σύνθεση. Ένα από τα πιο ολοκληρωμένα τραγούδια στην ιστορία της rock μουσικής και του heavy metal, τόσο από στιχουργική όσο και από μουσική και εκτελεστική άποψη. Δεν είναι εύκολο να περιγράψεις την τελειότητα του “Heaven and hell”, μπορείς μόνο να την αφουγκραστείς, να την νιώσεις και να την βιώσεις ακούγοντας το. Για τον λόγο αυτό, απλά ακούστε το ακόμα μια φορά και αφήστε εμένα εδώ να προσπαθώ να βρω λέξεις να περιγράψω το απερίγραπτο…
Δημήτρης Σειρηνάκης
