a
“Here to stay”
O John Norum, κιθαρίστας των EUROPE, πριν λίγες μέρες, κυκλοφόρησε το νέο, όγδοο, όγδοο σόλο άλμπουμ του, με τίτλο “Here to stay”. Ο Σάκης Φράγκος, με την πολύτιμη βοήθεια του Νίκου Ανδρέου, βρήκε την ευκαιρία να συνομιλήσει μ’ έναν άνθρωπο που δεν φημίζεται ότι είναι και ο πιο «δημοσιογραφικός» του κόσμου. Το αποτέλεσμα αυτής της συνομιλίας, το βρίσκετε ακριβώς από κάτω.
Είσαι πιο κοντά στο blues rock, αλλά το “Gone to stay”, έχει πιο «κλασικοροκάδικα» τραγούδια, που θα μπορούσαν άνετα να μπουν στους δύο πρώτους σόλο δίσκους σου. Σε ενδιαφέρει αυτή η εποχή, μουσικά;
Προσπαθώ πάντα να έχω στα άλμπουμ μου, κάτι το ενδιαφέρον κάτι διαφορετικό, κάτι το ποιοτικό. Να ακούγεται αυθεντικό. Αλλιώς για μένα δεν υπάρχει ενδιαφέρον. Τα τελευταία είκοσι χρόνια μπορώ να πω ότι δεν έχω ακούσει κάποιο hard rock ή heavy metal άλμπουμ που να τα συνδυάζει όλα τα παραπάνω. Η τελευταία μπάντα που πραγματικά έκανε κάτι το πρωτοποριακό ήταν οι AUDIOSLAVE κι αυτό είναι πριν περίπου είκοσι χρόνια,
Νομίζω, ότι στο “Sail on” υπάρχει πολύ έντονη αναφορά στους AUDIOSLAVE..
Ναι φυσικά, τόσο στην κιθάρα όσο και στα φωνητικά. Όταν το έγραψα, τον Chris Cornell είχα στο μυαλό μου. Για να απαντήσω κιόλας στην ερώτησή σου, θα σου έλεγα ότι δεν έχω στο μυαλό μου, το τυπικό hard rock στυλ ή το heavy metal. Θέλω πάντα να υπάρχει μια διαφορετικότητα, μια πρωτοτυπία στη μουσική μου. Οπότε δεν είναι απαραίτητο ότι γύρισα πίσω στον χρόνο γιατί θέλω να κάνω μια επιστροφή σε κάτι που έχω παίξει πιο παλιά. Είναι προσπάθεια να συνδυάσω πολύ διαφορετικές μουσικές επιρροές και να κάνω κάτι καινούργιο και ποιοτικό, τουλάχιστον για μένα. Να παντρέψω τον David Bowie και την Cher με heavy κιθάρες και ριφ όπως δεν έχει κάνει κανείς στο παρελθόν.
Τι σε έκανε να διασκευάσεις το “Lady grinning soul” του David Bowie και να «επισκεφθείς εκ νέου» το “Face the truth”;
Είναι η αλήθεια να λέγεται ένα από τα πλέον αγαπημένα μου τραγούδια του David Bowie και ταυτόχρονα είναι από τα τραγούδια που δε θα περίμενε κανείς να ακούσει από εμένα να διασκευάζω. Συνήθως έκανα διασκευές στους THIN LIZZY, αλλά αυτό εδώ είναι ένα κομμάτι που άκουγα συνέχεια όταν ήμουν μικρός, γενικά μου αρέσει ο Bowie πάρα πολύ, και αυτή η διασκευή είναι ένας φόρος τιμής εκ μέρους μου προς αυτόν. Όσον αφορά το “Face the truth”, αρχικά δεν ήταν στα πλάνα μου να κάνω μια διαφορετική εκτέλεση στο συγκεκριμένο τραγούδι. Ήμουν στο στούντιο και ετοιμαζόμουν να ηχογραφήσω ένα άλλο τραγούδι, όταν δεν θυμάμαι γιατί, άρχισαν να παίζω το “Face the truth” σε μια πιο slow εκδοχή. Ήταν μια έμπνευση της στιγμής εντελώς, χωρίς καν να το είχα σκεφτεί ποτέ πριν. Όσοι ήταν στο στούντιο εκείνη την ημέρα και το άκουσαν, τους άρεσε πολύ και μάλιστα ο παραγωγός μου το ηχογράφησε. Δεν ήταν καν ολόκληρο το τραγούδι αλλά μόνο η εισαγωγή και μετά το ξέχασα πια. Μετά από αρκετό καιρό, μου το θύμισε ξανά και μου λέει «Γιατί δεν το τελειώνεις; Να κάνεις μια πιο slow έκδοση ολόκληρου του τραγουδιού!» Και πραγματικά έτσι έγινε, ουσιαστικά αυτή η εκτέλεση ήρθε στην ουσία από το πουθενά και αρχικά το είχα σκεφτεί να το χρησιμοποιήσω ως bonus track και να υπάρχει ένα άλλο instrumental αντί αυτού στο άλμπουμ. Αλλά δεν το έκανα τελικά, έτσι και το instrumental θα είναι αυτό ως bonus στην Ιαπωνική έκδοση του άλμπουμ.
Πως προέκυψε η συμμετοχή του Mic Michaeli στο δίσκο ως guest; Είναι το μέλος που αισθάνεσαι πιο κοντά μαζί του στους EUROPE; Να μην ξεχνάμε, ότι όταν ΔΕΝ ήσουν στους EUROPE, είχες τον Joey Tempest ως guest σε δίσκο σου…
Με όλα τα παιδιά από την μπάντα γνωριζόμαστε από παιδιά. 12-13 ετών ήμασταν όταν αρχίσαμε να παίζουμε μαζί και να κάνουμε παρέα, πηγαίναμε μαζί στο σχολείο και μετα ήμασταν όλοι μαζί ξανά το απόγευμα. Θέλω να πω ότι με όλους νιώθω πολύ κοντά και τους αγαπώ το ίδιο. Με τον Mic πολλές φορές έχουμε συνεργαστεί και στο παρελθόν σε άλλα μου προσωπικά άλμπουμ, είναι πολύ συνεργάσιμος άνθρωπος και θα ταξιδέψει από την άλλη άκρη του κόσμου στην κυριολεξία μόλις μιλήσουμε και του πω ότι χρειάζομαι κάτι από εκείνον. Είναι η φυσική μου επιλογή για τον άνθρωπο που θα παίξει τα πλήκτρα.
Πόσο πιστεύεις ότι επηρέασε το στυλ σου το γεγονός ότι ζεις και δουλεύεις στις ΗΠΑ;
Στην Αμερική έμαθα πολλά που έχουν να κάνουν με την παραγωγή ενός άλμπουμ, με το engineering και την μίξη της μουσικής, τεχνικά πιο πολύ θέματα που έχουν να κάνουν με τον ήχο και όχι τόσο πολύ με το παίξιμο της κιθάρας, Αυτά όλα ξεκίνησα να τα μαθαίνω όταν ήρθα στην Αμερική και άρχισα να συνεργάζομαι με τον Don Dokken και κάθισα μαζί του στο στούντιο όταν δουλεύαμε μαζί.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να παίξεις μερικά από τα παλιότερα συγκροτήματα των EUROPE, live, ειδικά αυτά από το “Wings of tomorrow”;
Ήταν εύκολο, είναι γενικά αυτά τα τραγούδια απλά και εύκολα να τα παίξει κανείς τα γράψαμε όταν ήμασταν παιδιά και φυσικό είναι σήμερα να είναι πολύ πιο εύκολο να τα παίξουμε γιατί έχουμε εξελιχθεί πολύ από τότε. Βεβαίως είναι καλά τραγούδια, έχουν περάσει το τεστ του χρόνου, τα “Scream of anger”, “Wings of tomorrow” πραγματικά απολαμβάνω να τα παίζω live, είναι εξαιρετικά! Το πιο νέο υλικό των EUROPE φυσικά είναι πιο εξελιγμένο και πιο challenging στο παίξιμο του.
Φαίνεται πως όταν παίζεις ένα solo live, το παίζεις διαφορετικά κάθε φορά. Σου αρέσει να αυτοσχεδιάζεις στις συναυλίες;
Ναι, μου αρέσει να αλλάζω λίγο τα solo όταν είμαι στην σκηνή. Συνήθως ακούω τις μελωδίες που έχω παίξει στο στούντιο και προσπαθώ βασιζόμενος στις ίδιες μελωδίες να τα αλλάζω κάθε φορά, σε κάθε show. Αλλιώς είναι εξαιρετικά βαρετό να παίζεις συνέχεια τα ίδια και τα ίδια. Είναι πιο δημιουργικό και για μένα φυσικά να δημιουργώ νέες ιδέες πάνω στο ίδιο μοτίβο. Εντάξει βέβαια υπάρχουν και μερικά τα οποία δε τα πειράζω, όπως το solo του “The final countdown”, γιατί ο κόσμος περιμένει την συγκεκριμένη μελωδία όπως ήταν στο στούντιο και σίγουρα θα δυσαρεστηθούν οι φίλοι μας εάν αυτό το αλλάξω. Είναι λογικό.. Το ίδιο ισχύει και για το “Carrie” φυσικά.
Αν έπρεπε να διαλέξεις ένα από τα προσωπικά σου τραγούδια, σαν το πιο χαρακτηριστικό σου, ποιο θα ήταν και γιατί;
Πολύ δύσκολη ερώτηση.. πραγματικά δε ξέρω… είναι τόσα πολλά. Ένα σίγουρα ένα θα ήταν το “Face the truth”, το “Let me love you” θα σου έλεγα επίσης που είναι και το πρώτο single που κυκλοφόρησα ποτέ, και είναι ένα τραγούδι που αγαπά πολύ ο κόσμος και κάθε φορά που το παίζω live το υποδέχεται πολύ θερμά. Θα έλεγα επίσης το “Resurrection time” από το “Another destination”, το “Good man shining” από το “Face the truth” πάντα απολαμβάνω να το παίζω στις συναυλίες!
Απ’ όσο γνωρίζω, οι EUROPE θα ξεκινήσουν να γράφουν και να ηχογραφούν του χρόνου (σ.σ. η συνέντευξη έγινε μέσα στον Σεπτέμβριο). Έχεις κάποιες ιδέες που θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στο νέο άλμπουμ;
Ναι ετοιμαζόμαστε να ηχογραφήσουμε το νέο μας άλμπουμ, δεν ξέρω ακόμα που και πότε, ούτε ποιος θα κάνει την παραγωγή. Γράφουμε υλικό αυτή τη περίοδο και αυτές τις μέρες μιλούσαμε όλοι σχετικά με αυτό. Θα τελειώσουμε κάποιες συναυλίες στην Νότια Αμερική και μετά τα Χριστούγεννα που δεν έχουμε άλλες υποχρεώσεις θα κάτσουμε να ασχοληθούμε με την νέα μας δουλειά. Εντάξει θα δω πως θα πάει και το δικό μου άλμπουμ, ίσως κάνω κάποια solo live, αλλά νομίζω όπως και να έχει μέσα στο 2023 θα έχουμε έτοιμο το νέο μας άλμπουμ.
Είχες φύγει από τους EUROPE στο ζενίθ της επιτυχίας τους. Πιστεύεις ότι ήταν μία κίνηση που σε βοήθησε να εξελιχθείς ως μουσικός;
Σίγουρα! Ήταν η πιο σωστή απόφαση που πήρα ποτέ και η πιο σοφή κίνηση που έκανα. Δεν είναι αυτό μια μομφή ή ένα «κατηγορώ» απέναντι στην μπάντα. Αλλά τότε αυτό έπρεπε να γίνει. Γενικά υπάρχει μια φημολογία από τότε ότι έφυγα από την μπάντα πριν την κυκλοφορία του “The final countdown” αυτό δεν είναι αλήθεια. Κυκλοφόρησε το άλμπουμ, ήταν νο1 σε 24 χώρες, κάναμε την περιοδεία στην Σκανδιναβία, στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία και έφυγα πριν γίνει η Αμερικάνικη περιοδεία. Αν δεν είχα φύγει θα ήταν λάθος, δεν θα είχα κάνει ότι έχω κάνει και δεν θα είχα εξελιχθεί, δεν είχα συνεργαστεί με τον Don Dokken που μαζί κάναμε το “Up from the ashes” ένα υπέροχο άλμπουμ, μετά δούλεψα με τον Glenn Hughes, σίγουρα για εκείνα τα χρόνια, για εκείνη την εποχή ήταν η σωστή κίνηση! Αν δεν είμαι κάπου ευτυχισμένος απλά φεύγω και δεν ήμουν τότε στους EUROPE χαρούμενος, και δεν είχε σημασία αν το άλμπουμ ήταν νο1 σε εκατό χώρες.
Ποια είναι η διαφορά του να κάνεις ένα άλμπουμ του John Norum σε σχέση με το να κάνεις ένα άλμπουμ των EUROPE;
Βασικά δεν είναι εύκολο να κάνεις ένα solo άλμπουμ, εάν είσαι σε μια μπάντα. Το ίδιο βέβαια μπορεί να συμβεί και τα άλμπουμ της μπάντας, γιατί όπως είναι φυσικό κάποια τραγούδια μπορεί να μην αρέσουν σε μένα για παράδειγμα, αλλά να αρέσουν στους υπόλοιπους, οπότε κάνεις κάποιους συμβιβασμούς και τα βρίσκεις κάπου στη μέση, πράγμα που δεν συμβαίνει όταν κάνεις ένα προσωπικό άλμπουμ, Από την άλλη στο προσωπικό μου άλμπουμ είμαι εγώ το αφεντικό από την αρχή μέχρι το τέλος και κάνω ακριβώς ότι θέλω σε όλα τα επίπεδα. Αλλά πάντα υπάρχει ενδιάμεσα μεγαλύτερη πίεση χρόνου φυσικά.
Αν κάτι άλλαζες από όλα αυτά τα χρόνια που είσαι με τους EUROPE, ποιο θα ήταν αυτό;
Δεν έχω μετανιώσει για κάτι, όλα πήγαν καλά, βγάλαμε καλά άλμπουμ, γίναμε καλύτεροι μουσικοί με τα χρόνια, λάθη βέβαια πάντα γίνονται αλλά από αυτά γίνεσαι καλύτερος. Όχι λοιπόν, δεν θα άλλαζα κάτι, όλα έγιναν όπως έπρεπε!
Σάκης Φράγκος
Ερωτήσεις: Νίκος Ανδρέου
Απομαγνητοφώνηση: Δημήτρης Σειρηνάκης
